به اعتقاد بسیاری از اطباء، انواع بیماری‌ها از تجمع زیادی غذا در معده و روده که هضم کندی دارد آغاز می‌شود و تنها راه درمان روزه است. بقراط و فیثاغورث به مردم زمان خود نوعی از روزه‌داری را که شامل پرهیز از غذا بود، توصیه می‌کردند.

در تاریخ طب سنتی ایران نیز تمام حکما، بر نقش روزه و پرهیزهای متناوب در پیشگیری و مداوای انواع بیماری‌ها سفارش نموده‌اند. در اثر عمل روزه گرفتن، بدن تمام سموم خود را برای حفظ سلامتی خود، دفع می‌کند.

اخیراً در کشورهای اروپایی، بیمارستان‌هایی افتتاح شده که از طریق روزه بسیاری از بیماری‌ها را معالجه می‌کنند.

پزشکان سنتی عقیده دارند فایده بزرگ کم خوردن و پرهیز نمودن از غذا در یک مدت کوتاه آن است که چون معده حدود 11 ماه پر از غذا بوده است در مدت یک ماه روزه‌داری مواد غذایی خود را دفع می‌کند. همچنین کبد هم برای حل باقیمانده غذای جمع شده در معده صفرای خود را تخلیه می‌کند. تمام دستگاه گوارش در این مدت استراحت می‌کنند. روزه یعنی کم خوردن و کم آشامیدن در مدت معینی از سال که بهترین راه حفظ تندرستی است و طب قدیم و جدید هر دو به آن اعتقاد دارند.

اگر بپذیریم که سهم کمی از غذایی که می‌خوریم برای حیاتمان کافی است و با بقیه اضافه آن در واقع پزشکان امرار معاش می‌کنند (نظر یکی از دانشمندان طب سنتی) و با توجه به نقایصی که طب جدید در حوزه تغذیه با آن روبرو است اهمیت دادن به آموزه‌های دینی و سنتی گذشتگان بیشتر روشن می‌شود. امروزه به وضوح ثابت شده است که خصوصاً روش‌های نادرست تغذیه عامل بسیاری از مرگ و میرها است. در پاسخ به افراد ناآگاهی که روزه را برای بدن مضر می‌دانند و دائماً از سختی آن در ماه‌های گرم سال شکایت دارند تنها کافی است بگوییم طبق تحقیقات جدید انجام شده مشخص شده است که روزه مقاومت سلول‌های مغزی را به هیپوکسی و حالاتی که در سکته مغزی رخ می‌دهد افزایش داده و نقش مۆثری در پیشگیری از بیماری‌های مغزی داشته و مثلاً روند آلزایمر را کند می‌سازد.

چرا سی روز روزه می‌گیریم؟

امروزه در مکاتب مختلف به دلایل گوناگونی اغلب چند روز متفاوت در ماه یا روزه گرفتن در روزهای مشخص توصیه می‌شود. اما چرا در دین ما توصیه به سی روز شده است؟ طبق نظر دانشمندان در این دوره در ترکیب خون هیچ تداخلی ایجاد نمی‌شود و به عبارتی تغییری در آن حاصل نمی‌شود.

با چه غذایی افطار کنیم؟

در طب سنتی توصیه فراوان به مصرف آب گرم در هنگام افطار (بعد از زمان طولانی خالی بودن معده) شده است چون این عمل باعث گرم شدن معده می‌شود. مصرف آب سرد هنگام افطار باعث سردی و انقباض معده شده و مانع ترشح مناسب شیره‌های معدی می‌شود. امروزه در طب سنتی مصرف آب سرد و یخ را مضر می‌دانند و بر این عقیده‌اند که آب سرد چربی مواد غذایی داخل معده را به صورت سفت و غیرقابل جذب در می‌آورد که این چربی‌ها در دیواره سلول‌ها رسوب داده و موجب پیدایش سلول‌های سرطانی در طول زمان خواهد شد. استفاده از شربت‌های سنتی مثل خاکشیر، تخم شربتی برای افراد سرد مزاج (بلغمی‌ها) و شربت سکنجبین برای افراد گرم مزاج (دموی‌ها) در ماه رمضان توصیه می‌شود. شربت خاکشیر حتی در سحر هم توصیه می‌شود چون وقتی دانه‌ها در مجاورت آب قرار گیرند می‌توانند چندین برابر وزن خود آب جذب کرده و متورم شوند در نتیجه این دانه‌ها آب زیادی را در بدن نگه داشته و به تدریج در بدن آن را آزاد می‌کنند بنابراین برای رفع عطش در هنگام روزه‌داری بسیار مفید است. شربت سکنجبین هم رفع کننده عطش است و به خصوص اگر همراه خیار رنده شده نوشیده شود، برای دفع گرما نافع‌تر است.

