باشگاه خبرنگاران جوان؛ احسان موحدیان* - در ماه‌های اخیر پس از انتشار خبری در مورد عزم امارات برای تاسیس پالایشگاه در استان سیونیک ارمنستان و در نزدیکی مرز ایران، یک بار دیگر محافل کارشناسی نگرانی خود را از انفعال ایران در جهت تامین نیازهای این همسایه خود در قفقاز جنوبی بیان کردند.
اما شاید این سوال پیش بیاید که چرا تامین نیازهای اساسی ارمنستان از جمله تاسیس پالایشگاه در استان جنوبی این کشور که از قضا همرز با ایران است باید یکی از اولویت‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی در بعد منطقه‌ای باشد ؟
تغییر نگاه ارمنستان در عرصه سیاست خارجی
ارمنستان بعد از تغییر حاکمیت از سال ۲۰۱۸ به این سو و به دنبال روی کارآمدن دولتی با حضور سیاستمداران غیرقراباغی و نگاهی متمایل به غرب، سیاست متنوع سازی شرکای سیاسی و اقتصادی را در دستور کار قرار داد و این سیاست بعد از عدم حمایت پوتین از ارمنستان در جنگ ۲۰۲۰ قراباغ شدت گرفت.
در سال‌های اخیر فضای ضدروسی در ارمنستان تشدید شده و این امر منحصر به دولت این کشور نیست بلکه احزاب اپوزیسیون ایروان نیز دیگر حساب ویژه‌ای بر روی مسکو باز نمی‌کنند.
دولت ارمنستان بحث متنوع سازی واردات را نیز در پیش گرفته است. این کشور هر سال به طور متوسط بین ۷ تا ۸ میلیارد دلار واردات دارد و صنایع این کشور نیز متنوع و پیشرفته نیستند. همین مساله موجب شده تا ارمنستان به دلیل نیازهای اساسی حتی در زمان جنگ با آذربایجان از این کشور واردات داشته باشد. همچنین درصد بالای از وارادات ارمنستان از ترکیه به عنوان یکی از کشورهای متخاصم ایروان در حال اتفاق افتادن است.
در حوزه انرژی اعم از گاز، نفت و برق ارمنستان به شدت به روسیه و شرکت گازپروم بزرگترین شرکت گازی اروپا وابستگی دارد و تقریبا سهم عمده گاز وارداتی ارمنستان از که از گرجستان به ایروان می‌آید، به طور کامل در انحصار روسیه و شرکت‌های ارمنی وابسته به مسکو قرار دارد.
عزم دولت ارمنستان برای تاسیس پالایشگاه و واکنش ضعیف دولت ایران
در سال ۲۰۲۲ دولت ارمنستان از برنامه خود برای تاسیس پالایشگاه در این کشور خبر داد تا از تاثیر نوسان قیمت جهانی سوخت بر بازار داخلی جلوگیری کند. در این زمینه، سه سناریو برای تامین نفت این پالایشگاه مطرح شد که عبارت بودند از دریافت نفت از ایران و روسیه و باکو.
برخی شرکت‌های خصوصی ایران پیشنهاد ایجاد پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای را بر اساس دریافت نفت از پالایشگاه تهران و انتقال این نفت با خطوط لوله موجود در کشور را مطرح کردند که طرف ارمنی این نگرانی را مطرح کرد که آمریکا اجازه چنین کاری را نخواهد داد و مشکل تحریم‌های ایران به عنوان یک مانع اجرای مطرح شد. طرف ایرانی نیز برای اقناع ارمنستان قرارداد‌های فروش گاز به عراق و ترکیه را به طرف ارمنی ارائه کرد و از امکان دریافت معافیت تحریمی خبر داد.
در نهایت طرف ارمنی قانع شد که برمبنای دریافت نفت از ایران پالایشگاه بسازد و ایران در این زمینه فعالیت کند. طرف ایرانی هم محل ساخت پالایشگاه را در شهر مغری در نزدیکی مرز ایران تعیین کرد تا با این کار به حفظ سیونیک برای ایران و جلوگیری از دست اندازی باکو و ترکیه کمک کند.
