به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران یاسوج ؛ پس از عبور از 'ورد یك شبه' كه چند قدمی با ده فاصله دارد، در دامنه تنگه به اصطلاح 'پس دز' و 'پس قلاتكی' بوی فاش برخی درختان و عطر بوته خوشبوی 'مرورشت 'همراه با نسیم روح فزای صبح مشاممان را طراوت خاص بهاری بخشید.
پس از یك ساعت حركت به 'چشمه كانبی ' رسیدیم، جایی كه روزگاری باغچه ای از انواع درختان میوه اعم از سیب، زردآلو، شفتالو ،گل ،انار و انگور بود وكمی بالاترازآن یك كلان باغ انگور و انجیز دیم بود ، رسیدیم.
در میان این بهار با طراوت، خزان تلخی بر این باغچه حاكم بود نه از بوی گل محمدی آن خبری بود نه از درختان باغ نه از باغبان ونه از آن كلان باغ انجیر و انگور دیم بالاتر از آن، انگار همه ی آن همه رونق بیش از یك رویا نبود!
وجود بخشی از سنگ چینی حصار باغ و چند درخت انار تنها آثار برجای مانده از این باغچه بود.
در ادامه مسیر پس از زیارت 'سه مردخدا' امامزادگانی كه ضریح گچی آن برروی یك گردنه قرار دارد، روانه ی سرحد 'دشت ' جایی كه درخت انجیز بزرگ آن با بیش از یك قرن گمنامی سبز و مقاوم ایستاده،شدیم .
در مسیر سفر استفاده از میوه درختچه به اصطلاح محلی 'تگ 'همان (آلبالوی وحشی ) برتنوع سفر افزوده بود، زیرا میوه ریز آن از طعم بالایی برخوردار است.
در ادامه حركت تماشای قطع برخی درختان بلوط توسط اهالی، منظره تلخی بود كه دل هر طبیعت دوستی را می آزارد،درختانی كه وجودشان مایه حیات خاك و دیگر موجودات زنده است،یكی پس از دیگری از تبر جهل ساقط شده بودند.
برخی از اهالی به علت ضعف آگاهی از اهمیت جنگلها و به لحاظ نداشتن شغل و حتی برای استفاده سوخت و تهیه زغال هنوز اقدام به قطع درختان جنگلی می كنند.
تماشای سوزندان تنه و ریشه برخی درختان سبز برای زغال و سوخت زمستانی منظره دلخراشی بود كه در مسیر سفر حسابی آزارمان داد و لذت تماشای این همه زیبایی را به تلخی گرایید.
پس از حدود دو ساعت پیاده روی به سرحد دشت رسیدیم ، دشتی وسیع و صاف با تك درختان بلوط و زمین پوشیده از علفزار.
از حدود هشت حلقه چاه تنها دو حلقه سالم باقی مانده بود،چاه های آبی كه در دل گرمای تابان، آب زلال و گوارای آن هر مسافر خسته ای را نشاط می بخشد.
بوی غربت تنهایی از این سكونت گاه فصلی كه روزگاری تابستان ها پذیرای شمار زیادی از خانوارهای روستای سادات زین الدین علی (ع) بود، می بارید.
از برخی تك درختان این مكان كه روزگاری سایه سار با نشاط محل اسكان خانواده ها بود خبری نبود، بسیاری از جایگاه كپرنشین ها متروكه شده بود، زیرا بسیاری از اهالی این منطقه ازسال ها پیش از روستا به شهر مهاجرت كرده اند.
سرحد دشت و چند مكان سرحدی دیگر واقع در دامنه خامی در حوزه شهرستان باشت در گذشته محل كوچ تابستانی روستاییان بود و كلان باغ های پررونقی داشت اما اینك همه ی این سكونت گاهها متروكه و باغها نابود شده اند.
برای هر تازه واردی كه به سرحد دشت می رسد وجود كلان 'درخت انجیر ' دیم با قدمت بیش از یك قرن جالب توجه است.
این درخت چون 'گنجی سبز ' حكایت روزگار را در ترك ریشه های كهنسال خود به زبان بی زبانی با هر بازدید كننده ای بازگو می كند، كه چه آدمها را با میوه خوش طعم خود سال های سال میهمانی كرده و اینك تلاطم دیده از روزگار تنها مانده است.
