به گزارش سرویس علمی، پزشکی باشگاه خبرنگاران؛ سرطان ریه گونه‌ای بیماری است که در آن رشد بافت بدخیم در یک یا هر دو ریه پدید می آید. سرطان ریه یکی از همه گیرترین سرطان‌ها در سراسر جهان است و بیش از ۸۰٪ بیماران در کمتر از ۵ سال از زمان شناسایی بیماری جان خود را از دست می‌دهند چراکه بیشتر بیماران مبتلا به سرطان ریه در طی مراحل پیشرفته بیماری و زمانی که انجام عمل جراحی چندان امکان پذیر نیست٬ متوجه بیماری می‌شوند.

*گونه‌ها

با درنگریستن به سلولی که دچار تراریختی و سرطان شده‌است گونه‌های ناهمگونی از سرطان ریه پدید می آید که هر کدام نشانه‌های خود را دارند:
سرطان ریه با یاخته‌های کوچک

سرطان ریه با یاخته‌های کوچک (Small cell lung cancer): یاخته‌های سرطانی گونه کوچک در زیر میکروسکوپ به سان جوی دو سر دیده می‌شود و به آن سرطان جو مانند (Oat-shaped) نیز گفته می‌شود. روند رشد این گونه سرطان ریه تند است و در زمان کوتاهی در اندام‌های دیگر پراکنده می‌شود. نزدیک ۲۰٪ سرطانهای ریه از این گونه هستند.
 

سرطان ریه با یاخته‌های بزرگ

سرطان ریه با یاخته‌های بزرگ تر (Non-small cell lung cancer): این گونه سرطان ریه با درنگریستن به گونه سلول پدیدارشده در بافت ریه که دچار تراریختی و سرطان شده‌است دسته بندی می‌شوداز این رو گونه‌های زیادی از این سرطان شناخته شده است؛

سرطان بافت بشره‌ای(Squamous cell carcinoma): این سرطان از همه گیرترین گونه‌های سرطان ریه‌است و آغاز آن بیشتر از نایچه‌ها است و در سنجش با دیگر گونه‌های سرطان ریه رشد آهسته تری دارد و زمان زیادی می انجامد تا به اندام‌های دیگر دست اندازی کند.
سرطان غده‌های تراوش کننده مخاط و رگ‌های لنفاوی (Adenocarcinoma) : این گونه سرطان ریه بیشتر در زیر بافت پوششی نایچه‌ها یا در مجراهای لنفاوی کناره بیرونی ریه رشد می‌کند.
سرطان ریه با یاخته‌های بزرگ (Large cell carcinoma): این گونه سرطان بیشتر در شاخه‌های کوچکتر نایچه‌ها دیده می‌شود.

از هر ۵ بیمار سرطان ریه یکی از آنها دچار گونه یاخته‌های کوچک و دیگران از گونه بزرگ است. گونه کمیابی از سرطان ریه نیز به نام مزوتلیوما (mesothelioma) شناخته شده است. این گونه سرطان ریه سبب تراریختی بافت پوششی ریه می‌شود و در کسانی پدید می آید که با آزبست (پنبه نسوز) سر و کار داشته اند.
 

*علائم هشدار دهنده سرطان ریه

افزایش سرفه در سیگاری ها
سرفه همراه با خون
دشواری در دم و بازدم در هنگام کار بدنی و ورزش
خس خس سینه
درد ناشناخته و یا آشکار در سینه
خشن شدن صدا یا دگرگونی آن به این سان که بهبود پیدا نکند
چرکین شدن‌های پشت سر هم ریه و مجاری تنفسی
کاهش وزن
بی اشتهایی
پدیداری ورم در بخش گردن و صورت
کاهش توان و خستگی بیش از اندازه

افزون بر نشانه‌های بالا نشانه‌های دیگری در برخی بیماران پدید می آید که پیوندی با سرطان ریه ندارند و به سبب دست اندازی سرطان به اندام‌های دیگر بدن پدید می آیند. در چنین گونه‌هایی بیمار از سردرد، خستگی، آسانی شکستگی و آسیب پذیری استخوان‌ها، خونریزی و لخته شدن‌های نابهنجار خون گلایه می‌کند. سرطان ریه در رده‌های آغازین هیچ نشانه‌ای ندارد و بیماران بیشتر زمانی به نزد پزشک می روند که بیماری در رده‌ای پیشرفته است از این رو آمار مرگ و میر این گونه سرطان بسیار بالا است.
سبب‌شناسی

