به گزارش گروه استانهاي باشگاه خبرنگاران موزه منطقه ای جنوب شرق در زاهدان درصدد است تا با معرفی منطقه جنوب شرق ایران در بخش های باستان شناسی، مردم شناسی و زیست محیطی تعریف جامع و کاملی از منطقه ارائه دهد.

در بخش باستان شناسی اطلاعاتی از قبیل مشخصات سایت و محوطه باستانی شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، اسپیدژ، جیرفت و سایر آثار باستانی، تاریخی منطقه جنوب شرق جهت بازدید علاقمندان جمع آوری شده است.

اشیاء به نمایش درآمده در این موزه، آثار حاصل از کاوش های باستان شناسی در محوطه های باستانی منطقه مثل سفالینه ها، اشیاء فلزی، گلی، سنگی، شیشه، تابلوهای نفیس و کتب خطی است.

در بخش مردم شناسی این موزه نیز، ادبیات شفاهی، مشاهیر، فرهنگ و آداب و رسوم، لباس، خوراک و صنایع دستی معرفی می شود.

در بخش هم کف رمپ، بوم شناسی سیستان و بلوچستان و منطقه جنوب شرق کشور معرفی می شود، به همین منظور ویترین هایی برای نمایش تاکسی درمی از گونه های حیوانی و گیاهی منطقه در کنار آکواریوم (آبزیان آب شور) استان تعبیه شده است.

در رمپ به عنوان ورودی اصلی موزه تابلو، تصویر آثار شاخص تاریخی، فرهنگی، جاذبه های طبیعی و مردم شناسی منطقه به نمایش گذاشته شده است.

یکی دیگر از قسمت های مهم موزه منطقه ای جنوب شرق کتابخانه است که دارای پنج هزار جلد کتاب شامل کتاب های تخصصی با موضوعات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

موزه پست و ارتباطات:

این موزه در یک طبقه بنا شده و در ساخت و تزیین آن از خشت و آجر استفاده شده است.

ورودی اصلی این بنا دارای ایوانی رفیع طاق جناقی و تزئینات آجری بصورت پله ای و همچنین خطوط اسلیمی در زیر طاق ایوان است.

این بنا درسال 76 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

موزه پست از بخش های مختلفی تشکیل شده که عبارتند از: مدیریت، نگهبانی، سالن سمعی بصری و تالارهای نمایش.

اشیاء و آثار به نمایش گذاشته شده در این موزه شامل، انواع مهرهای  شهر سوخته، ابزار آلات ارتباطی، نمونه ماکت کبوتر خانه و مجسمه مرد پستچی است.

موزه مردم شناسی سیستان:

این موزه در ساختمان کنسولگری ایران و انگلیس واقع شده و در سال 85 به عنوان موزه مردم شناسی افتتاح شده است.

این موزه شامل بخش مردم شناسی، معرفی شاهنامه، مراسم و آیین های سنتی، زیور آلات، محصولات کشاورزی، زندگی عشایری، صید و صیادی، صنایع دستی، آلات موسیقی و کتب خطی است که با صحنه سازی به نمایش گذاشته شده اند.

بخش دیگر این موزه نیز باستان شناسی است که دارای شش گالری از آثار باستانی مکشوفه از سایت های دشت سیستان، شهر سوخته، دهانه غلامان، کوه خواجه و زاهدان کهنه است.

موزه شهر سوخته:

این موزه جهت معرفی محوطه باستانی شهر سوخته با مساحت 470 متر مربع در محل مجتمع فرهنگی این سایت قراردارد.

این موزه دارای دو بخش عمده معرفی گورستان و معماری است.

در بخش گورستان با الهام از خاکسترهای موجود در لایه های شهر سوخته با استفاده از رنگ آمیزی تیره و نور پردازی خاص دنیای بعد از مرگ تداعی می شود و با کمک فرم هایی که الهام گرفته از طرح سفال های پیش از تاریخ است آثار در معرض دید بازدید کنندگان قرار می گیرد.

در بخش معماری نیز که دارای ماکت های کارتوگرافی از کل محوطه و پستی و بلندی اطراف آن است، سعی شده تا نمایی در مقیاس کوچکتر و ملموس از کل سایت در اختیار علاقمندان قرار دهد.

قسمت های جانبی دیگری نیز وجود دارد که به معرفی جانور باستان شناسی و گیاه باستان شناسی می پردازد.

