به گزارش خبرنگار حوزه تجسمي باشگاه خبرنگاران، هنر سنتي خوشنويسي جز يكي از اصيل ترين هنرهاي ايراني است.

خوشنويسي هنري است كه بعد از ظهور اسلام و در حقيقت براي نشر كتاب آسماني ترويج پيدا كرده است.

به هنگام نازل شدن قرآن كريم حضرت علي بن ابي طالب(ع) به همراه ديگر كاتبان وحي از جمله ابي بي كعب، زيد بن ثابث و ديگر يارانشان با سوادي كه از سوي حضرت محمد(ص) در اين امر سهم و خطير، افتخار يافته بودند آيات و سوره هاي قرآن كريم را بر روي هر چه كه امكان نوشتن داشت مانند استخوان كتف شتر، برگ نخل، پوست مي‌نوشتند و در نزد پيامبر عظيم الشان نگهداري مي‌كردند.

خطي كه در كتابت آيات در آن دوران مرسوم بود خط نسخ مايل بود كه بيشتر در حجاز رواج داشت كه البته از آن به عنوان خط حجازي نيز ياد مي‌شد كه بعدها خط كوفي جانشين خط حجازي شد.

خط كوفي در ابتدا اعراب و نقطه نداشت به همين جهت باعث ايجاد اشكال در قرائت قرآن كريم به ويژه در ممالك غير آشنا با زبان و خط عربي مي‌شد.

به دليل برطرف كردن اين اشكال در قرن اول هجري - قمري ابولاسود ديلي از شاگردان و اصحاب حضرت علي(ع) كه به راهنمايي حضرت علي(ع) دستور زبان و نحو عربي را نگاشته بود نقطه گذاري حروف را در مصاحف قرآن كريم بنا گذاشت.

از آ‌ن دوران تا امروز در طي قرن هاي متمادي، مسلمانان براي حفظ قرآن و خواندن آن به رونويسي نسخه هاي بسياري پرداختند به طوري كه كتابت و نسخه برداري امري مهم و كاري پر اهميت به شمار آمده است و هنوز هم در بسياري از كشورها كتابت قرآن به صورت يك سنت خانوادگي مرسوم و متداول است.

نسخه برداري يا كتابت قرآن كريم موجب پيدايش هنر سنتي خوشنويسي و ايجاد خط هاي چند گانه و نيز شيوه هاي گوناگون خطاطي شد.

از ديدگاه دين مبين اسلام خوشنويسي يكي از شريف ترين هنرهاست كه البته هنرمندان خوشنويس نيز بر اين عقيده اند كه خوشنويسي هنر قدسي است و اهميت ويژه اي نيز بايد براي آن قائل شويم.

براي كتابت قرآن كريم خطي به نام نسخ كه حروفش قوس دار است نيز بعدها استفاده شد كه اين خط هم حدود قرن سوم در مسير تكامل قرار گرفت و كاملتر شد تا در زمره خطوط قرآني قرار گيرد.

اوج هنر سنتي خوشنويسي و در حقيقت عصر طلايي اين هنر در قرن هفتم هجري قمري بود در اين قرن نوابغي چون ابن بواب و نيز ياقوت مستعضمي تلاش فراواني در گسترش و ترويج هنر خوشنويسي در طول حيات خود داشتند.

در قرن هفتم هجري قمري كه گسترش خط و خوشنويسي رونق گرفت خط ايراني نيز با عنوان نسخ ايراني از اين قاعده مستثني نبود چرا كه خط نسخ ايراني و انواع آن در قرن چهارم هجري قمري، نيز توسط حسن بن حسين بن علي فارسي با عنوان خط تلفيق گسترش يافت.

در قرن نهم هجري قمري خط نسخ ايراني با بهره گيري از پشتوانه قرن ها تجربه و خلاقيت خوشنويسان ايران و نيز استفاده از خط تعليق خطي آراسته و هنرمندانه با عنوان نستعليق ابداع شد.