پژوهش‌های آماری و بالینی روند بدخیمی بیماری سرطان ریه را در پیوند با این سبب‌ها میدانند:

اعتیاد به دخانیات:درصد دچارشدن به سرطان ریه با افزایش اندازه و زمان گسارش(استعمال) دود تنباکو در نزد سیگاری‌ها پیوند پیوسته دارد و هرچه سن آغاز گسارش(مصرف)دخانیات پائین تر باشد ویژگی افزاینده و پیشتاز در دچار شدن به سرطان ریه افزایش پیدا می‌کند.

آلاینده‌های پدیدار در هوای پیرامون و جایگاه کار- ماده‌هایی چون آزبست (پنبه نسوز)، گاز رادون (گازی بی رنگ و بی بو که از آزادشدن اورانیم در آب، خاک و برخی ساختمایه ها(مصالح ساختمانی) پدید می آید)، اورانیوم و نیکل از دسته فاکتورهای افزاینده و پیشتاز در دچار شدن به سرطان ریه به شمار می آیند.

ژنتیک:داشن پیشینه دچارشدن به سرطان ریه میان خویشاوندان نزدیک خانواده درسد("درصد"نادرست است ) دچار شدن به این سرطان را افزایش می‌دهد.

فاکتورهای ایمنولوژیک(ایمنی): نارسایی در فرایند ایمنی بدن فاکتوری افزاینده در پدیداری سرطان ریه شناخته شده‌است.

سن:کسانی که سن بالای ۶۰ سال دارند بیشتر در تیررس دچارشدن به سرطان ریه هستند و باید بیشتر به پدیداری نشانگان هشدار دهنده این بیماری واکنش نشان دهند.

*روند شناسایی بیماری

با درنگریستن اندازه تندرستی بیمار، روند شناسایی سرطان ریه دربرگیرنده این آزمون‌ها می باشد:

عکسبرداری از ریه‌ها با تابش پرتو X
آزمایش خلط
سی تی اسکن (Computerised tomography scan): در این روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن شماری عکس با کمک تابش پرتو ایکس، نمایی سه بعدی از بدن را نشان می‌دهد و با این روش جایگاه و اندازه درست توده و پراکندگی تومور ریه به بخش‌های دیگر قفسه سینه یا اندام‌های دورتر مانند کبد نمایان می‌شود.

سی تی اسکن گردان یا اسپایرال (Spiral CT scan): در این روش یک دستگاه کامپیوتری سی تی اسکن با گردش پیرامون بدن بیمار در هر گردش بیش از سد تصویر از بدن بیمار می‌گیرد. در سی تی اسکن گردشی توده‌های کوچکی که با سی تی اسکن ساده دیده نمیشوند، نمایان می‌شود.

پرتونگاری با بهره گیری از میدان مغناطیسی افزاینده (MRI Scan) – این آزمایش همانند سی تی اسکن است با این ناهمگونی که به جای تابش پرتو X از مغناطیس برای عکسبرداری از بدن بهره گرفته می‌شود. در این آزمایش بیمار برای ۳۰ دقیقه بدون جابجایی و تکان درون این دستگاه می‌ماند و تصاویر گذرا از بدن او گرفته می‌شود.

نمونه برداری یا بیوپسی (biopsy): بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت تومور. این آزمایش بسیار ارزشمند است زیرا روشنگرترین روش برای شناسایی سرطان ریه و گونه آن به شمار می‌آید.

روشهای گوناگون بیوپسی ریه به چند شاخه دسته بندی می شوند:

نمونه برداری با سوزن (needle aspiration): در این روش با تابش پرتوی ایکس، توده در نمایشگر دیده می‌شود و پزشک به کمک سوزن بخشی از بافت ریه را با سرنگ کشیده و برای آزمایش بافت‌شناسی جدا می‌کند.