از آنجا که در هنگام روزه‌داری بدن از ذخایر خود استفاده می‌کند و سوخت و ساز و دفع مواد بیشتر است خون حالت اسیدی بیشتری می‌گیرد بنابراین موادی که به خون حالت قلیایی بدهند مثل آب میوه‌های طبیعی (به جز آب آلو، آب گوجه‌فرنگی و زردآلو) و شیر نیز در ماه رمضان مفید هستند. باید همین‌جا متذکر شویم آب‌میوه‌ها و نکتارهای مصنوعی در واقع نوعی نوشابه هستند و متأسفانه سودازا هستند و به هیچ‌وجه قلیاییت خون را افزایش نمی‌دهند. مواد نامبرده همچنین به علت محتوای زیاد شکر چاق‌کننده هستند. مصرف مواد قندی طبیعی مثل خرما و شربت‌های طبیعی به همراه گلاب و... برای جلوگیری از افت قند خون بعد از افطار مفید هستند.

استفاده زیاد از قندهای ساده مثل شکر، زولبیا و بامیه و ... باعث افزایش ناگهانی قند خون و سردرد هنگام افطار می‌شود و نوسان شدید قند خون به رگ‌های مغزی آسیب وارد می‌کند. استفاده از غذاهای ملین مثل حلیم و آش که حاوی نخود است (نخود صفرا بر است) و مصرف ترکیبی از آن به نام هوموس که در نواحی مدیترانه‌ای متداول است و شیر برنج و فرنی بسیار مناسب است. خوردن غذاهای خشک کمتر توصیه می‌شود (مثل کوکو و کتلت) مگر اینکه حتماً با سبزی خوردن و لیموترش باشد.

اهمیت وعده سحر

در ادعیه گذشتگان ما توجه زیادی به مصرف وعده سحر شده است. دعاهای مخصوص این زمان خود نشان‌دهنده اهمیت آن در روند روزه است. هر کدام از ما خاطرات سحری‌هایی که همه افراد خانواده دور هم و سر یک سفره جمع می‌شدیم را به خاطر داریم. اما امروزه متأسفانه کوچک شدن خانواده‌ها و اجبارهای کاری باعث چشم پوشی از سحری خوردن شده است. شاید در زمان‌هایی که روزها کوتاه‌تر هستند حذف وعده سحری مشکلی به دنبال نداشته باشد اما در روزه‌های فعلی که طول روزه‌داری حدود 16 تا 17 ساعت در روز می‌رسد حذف وعده مهم سحری توان و طاقت فرد را کاهش داده و سردرد و افت قند خون را در طول روز برای او به دنبال دارد.

غذای مناسب سحر

همان‌طور که گفتیم وعده سحر بسیار مهم است. حتی اگر به سبکی وعده صبحانه باشد نباید حذف شود. سعی کنید از غذاهای خشک مثل کوکو و کتلت در سحر اجتناب کنید چون در طول روز بسیار تشنه می‌شوید. مصرف شیر ولرم با خرما، انواع میوه یا آب آن، یا یک صبحانه مختصر بهترین انتخاب برای وعده سحر هستند. حتماً در سحر از لیموترش به همراه آب استفاده کنید تا بوی بد دهان شما در طول روز از بین برود.

توصیه می‌شود از غذاهای چرب و سرخ‌شده کمتر استفاده کنید زیرا این غذاها سودازا هستند و در ماه رمضان که بدن خود دچار خشکی می‌شود این خشکی را تشدید می‌کنند. انواع نوشابه‌ها، آب‌میوه‌ها و بادمجان سرخ‌شده سودازا هستند. استفاده از شربت‌های گیاهی مثل شربت گل سرخ و گل بنفشه به پاکسازی بدن کمک می‌کنند.

در پایان یادآوری می‌کنیم که به اعتقاد بسیاری از اطباء انواع بیماری‌ها از غذاهای زیادی که از معده می‌گذرد و تحلیل نمی‌رود، سرچشمه می‌گیرد و تنها راه درمان روزه است. پس با رعایت رژیم صحیح و پرهیز از پرخوری (چون بالاخره حکمت روزه گرسنگی کشیدن و استراحت اندام‌های داخلی است) بهترین و بیشترین سود را از روزه خود بگیریم.