باشگاه خبرنگاران جوان - تامین هزینه‌های جاری و زیرساخت‌های عمومی مورد نیاز جامعه از طریق درآمد‌های مالیاتی پایدار یکی از کارآمدترین راهکار‌ها برای کاهش آسیب‌های ناشی از اقتصاد تک‌محصولی و تلاطمات ناشی از عوامل خارجی است. تامین درآمد‌های مالیاتی زمانی قادر به تحقق این مهم خواهد بود که به شیوه هوشمند و بر اساس اطلاعات و داده‌های متقن محاسبه و مطالبه شده باشد تا ضمن رعایت عدالت مالیاتی، مانع از هدررفت منابع مالی و انسانی در فرآیند وصول مالیات شود.
سازمان امور مالیاتی کشور ضمن انجام تکلیف قانونی خود برای تامین درآمد‌های مالیاتی پیش‌بینی شده، در تلاش است با حرکت به سمت یک نظام مالیاتی هوشمند و داده‌محور ضمن کاهش هزینه وصول مالیات، گام‌های موثری برای تسهیل امور مؤدیان مالیاتی و ارتقای رویکرد خدمت‌رسانی خود بردارد. این سازمان با رویکرد فوق، گام‌های ارزشمندی را برای اولین بار در سال ۱۴۰۳ برداشته و دستاورد‌های قابل‌توجهی را در بخش‌های توسعه فرهنگ مالیاتی، استفاده از تکنولوژی‌های جدید در مالیات‌ستانی، حمایت از کسب و کار‌های خرد و توسعه فرهنگ مالیاتی داشته است.
مالیات به عنوان یک درآمد ملی، حاصل مشارکت مردم در تامین آن بوده و مستقیما تحت‌تاثیر فرهنگ مالیاتی جامعه است. توسعه فرهنگ مالیاتی می‌تواند با بسترسازی و همراه سازی مردم برای تحقق اهداف مالیاتی، اقدامات لازم را با کمترین هزینه و بیشترین تمکین محقق کرده و کشور را به سمت پایدارسازی منابع درآمدی و پیشرفت اقتصادی پیش برد.
طرح نشان دار کردن
در سال‌جاری با اجرای پروژه «نشان دار کردن مالیات ها» برای اولین بار در کشور، یک‌درصد از مالیات بر درآمد مشاغل (مشمولان تبصره ماده ۱۰۰ ق. م. م) صرف تامین مالی پروژه‌های زیرساختی سراسر کشور شد.
در این طرح سازمان امور مالیاتی این امکان را فراهم ساخت تا مؤدیان بتوانند در زمان پرداخت مالیات خود در جریان ارائه فرم تبصره ماده (۱۰۰) و پرداخت اقساط مالیات، محل مصرف مالیات‌های پرداختی خود را تعیین کنند.
به این ترتیب ۳۵۰ هزار نفر از اصناف در این طرح ابتکاری سازمان امور مالیاتی کشور شرکت کرده و محل هزینه‌کرد مالیات خود را مشخص کردند و حدود ۲۰۰۰ پروژه در کشور با طرح نشان‌دار کردن مالیات به میزان ۱۲ همت تامین مالی شد.
اقدام فوق به دستاورد‌های زیر منجر شده است:
هدایت منابع مالیاتی به سمت توسعه زیرساخت‌های ضروری
این اقدام ارزشمند در راستای فرهنگ‌سازی مالیاتی منجر به مشارکت بیشتر در توسعه کشور خواهد شد به طوری که ۳۶۴ پروژه آب رسانی، ساخت و تجهیز ۳۲۴ مدرسه و ۲۰۳ بیمارستان، اورژانس و خانه بهداشت، همچنین ۱۸۷ پروژه در حوزه راه سازی، ۱۳۱ پروژه در حوزه فرهنگ و هنر و گردشگری و ۹۰ پروژه در حوزه طرح‌های روستایی از جمله پروژه‌هایی هستند که از طریق این طرح تامین مالی شدند.
امکان تعیین محل مصرف مالیات پرداختی توسط اصناف منجر به افزایش شفافیت مالیاتی و اعتماد مردم به نظام مالیاتی و افزایش تمکین مؤدیان مالیاتی می‌شود، همچنین طرح نشان دار کردن مالیات، یک مدل موفق برای توزیع عادلانه‌تر منابع مالیاتی در کشور است.
سند فرهنگ‌سازی مالیاتی
در سال‌جاری از سند راهبردی فرهنگ‌سازی مالیاتی نیز رونمایی شد. هدف اصلی سند راهبردی فرهنگ سازی مالیاتی، تحول و ارتقای فرهنگ مالیاتی جامعه با تمرکز بر مسوولیت اجتماعی به منظور تحقق آرمان پایدارسازی درآمد‌های کشور است. جایگزین شدن فرهنگ مالیات‌دهی به جای مالیات ستانی، شکل‌گیری نگرش مثبت نسبت به مالیات در اذهان عمومی و شناخت اقشار مختلف جامعه در تمامی رده‌های سنی نسبت به موضوع مالیات، از دیگر اهداف این سند راهبردی است.