نمونه‌برداری با بروتکوسکپ یا برونکوسکپی Bronchoscopy)): بروتکوسکپ لوله‌ای فلزی است که دارای یک لامپ است و از راه دهان یا بینی به درون نای فرو داده می‌شود و دیدن بافت درون ریه را شدنی می‌کند سپس پزشک بخشی از بافت و مایع درون ریه را از راه این لوله برای بررسی بافت‌شناسی جدا می‌کند .پیش از انجام این کار به بیمار بیهوشی موضعی داده می‌شود.

نمونه‌برداری باز (جراحی). در نمونه برداری باز، بیهوشی عمومی نیاز است و می‌تواند به دو روش توراسکپی (Thoracoscopy) یا مدیاستینوسکپی (Mediastinoscopy) انجام شود. جراحی بررسی درون قفسه سینه و غده‌های لنفاوی نزدیک ریه را شدنی می‌کند و در هنگام انجام آن در پوست پایین گردن روزنه کوچکی پدید می آورند تا از این راه لوله‌ای به درون قفسه سینه فرستاده شود. پایان این لوله به نورافشان و بزرگنما پیوند دارد. جراح در این رده می تواند از سلولها و غده‌های لنفاوی که دچار تراریختی شده‌اند نمونه برداری کند. از این راه می‌توان اندامهای گسترده در میان ریه چپ و راست را دید از این رو برای شناسایی اندازه پراکندگی یاخته‌های سرطانی به غده‌های لنفاوی کناری ریه روش سودمندی به شمار می رود.

توموگرافی با نشر پوزیترون یا پت اسکن (PET-Positron emission tomography) - در این روش دستگاه اسکنر پیرامون بیمار می‌چرخد و تصویر برداری از راه گسترش پوزیترون بدست یک ماده رادیواکتیو که به درون خون بیمار فرستاده شده و یا از راه بوییدن به بدن او راه یافته است، انجام می‌گیرد، با این روش دیدن ریه در سه بعد شدنی می‌شود.

سونوگرافی (Ultrasound) در این شیوه از امواج صوتی برای بررسی ساختار توده در ریه بهره گرفته می‌شود.

آزمایش کارکرد ریه (Lung function test)- در این شیوه پیش از جراحی از بیمار آزمایش‌های ریوی گوناگونی انجام می‌شود.

آزمایش خون- تومورهای سرطانی آنتی ژن و آنزیم‌های ویژه‌ای را فرآوری می‌کنند که از راه آزمایش خون شناسایی می شوند. اندازه گیری آنتی ژن کارسینو امبریونیک (arcinoembryonic Antigen-CEA) و آنزیم (Neuron-specific enolase (NSE از آزمایش‌های غربالگر این بیماری است. افزایش اندازه این پروتین‌ها بازگوکننده نشانه‌های سرطان و کاهش آن در هنگام درمان نشانه کند شدن رشد سلول‌های سرطانی بیمار است.

اسکن استخوان Bone Scan - تصویربرداری از استخوان با بهره گیری از یک ماده رادیواکتیو روشی بسیار ارزشمند است که در شناسایی دست اندازی سرطان به استخوان، کارساز بودن درمان سرطان و روند بهبودی بخش‌های درگیر در استخوان به کار می‌رود.

*درمان

درمان بیماری سرطان ریه بستگی به گونه سرطان، چگونگی بیماری در آغاز درمان، سن، تندرستی همگانی و چگونگی واکنش بیمار به شیوه درمان دارد. سرطان ریه بیشتر به سبب گستردگی سیستم خون رسانی و لنفاوی ریه به آسانی می‌تواند به دیگر اندام‌های بدن دستاندازی کند. با نگرش به سن و چگونگی تندرستی بیمار می‌شود روشهای درمانی زیر را بکار گرفت:

جراحی:اگر گسترش تومور بدخیم تنها در ریه باشد می توان بخشی کوچک یا تکه بزرگی از ریه (لوبکتومی) (lobectomy) و یا همه یک ریه (نومونکتومی) pneumonectomy)) را جداکرد. پیامدهای همراه جراحی، خونریزی -که به سبب آن کم خونی پدیدار میشود-، دشواری در دم و بازدم و خواب آلودگی است.

