به گزارش خبرنگارباشگاه خبرنگاران مشهد آسیاب یکی از کهن‌ترین دستاوردهای صنعتی انسان است که انواع مختلفی دارد و رایج‌ترین آن آسیابی است که با نیروی آب کار می‌کند.

مردمان این خطه نیز به مدد آب قنوات و چشمه‌های موجود آسیاب‌های متعددی در مناطق مختلف گناباد ساختند که بعضی چون آسیاب‌های دشت شوراب و چاه فالیز در بیابان و برخی مانند آسیب‌های کاخک، کلات، سنو در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند.

تعدادی از این آسیاب‌ها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و کار بازسازی و مرمت آنها نیزازسال 1385 آغاز شده است.

بقاياي معماري اين آسياب ها در ميان دره اي به فاصله کمي از شهر کاخک واقع است

اينسازه ها که بيشتر در مناطق کوهستاني ساخته مي شد با استفاده از شيب هاي تند و آب سرشار قنات ها غلات اهالي را به نحوي مطلوب به آرد تبديل مي کرده است .

در حال حاضر تعدادي از اين آسياب ها همچون گذشته به فعاليت خود ادامه مي دهند آبشار کاخک در کنار بقاياي آسياب ها تنها منبع اصلي انرژي چرخش «چرخ پره» بوده که در کنار مخزن استوانه اي شکل سنگي به نام تنوره قرار داشته است آب پس از ريزش از بالاي تنوره به شدت از محفظه اي باريک خارج شده و به بيرون فوران مي کند که در نتيجه چرخ پره را به گردش مي آورد و اين چرخ از طريق محوري عمودي به سنگ زيرين آسياب منتقل مي شود .

بر راس محور يا تير قطعه اي آهني متصل است بنام تنوره که در حفره ايجاد شده در سنگ زيرين جاي مي گيرد و با آن درگير يم شود به اين ترتيبمحور سنگ به گردش درمي آورد و غلات ريخته شده در لاي سنگ ها را آرد مي کند .

دول محلي است که غلات در آن ذخيره مي شود که با استفاده از قطعه اي چوبي به نام دول چوپش ريزش گندم از اين محفظه کنترل مي شود که با استفاده از قطعه اي چوبي بنام دول چوپش ريزش گندم از اين محفظه کنترل مي شود تبلک وسيله چوبي ديگري است که با لرزش بر روي سنگ باعث ريزش گندم از دول بره مي شود .

در پايان اين فعاليت غله آرد شده از طريق رخنه ايجاد شده در کنار محفظه سنگ به داخل فضاي گود شده گچ اندود موسوم به پرخو مي ريزد و در آنجا انبار مي شوداز ديگر قطعات آسياب ها مي توان به پشنه و چوپشنه اشاره کرد که با استفاده از آنها سرعت چرخش سنگ ها کم يا زياد مي شود./س