استفاده از تکنولوژی‌های جدید در مالیات‌ستانی
استفاده از تکنولوژی‌های جدید در مالیات‌ستانی می‌تواند به بهبود فرآیندها، افزایش دقت و جلوگیری از فرار مالیاتی کمک کند. پیاده‌سازی سیستم‌های آنلاین برای فرآیند‌های مالیاتی، استفاده از تحلیل‌های داده‌ای برای شناسایی الگو‌ها و رفتار‌های مالیاتی، شناسایی ریسک‌های احتمالی از جمله تکنولوژی‌های جدید برای سیاستگذاری مالیاتی محسوب می‌شود.
الف) توسعه حسابرسی سیستمی
حسابرسی سیستمی به عنوان فرآیندی سیستماتیک و منظم تعریف می‌شود که هدف آن ارزیابی، تضمین و بهبود امنیت، کارآیی و موثر بودن سیستم‌های اطلاعاتی است. این فرآیند نه تنها به اطمینان از اطلاعاتی که در دسترس است، بلکه به تجزیه و تحلیل ریسک‌ها و بهبود فرآیند‌های کلان سازمان نیز می‌پردازد. با ارزیابی و بهینه سازی فرآیندها و سیستم‌های اطلاعاتی، حسابرسی سیستمی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و به سرعت به تغییرات پاسخ دهند. از جمله این دستاورد‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد:
حسابرسی و قطعی‌سازی ۱۰۰درصدی اظهارنامه‌های مالیات بر درآمد مستغلات اجاری در حالی که پیش از این یک میلیون اظهارنامه به صورت ممیز‌محور مورد رسیدگی قرار می‌گرفت.
افزایش استفاده از ظرفیت ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم با استفاده از دیتا‌های دریافتی مؤدیان در اجرای ماده ۱۶۹ مکرر که منتج به کاهش انتخاب اظهارنامه‌های اشخاص حقوقی جهت حسابرسی توسط ادارات امور مالیاتی به حدود ۳۰درصد و صاحبان مشاغل به حدود ۲۰درصد شد.
محاسبه سیستمی مالیات ساخت و فروش املاک.
حداکثر ۴درصد از پرونده‌های دارای اظهارنامه ابرازی، توسط ماموران مالیاتی رسیدگی می‌شود.
به کارگیری رویکرد حسابرسی سیستمی و کاهش ارجاع پرونده‌ها به ماموران مالیاتی، ضمن کاهش هزینه وصول و افزایش سرعت رسیدگی‌ها و به تبع آن افزایش رضایتمندی مؤدیان مالیاتی، باعث شده است از ظرفیت زمان ماموران مالیاتی برای رسیدگی موثرتر به پرونده‌های بزرگ یا پرونده‌های مشکوک به فرار مالیاتی و همچنین اجرای قرار‌های رسیدگی استفاده شود.
ب) تولید اظهارنامه پیش‌فرض مالیات عملکرد صاحبان مشاغل و مالیات ارزش افزوده اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل
۱- مالیات عملکرد صاحبان مشاغل:
سازمان امور مالیاتی برای اولین بار در نظام مالیاتی ایران، برای بالغ بر ۳۵هزار مؤدی با میزان فروش و درآمد خالص بالای ۱۸میلیارد تومان که طبق قانون امکان استفاده از ظرفیت محاسبه سیستمی مالیات مقطوع رانداشته‌اند، اظهارنامه پیش فرض بر مبنای داده‌های در اختیار سازمان تهیه کرده که در نهایت بیش از ۱۳.۵هزار نفر از این تعداد، اظهارنامه پیش‌فرض خود را تایید و تسلیم و مبلغ ۵.۸هزار میلیارد تومان مالیات توسط مؤدیان موصوف ابراز شد که در اجرای ماده ۹۷قانون مالیات‌های مستقیم، اظهارنامه تسلیمی آنها به عنوان اظهارنامه کم ریسک تلقی شده و بدون نیاز به حسابرسی توسط ماموران مالیاتی مورد پذیرش واقع و مالیات ابرازی آن قطعی شده است.
این اقدام ضمن افزایش رضایتمندی مؤدیان مالیاتی و ارتقای سطح تمکین داوطلبانه آنان مزایایی را جهت صاحبان مشاغل به شرح ذیل فراهم کرد:
سهولت انجام تکالیف مالیاتی و عدم نیاز به ارائه مدارک و اسناد لازم به سازمان امور مالیاتی جهت تشخیص درآمد مشمول مالیات.
اظهارنامه مالیاتی آنها در اجرای ماده (۹۷) قانون مالیات‌های مستقیم به عنوان اظهارنامه مالیاتی کم‌ریسک تلقی شده و بدون رسیدگی مورد پذیرش قرار گرفت.
برگ قطعی آنها بر مبنای همان اظهارنامه مالیاتی پیش‌فرض صادر شد.