اين خط بعدها توسط ميرعلي تبريزي اصلاح و نظمي خاص گرفت.

خط نستعليق به جهت لطافت و قلم و قدرت كتابت و خوش اندامي حروف و كلمات آن پس از درخشش استاد ميرعماد و ديگر خوشنويسان اين قلم در كتابت قرآن، كتاب ها و قطعات خوشنويسي مورد استفاده قرار گرفته و خطي رايج و عام شده كه آثار ارزشمندي با اين قلم در تمام زمينه ها و موضوعات بر جاي مانده است.

اين خط ويژه و خاص در ميان ديگر خط ها داراي 12 قاعده است كه از جمله آن ها مي‌توان به تركيب، كرسي، نسبت، خلف، قوت، سطح، دور، صعود مجازي، نزول مجازي، اصول، صفا و شان اشاره كرد.

در كنار خط نستعليق و در پي آن خط شكسته يا شكسته نستعليق خطوط ديگري نيز از جمله خط ثلث، كه بيشتر براي كتابت قرآن كريم مورد استفاده قرار گيرد و يا خط رقاع كه تركيبي از ثلث و شكسته ثلث است كه البته با عنوان خط واضح و روشن از آن ياد مي شود و يا خط محقق و ريحان كه خطي است روانتر، لطيف تر و ظريف تر از ديگر خطوط و همچنين خطوط رقعه و ديواني كه در آن شكل حرف ها ساده و قوس ها و تمايل ها را در آن كم مي‌بينيم و نيز خطوط تفنني كه داراي تركيبهاي عجيب توام با لطف و صنع ها و شيريني خيره كننده اشاره كرد.

پس از خطوط ياد شده كه جز اصلي خوشنويس ايراني است بايد به خط هاي ديگري چون خط معلي و نيز خط كرشمه اشاره كرد كه در دوره معاصر ابداع شده اند اشاره كرد.

در ميان تمامي خطوط موجود در هنر سنتي خوشنويسي، خط نستعليق و نيز شكسته نستعليق با اقبال بسيار خوبي روبرو شده است به طوري كه در اين خطوط صاحب استادان برجسته چون استاد غلامحسين اميرخاني، و نيز در شكسته نستعليق آثار بسيار نفيسي از استاد يداله كابلي را شاهد هستيم ضمنا آنكه اين استادان شاگردان بسياري را نيز به جامعه هنري معرفي كرده اند.

هنر سنتي خوشنويسي در طول سال هاي اخير داراي فراز و نشيب هاي بسياري بوده است گاهي اين فرازها و به عبارتي صعودهاي خوشنويسي باعث بالندگي و گاهي اوقات با لطمه هايي به هنر سنتي خوشنويسي روبرو بوده ايم.

طي دو سال گذشته شاهد برگزاري اولين دوره دوسالانه خوشنويسي در استادان قزوين بوده ايم كه البته با استقبال نسبي از سوي هنرمندان روبرو شد.

به گفته بسياري از هنرمندان خوشنويس يكي از بزگترين لطمه هايي كه به هنر سنتي خوشنويسي در طول سالهاي اخير وارد شده است وجود رايانه است.

با وجود رايانه بسياري از خطوط به صورت چاپي طراحي و ارائه مي شود و ديگر روح و حال و هواي خاص و قدسي در آن خطوط وجود ندارد.

بسياري از فرصت طلبان نيز از رايانه براي كپي كردن خط نستعليق و شكسته و... اقدام مي‌كنند هر چن كه سرعت خلق اثر از سوي اين تكنولوژي چند برابر مي شود اما از زيبايي ذاتي كه از دستان و قلم خوشنويسان به اثر انتقال داده مي شود ديگر خبري نيست.

خطوط رايانه اي به دليل نداشتن زيبايي بصري هيچگاه بر دل مخاطب هنري نخواهد نشست و هيچ نگاهي را مجذوب خود نخواهد كرد./ي2