این درخت كه 'دیو پیری ' تنه های پرشمار و شاخسار آن را فرسوده كرده پس از سال ها قدمت همچنان مقاوم و سبز ایستاده است، اگر چه ریشه های كهنسال آن در معرض انقراض قرار دارد.
یك مردسالخورده از اهالی روستای سادات امام زاده زین الدین علی (ع )در این باره به خبرنگار باشگاه خبرنگاران یاسوج  می گوید: تاریخ كاشت این انجیز به حدود سه پشت(نسل ) از مردم این منطقه می گذرد و مالكیت آن از سه طایفه در گذر زمان نقل و انتقال شده است.
حاج سید سالارحسینی نژاد كه خود روزگاری را در سرحد دشت وكنار این انجیز گذرانیده افزود: سه ساله بودم كه از میوه انجیر استفاده نمودم و براساس نقل و قول بزرگترهای ایل شاید قدمت آن به سه قرن هم برسد.
وی كه حدود هشتاد سال سن دارد،گفت: در حدود یك قرن پیش محدوده اطراف این انجیر پوشیده از باغات انجیر و انگور بود اما باگذشت زمان تنها این درخت بزرگ باقی مانده است.
یك كارشناس ارشد باغبانی از این انجیر به عنوان یك 'ابردرخت 'میوه با قدمت ناشناخته یاد كرد و گفت: این درخت دو دهه پیش حدود 18 شاخه بزرگ داشت كه اندازه هر كدام از یك انجیر معمولی بزرگتر بود، اما برخی از شاخه های آن در گذر زمان از بین رفته است.
مهندس سید ' عبدالمحمد محمدی ' با ابراز تاسف از قرار گرفتن گرد پیری برشانه ی این درخت به عنوان یك پدیده باغی و ابر درخت انجیر با شرایط ویژه ، افزود: هم اكنون 12 شاخه این درخت كه بیش از یك تاچند قرن قدمت دارد، پا برجاست اما دیگر در شرایط مطلوب گذشته نیست.
این كارشناس رشته باغبانی كه خود روزگار نوجوانی خود را در كنار این كلان درخت بزرگ گذرانده بود، گفت: در گذشته نه چندان دور حدود 25سال پیش زمانی هر برداشت این درخت بیش از 250 كیلوگرم و تولید سالانه آن حدود سه تن بود.
وی با بیان اینكه ارتفاع انجیر در گذشته بیش از شش متر و طول دور آن حدود 400متر مربع بود افزود: دانه ی انجیر بزرگتر از انجیر معمولی است و به لحاظ دیم بودن بسیار خوش طعم است.
مهندس محمدی با بیان اینكه براساس روایت افراد سالخورده این منطقه در فاصله چند نسل (پشت) از میوه این درخت استفاه كرده اند،گفت: میوه این درخت تابستان ها در گذشته دور قوت غالب اهالی این سرحد بود.
وی به اهمیت تاریخی و ژنتیك این درخت اشاره كرد و افزود: حمایت سازمان جهاد كشاورزی برای حصاركشی و غرس نهال در محدوده آن برای حفظ این گونه ارزشمند بیش از پیش ضروری است.
وی مهاجرت اهالی روستایی به شهرها را یك پدیده زیانبار دانست وافزود: چند قطعه باغ دیم در چند منطقه سرحدی واقع در دامنه كوه خامی وجود داشت كه براثر مهاجرت ،ضعف فرهنگی و دانش كاری دیگر همه نابود شده اند.
رئیس مركز علمی كاربردی جهاد كشاورزی گچساران گفت: این منطقه از نظر ایجاد باغ دیم و پرورش دام یك پتانسیل اقتصادی محسوب می شود كه به دنبال مهاجرت روستاییان به شهر كمتر از آن استفاده می شود.
وی گفت: این درخت از لحاظ تاریخی همانند 'سرو ابرقو' از اهمیت بالایی برخوردار است در عین حال با وجود شرایط ویژه به دلیل قرارگرفتن در یك منطقه كوهستانی كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
انجیر بزرگ سرحد دشت موسوم به انجیر (سورو) با شهر باشت مركز شهرستان نوپای باشت حدود 50 كیلومتر فاصله دارد. /س