همچنین اقدام مذکور، با کاهش زمان و هزینه وصول مالیات، تسهیل و تسریع در فرآیند‌های رسیدگی، تحقق حسابرسی سیستمی با هدف حذف حسابرسی دستی و کاهش خطای انسانی در محاسبه مالیات، منجر به تحقق درآمد‌های مالیاتی شد.
۲-مالیات ارزش افزوده اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل:
۵۰۰هزار اظهارنامه پیش‌فرض ارزش افزوده در هر دوره مالیاتی برای اشخاصی که وضعیت آنها در بخش ثبت‌نام فراخوان شده بود، تولید شد.
ج) قطعی‌سازی سیستمی و بدون رسیدگی اظهارنامه‌های مالیات ارزش افزوده
۹۱هزار اظهارنامه مالیات ارزش افزوده مربوط به دوره زمستان ۱۴۰۲ بدون رسیدگی و به صورت سیستمی قطعی شد.
قطعی‌سازی پرونده‌های مالیات ارزش افزوده بدون اظهارنامه سال ۸۷ تا ۱۴۰۰ اشخاص حقوقی و ۸۷ لغایت ۱۴۰۲ صاحبان مشاغل با استفاده از ظرفیت ضریب کاهشی.
در اجرای بند (ت) تبصره (۶) قانون بودجه ۱۴۰۳ سازمان امور مالیاتی می‌تواند پرونده‌های مالیاتی سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۲ را که اظهارنامه تسلیم نشده یا قطعی نشده‌اند با استفاده از حسابرسی سیستمی و ایجاد اظهارنامه برآوردی بر اساس اطلاعات سامانه‌ای، فروش و تراکنش‌های بانکی قطعی کند.
مالیات این‌گونه پرونده‌ها بر اساس قانون بودجه با استفاده از ضریب کاهشی و به نسبت ارزش افزوده ایجاد‌شده، تعیین شده است. با این اقدام تکلیف قطعیت تعداد کثیری از پرونده‌های مالیاتی که سالیان متمادی به عهده سازمان امور مالیاتی و فعالان اقتصادی بوده است، تعیین شده و به سرانجام می‌رسند.
حمایت از کسب و کار‌های خرد: تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم
سازمان امور مالیاتی در راستای حمایت از کسب و کار‌های خرد، حد نصاب تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم را از ۶ میلیون و ۷۲۰هزار تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۸ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ (حداکثر ۱۵۰ برابر معافیت ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم) افزایش داد که منجر به نتایج زیر شد:
بیش از ۸.۲ میلیون مؤدی از تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم بهره‌مند شده‌اند.
مالیات مقطوع تقریبا ۷۲درصد از صاحبان مشاغل برای عملکرد سال ۱۴۰۲ صفر بوده است.
مالیات عملکرد مربوط به ۹۴درصد مشاغل و اصناف بابت عملکرد سال ۱۴۰۲ تا ۲۵ میلیون تومان بوده است.
۵۰درصد مالیات صاحبان مشاغل تنها از ۱درصد مؤدیان دانه درشت وصول شد. مالیات ابرازی صاحبان مشاغل ۸۳درصد رشد کرده است. مؤدیان به سمت پذیرش مالیات مقطوع تعیین شده توسط سازمان مبتنی بر اطلاعات کارکردی ایشان روی آورده‌اند.
صدور و ابلاغ حدود ۸ میلیون اوراق قطعی مالیاتی به فاصله کمتر از ۲ ماه از زمان پایان تسلیم اظهارنامه در این اقدام سازمان امور مالیاتی ضمن اعتماد به خوداظهاری مؤدیان مالیاتی بر اساس داده‌های متقن، روند وصول درآمد‌های مالیاتی را تسریع بخشید. این اقدام موجب کاهش نیاز به رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، کاهش هزینه‌های وصول و ارتقای سلامت اداری می‌شود.
در سال ۱۴۰۳، سازمان امور مالیاتی کشور برای اولین بار اقداماتی نوآورانه و موثر را به منظور بهبود نظام مالیاتی و افزایش کارآیی آن به اجرا درآورد. این اقدامات شامل توسعه فرهنگ سازی مالیاتی برای ارتقای آگاهی عمومی و تشویق به مشارکت داوطلبانه در پرداخت مالیات، توسعه حسابرسی سیستمی جهت تکمیل زنجیره ارائه خدمات مالیاتی فناورانه و افزایش دقت و شفافیت و حمایت از کسب و کار‌های خرد با ارائه تسهیلات ویژه صاحبان مشاغل و معافیت‌های هدفمند بوده است.
همچنین، تولید اظهارنامه‌های پیش فرض برای صاحبان مشاغل و مالیات ارزش افزوده، همراه با قطعی سازی سیستمی و بدون رسیدگی این اظهارنامه ها، برای اولین بار پیاده‌سازی شد که این ابتکارات نه تنها در تسریع فرآیند‌های مالیاتی و تحقق حقوق حقه دولت موثر بوده است، بلکه گام بلندی در جهت هوشمندسازی نظام مالیاتی و ارتقای عدالت مالیاتی در کشور برداشته شده است.
منبع: سازمان امور مالیاتی