موزه محلی سراوان:

این موزه در محل ساختمان قدیم فرمانداری این شهرستان واقع شده است.

مصالح بکار رفته در معماری آن عمدتا آجر و خشت خام است.

این بنا در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و در سال 88 به عنوان موزه محلی سراوان به بهره برداری رسیده است.

این موزه شامل دو بخش مجزا اداری و گالری های نمایش است که قسمت اداری آن از بخش های مدیریت، پژوهش، سمعی و بصری، کتابخانه و .... تشکیل شده است.

فضای داخلی موزه از گالری های گذری بر تاریخ بلوچستان، نگاهی بر نگاران، آیین ها و مراسم ها، صنایع دستی، زندگی روزمره و گالری حیاط وحش با استفاده از صحنه سازی به روایت تصویر بیان شده است.

در محوطه این موزه نیز زندگی عشایر بلوچ به نمایش درآمده است.

موزه ایرانشهر:

موزه محلی ایرانشهر در بخشی از فضای قلعه ناصری قراردارد و شامل بخش های باستان شناسی و مردم شناسی است.

در این موزه محلی مجموعه آثار فرهنگی و اشیاء مکشوفه از کاوش های باستان شناسی شامل ظروف سفالی، زیور آلات، وسایل اندازه گیری و ابزار زندگی مردم منطقه در معرض نمایش گذاشته شده است.

موزه قرآن و عترت:

این موزه که همزمان با سی امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی افتتاح شد شامل مجموعه اتاق هایی جهت بازگو کردن خاطرات دوران پر برکت تبعید مقام معظم رهبری و نمایش نسخ خطی از قرآن کریم، تفاسیر، کتاب های دعا و اسناد و نامه های مربوط به انقلاب است.

موزه محلی چابهار:

این موزه در محل ساختمان قدیم فرمانداری چابهار قرارداد.

مهمترین بخش موزه محلی چابهار مجموعه تاریخ و باستان شناسی (قبل از تاریخ، دوره تاریخی، دوره اسلامی) و مجموعه مردم شناسی است که موضوعات مهم نمایشی در این بخش انواع مسکن، پوشاک زنان و مردان، زیور آلات، سازها و ادوات موسیقی و مجموعه های صنایع دستی است.

صنایع دستی نمادی از هنر زنان و مردان سیستان و بلوچستان

زنان و مردان گوشه گوشه سیستان و بلوچستان از دوران کهن تاکنون با خلق آثار دستی، هنر زیبای به ارث مانده از نیاکانشان را نسل به نسل منتقل کرده و زیبایی های طبیعت و ذوق و هنر خود را با سر انگشتان هنرمندشان به معرض نمایش در می آورند.

مهمترین رشته های صنایع دستی سیستان و بلوچستان قالی بافی، گلیم بافی، سفالگری، حصیر بافی، پرده بافی، نمد مالی، سوزن دوزی و آیینه دوزی، پریوار دوزی، تور دوزی، خامه دوزی و سیاه دوزی است.

سوزن دوزی:

سوزن دوزی از کارهای دست دوزی است، که تنها با امداد دستان توانا و فکر خلاق هنرمندان بر عرصه پارچه جاودان می شود.

به این هنر بلوچی دوزی نیز گفته می شود.

انواع محصولات سوزن دوزی عبارتند از: رومیزی، سجاده، کوسن، روتختی، جانماز، سفره عقد، پشتی و ...

خامه دوزی سیستان:

هنری که ریشه دور و نخستین همنوایی سوزن و پارچه و زایش های روحی مردم سرزمین هیرمند فرمند را به نمایش می گذارد.

تاریخ و قدمت این هنر را مصادف با زمان ظهور ابریشم در سیستان می دانند به گونه ای که اوج این هنر را می توان به دوره های اشکانی و ساسانی نسبت داد.

در نخستین نوشته های اسلامی، سیستان مکان تولید بهترین بافت های ابریشمی و پشمی توصیف شده است.

نقوش آن توسط نخ ابریشمی یا پنبه ای که معمولا به رنگ سفید است بر روی پارچه پنبه ای یا کتانی دوخته می شود.

نقوش با توجه به نوع دوخت حالت برجسته ای بر روی پارچه دارند که این حالت موجب زیبایی پارچه می شود.

خامه دوزی بر روی لباس، جانماز، رومیزی، کوسن و عرقچین کاربرد است.

