باشگاه خبرنگاران جوان - مجید صفاری‌نیا، رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران به واکاوی ابعاد فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی چهارشنبه‌سوری پرداخت و اهمیت حفظ هویت و رسوم اصیل این مراسم را مورد تأکید قرار داد.
وی با اشاره به جایگاه تاریخی چهارشنبه‌سوری در فرهنگ ایرانیان گفت: این رسم همواره به عنوان یکی از نماد‌های ملی و تاریخی ما محسوب شده است. اگر با دقت و احترام به مبانی فرهنگی آن توجه کنیم و رسوم قدیمی‌مان را زنده نگه داریم، می‌توانیم بازی‌ها و مناسک سنتی مانند هفت سنگ یا الک دولک را نیز حفظ کنیم در غیر این صورت، شکل و شمایل این مراسم در گذر زمان دچار تغییر خواهد شد.
چهارشنبه‌سوری در روح و روان جمعی ایرانیان است
وی به تفاوت بین گذشته و حال چهارشنبه‌سوری اشاره کرد و افزود: در گذشته، مراسمی سرشار از شادی و همبستگی خانوادگی برگزار می‌شد؛ زمانی که کودکان در کوچه‌ها با شادی به بازی‌های سنتی می‌پرداختند، زغال‌ها را در آتش گردان می‌چرخاندند و در خانه‌ها با قاشق کاسه می‌زدند؛ همسایگان به این مناسک پیوسته و به یکدیگر نقل و نبات می‌دادند. این رسوم نه تنها بخشی از تاریخ و فرهنگ ماست بلکه نشان‌دهنده روح و روان جمعی ما نیز بوده است.
چهارشنبه سوری دستخوش تغییرات شد
اما از دیدگاه وی، در دوران معاصر، چهارشنبه‌سوری دستخوش تغییرات عمیقی شده است.
صفاری نیا توضیح داد: امروزه این مراسم به نوعی تبدیل به مامنی برای تخلیه هیجانی منفی شده است؛ هیجانی که ناشی از ناکامی‌های پی در پی در زمینه‌های مختلف زندگی مانند ناکامی در رفاه، درمان و حتی پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی است.
رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران یادآورشد: در جامعه‌ای که فضای مناسب برای ابراز احساسات، به‌خصوص در میان جوانان فراهم نشده است این مراسم به جایی تبدیل شده که خشم و ناامیدی به صورت صدای ناهنجار یا حتی خشونت بروز می‌کند.
مسئولان چهارشنبه‌سوری را نادیده گرفتند
صفاری‌نیا بر این نکته تأکید کرد که عدم توجه مسئولان به حفظ و ترویج رسوم اصیل ایران در فضای فرهنگی و اجتماعی زمینه‌ساز تغییرات در برگزاری مراسم چهارشنبه سوری بوده است.
وی با بیان اینکه طی سالیان گذشته نادیده گرفتن جنبه‌های اصلی و اصیل این رسم، باعث شده که امروز شاهد تحول در شکل و ساختار آن باشیم، ادامه داد: در گذشته، چهارشنبه‌سوری به عنوان جشنی سرشار از شور و نشاط برگزار می‌شد، اما اکنون بیشتر به عنوان صحنه‌ای برای تخلیه هیجانات منفی ناشی از مشکلات ساختاری جامعه تلقی می‌شود.
برای کنترل هیجانات جوانان فضا طراحی شود
رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی پیشنهاد‌هایی برای مدیریت بهینه این مناسک ارائه کرد و گفت: برای اینکه بتوانیم این هیجان‌ها را به صورت سالم و کنترل‌شده تخلیه کنیم، باید فضا‌هایی طراحی کنیم که مردم در آنها بتوانند احساسات خود را آزادانه ابراز کنند.
صفاری نیا یادآورشد: ایجاد استادیوم‌ها، ورزشگاه‌ها یا حتی محوطه‌های عمومی مناسب، می‌تواند به عنوان فضایی امن برای تخلیه هیجانی عمل کند. نگاهی به جشنواره‌های مشابه در کشور‌های دیگر مانند جشنواره گوجه‌فرنگی یا جشنواره آب‌پاشی داشته باشید؛ در آنها مردم به شکل کنترل‌شده و با هماهنگی مناسب، هیجانات خود را تخلیه می‌کنند.
رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی بیان کرد که در کنار آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح درباره ارزش‌های فرهنگی، طراحی محیطی مناسب نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
صفاری نیا یادآورشد: اگر ما این مناسک را در چارچوب فرهنگی و تاریخی اصیل نگه داریم و با آموزش‌های فرهنگی به نسل‌های جوان انتقال دهیم، می‌توانیم از انحراف آنها جلوگیری کنیم. به عبارت دیگر، باید ضمن حفظ ارزش‌های سنتی، فضایی مدرن و امن برای تخلیه هیجانات فراهم کنیم تا چهارشنبه‌سوری همچنان به عنوان نمادی از هویت ملی باقی بماند.
وی همچنین نگرانی‌هایی را درباره تأثیر منفی عدم توجه به این مناسک بر جشن‌های نوروز مطرح کرد و افزود: با نزدیک شدن به نوروز، اگر ما به درستی به جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن توجه نکنیم، ممکن است مراسم نوروزی نیز دچار تغییر شکل شود. این تغییرات در نهایت می‌تواند ارزش‌های اصیل نوروز را به خطر اندازد.
رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی تاکید کرد: باید با همکاری مسئولان و جامعه، فضای مناسبی برای برگزاری چهارشنبه‌سوری ایجاد کرد که ضمن حفظ رسوم اصیل، امکان تخلیه هیجانی به شکل سالم را نیز برای جوانان فراهم آورد.
چهارشنبه‌سوری نباید به بستری برای ابراز خشم و ناکامی تبدیل شود
این کارشناس حوزه روان تأکید کرد: اگر ما به این مناسک با دیدی فرهنگی و اجتماعی بنگریم و آنها را به گونه‌ای مدیریت کنیم که ارزش‌های اصیل فرهنگی حفظ شود، می‌توانیم از بروز خشونت‌ها و انحرافات جلوگیری کنیم.
صفاری‌نیا یادآورشد: چهارشنبه‌سوری نباید به بستری برای ابراز خشم و ناکامی تبدیل شود، بلکه باید به عنوان جشنی از هویت ملی و همبستگی مردم در نظر گرفته شود.
منبع: ایرنا