شیمی درمانی :این روش برای از میان بردن یاخته‌های سرطانی پراکنده بکار گرفته می شود. شیمی درمانی برای پیشگیری از پدید آمدن دوباره بیماری و در زمانی که سرطان در بدن پخش شده بکارگرفته می شود. بکارگیری داروهای شیمیایی به نابودی سلولهای سرطانی می‌انجامد.

برخی از پیامدهای همراه شیمی درمانی:

حالت تهوع و استفراغ، ریزش موی سر و ابرو، کاهش گلبولهای سفید خون، سستی سیستم ایمنی بدن، چرکینشدن(عفونت)، درد، خشکی دهان و پوکی استخوان، کم‌خونی، و کاهش شمار گلبولهای سرخ خون که سبب خستگی، سرگیجه و لرز در بیمار می شود. اسهال و یبوست، و سفتی و خشکی مفصل‌ها از دیگر پیامدهای شیمی درمانی است.

پرتو درمانی : برای از میان بردن توده‌های بدخیم ریه بکار گرفته می‌شود. در این روش پرتویی با انرژی بسیار زیاد به کار برده می‌شود که با آسیب رساندن به سلولهای زنده سرطانی به نابودی آنها می انجامد. خستگی زیاد، افسردگی، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و آسیب‌های عروقی و تنفسی از پیامدهای همراه پرتودرمانی به شمار می آیند. همچنین پرتودرمانی می تواند سبب سرکوب سیستم خونساز بدن و کاهش گلبولهای سفید و سستی سیستم ایمنی و سرانجام چرکینشدن(عفونت) شود.

درمان فوتودینامیک (Photodynamic Therapy)یا بکارگیری رنگ و نور: در این شیوه رنگ به درون یک رگ فرستاده و سپس در همه بدن پخش می‌شود. پس از چند روز، این رنگ تنها در سلولهای بدخیم به جای می‌ماند. سپس نور سرخ رنگ لیزری به سلول تابانده می‌شود و رنگ درون سلول سرطانی این نور رابه خود می گیرد. این پدیده به واکنش فوتوشیمیایی که ویرانگر سلول‌ها سرطانی است می‌انجامد.

درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک : این شیوه بر پایه بازسازی، برانگیختن، رهنمون و نیرومندسازی سیستم ایمنی بدن بیمار استوار است و با بکارگیری آنتی بادی و رهنمون سیستم ایمنی خود بیمار برای نابودسازی سرطان انجام می پذیرد. بکارگیری آمیخته‌هایی مانند اینترفرون‌-سلولهایی که نابودگر تومورها هستند-و آنتی بادی‌های مونوکلونال که زمان پایداری سلول‌های سرطانی را کاهش می دهند، رشد سرطان را کم می کنند.

Stent ابزاری است برای پدید آوردن کانال تنفسی در بیماران دچار به سرطان ریه.

این روش در بیمارانی که دارای دشواری در دم و بازدم هستند بکار گرفته می‌شود.

سوزاندن تومور بدخیم با پرتو لیزر: در برخی بیماران توده بدخیم سرطان ریه سبب گرفتگی و بسته شدن خشکنای می‌شود.در این روش پزشک با سوزاندن توده بدخیم با پرتو لیزر راه گذر هوا را برای بیمار باز می‌کند.این شیوه نمی‌تواند سبب از میان بردن توده بدخیم شود اما کمکی است برای آسان تر شدن دم و بازدم بیماران.

*پیشگیری

سرطان ریه در رده‌های آغازین هیچ نشانه‌ای ندارد و بیماران بیشتر زمانی به نزد پزشک می روند که بیماری به رده‌ای پیشرفته رسیده است.کارهای پیشگیرانه‌ای مانند دوری از آلاینده‌ها و دوری از گسارش(مصرف/استعمال)دخانیات و بررسی پیرامون خانه از نبود گاز رادون و آزبست بهترین روش در برابر این بیماری کشنده می باشند./ح