قالی بافی:

شروع قالی بافی در سیستان مربوط به دو هزار سال پیش است که اقوام سکایی در دشت زرخیز سیستان ساکن شده و به کشاورزی پرداختند.

طرح های قالی سیستان شبیه به نقش های ترکمن است و نقش های اصیلی چون بلوچی، صدر خانی، فتح الهی و .... دارد.

شال و گلیم سیستان از نظر شهرت، در کنار بافت های فارس و طبرستان یاد می شود.

سکه دوزی:

در گذشته ای نه چندان دور این هنر در خانواده بلوچ نقش صندوق پس انداز را داشته است.

امروزه هنر سکه دوزی بلوچ به عنوان تزیین رویه رختخواب پیچ و تزیینات دیوار کوب تولید و به بازار عرضه می شود.

آیینه دوزی:

زنان هنرمند سیستانی با استفاده از نخ های الوان قطعات کوچک آیینه را با فواصل معین و به صورت اشکال منظم بر روی انواع لباس های محلی مانند جلیقه، کلاه، کیف، ساک دستی، سجاده و... می دوزند.

گلیم بافی:

گلیم بافی از دیگر رشته های صنایع دستی رایج در سیستان و بلوچستان است.

تاریخچه گلیم بافی به زمان ورود قوم سکاها به منطقه سیستان باز می گردد.

گلیم وسیله ای است که به عنوان زیرانداز در چادرها و محل های عمومی نظیر قهوه خانه ها و همچنین در تهیه لوازم کار و زندگی مانند چادر شب، سجاده، خورجین، جوال، پشتی، جل اسب و... استفاده می شود.

گلیم بیشتر توسط زنان چادرنشین که دامدار هستند بافته می شود.

نقوش اکثر گلیم ها سنتی و بدون طرح والگو ورنگ های مورد استفاده تیره است.

سیاه دوزی:

نوع دیگر سوزن دوزی سیستان است که در آن از نخ های سیاه ابریشم استفاده و برای روی لباس به کار برده می شود.

حصیر بافی:

این صنعت در منطقه سیستان اصیل بافی و در بلوچستان تگرد تلفظ می شود.

حصیر از نی نیزار (دریاچه هامون) و برگ درخت خرما تهیه می شود.

قدمت بافت حصیر در سیستان به بیش از پنج هزار سال می رسد.

چادر بافی (پلاس بافی):

همان سیاه چادر است، و بافت آن مانند گلیم می باشد که از آن به عنوان سرپناه برای عشایر و گاهی نیز بعنوان آغلی برای دام ها استفاده می شود.

این سیاه چادرها در برابر آفتاب، حرارت، باران و ... مقاوم هستند.

معرق کاری:

هنر معرق را نمی توان محدود به سیستان دانست، اما آنچه که پس از یافتنش تارخ پیدایش اولین معرق کاری های تمدن بشر را به چالش کشید، کشف شانه معرق کاری شده در شهر سوخته سیستان بود که نشانگر زایش نخستین جوانه های فکری این هنر اصیل و دیرپای ایرانی در سرزمین نیمروز است.

سفال کلپورگان:

هنر و صنعت ظریف و حساسی که از شرق سرچشمه می گیرد، و مرکز تولید آن در فاصله 30 کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده است.

نوع خاص سفال کلپورگان در ایران کاملا مشخص و شباهتی از نظر تولید و رنگ به سفال های دیگر مناطق ندارد.

در ساخت سفال، مردان وظیفه حمل خاک از تپه یا محل سفالگری و آماده کردن گل را بر عهده دارند و مراحل ساخت آن توسط زنان بلوچ و به صورت کاملا ابتدایی و با دست تولید می شود.

سفال کلپورگان نشان دهنده تداوم حیات شش هزار ساله نوعی سفال پیش از تاریخ جهان است.

زیورآلات سنتی:

طلا سازی هنر جاودان و درخشنده است که اهمیت زیادی در زندگی بشر داشته و اغلب برای خودآرایی استفاده می شود.

وجود کوره های ذوب فلز در این دیار شاید قدیمی ترین کوره های ذوب فلز در جهان باشد که نشان از قدمت هنر فلز سازی در این منطقه است.

هنر زیورآلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر میناکاری، مشبک، منبت و کنده کاری است.

این هنر دارای تنوع محصولات است که می توان از انواع آن به گوشواره، سینه ریز، پارونچ النگو، سربند کپکو، کیدوشمس اشاره کرد.