دولت ارمنستان هم با این طرح موافقت کتبی خود را با این طرح اعلام کرد اما در شرایطی که دیگر از سوی طرف ارمنی مانعی برای اجرای کردن پروژه فوق وجود ندارد، در کمال تعجب شاهد عدم تحرک لازم از سوی وزارت نفت در عملیاتی کردن چنین پروژه ای که نه تنها به لحاظ اقتصادی می‌تواند در بلند مدت سودآور باشد بلکه به لحاظ ژئوپلیتیکی به منظور تامین امنیت و منافع کشور در منطقه شمال غرب می‌تواند از اهمیت فوق‌العاده‌ای باشد هستیم.
مزایای مهم تاسیس پالایشگاه در سیونیک برای ایران
باید توجه داشت که اجرای این ابتکارعمل برای طرف ایرانی اگر بیشتر از طرف ارمنی نباشد، کمتر هم نیست. در این زمینه می‌توان به چند نکته اشاره کرد.
۱. ایران در حال حاضر، با توجه به مشکلات ناشی از تحریم‌های ظالمانه و شیطنت‌های آمریکا و نیز رقابت شدید در بازار‌های جهانی انرژی، باید برای فروش نفت خام خود در نقاط مختلف جهان تخفیف‌های قابل توجهی در نظر بگیرد و این امر هزینه زیادی به کشور تحمیل می‌کند که با روی کارآمدن ترامپ می‌توانیم شاهد افزایش این هزینه‌ها باشیم.
با ایجاد یک پالایشگاه در ارمنستان در نزدیکی مرز ایران، بسته به توافق انجام شده، ایران برای یک مدت طولانی روزی ۱۰۰ هزار بشکه نفت را بدون تخفیف و تحمیل هزینه اضافی به پالایشگاه موجود در ارمنستان خواهد داد و این برای کشور یک سود قطعی است. انتقال این میزان نفت اگر چه عدد بزرگی نیست، اما بدون هرگونه ریسک بوده و بر سر راه آن چالشی وجود نخواهد داشت.
۲. نکته دوم اینکه، با این کار حفظ امنیت انرژی ارمنستان به دست ایران افتاده و این کشور در این حوزه به ایران وابسته خواهد شد و دست امریکا و ناتو برای شیطنت‌های ضدایرانی در ارمنستان و تحمیل نظرات خود به دولت غربگرای ارمنستان تاحد زیادی بسته می‌شود.
۳. نکته سوم این است که بخش مناسبی از ناترازی تولید و مصرف انرژی را می‌توان از طریق این پالایشگاه جبران کرد و مثلا بنزین اضافی تولید شده در پالایشگاه‌های ارمنستان را به داخل کشور برگرداند. به عنوان مثال، در این پالایشگاه بنزین با استاندارد یورو۵ تولید خواهد شد و همین بنزین قابل انتقال و مصرف در شمال غرب کشور خواهد بود و دیگر نیازی به انتقال بنزین با کامیون از آبادان و بندرعباس وغیره در جنوب ایران به استارا و اردبیل و تبریز و ارومیه نیست.
باید توجه داشت که کل مصرف انرژی ارمنستان با ۳۰ تا ۴۰ هزار بشکه نفت ایران از طریق این پالایشگاه تامین می‌شود و دو سوم بنزین تولید شده در همین پالایشگاه قابل انتقال و مصرف به داخل کشور است. از این طریق ارمنستان هم به صادرکننده انرژی مبدل شده و برای خود کسب اعتبار و جایگاهی بهتر خواهد کرد.
حال اگر کشورهای دیگر که نامشان بعضا در قبال این طرح مطرح شده است همانند امارات، موفق به ایجاد تاسیسات پالایشگاهی در ارمنستان شوند مطمئنا خوراک این تاسیسات از ایران تامین نخواهد شد و تنها گزینه موجود، نفت جمهوری آذربایجان خواهد بود. خروجی چنین اتفاقی وابستگی ارمنستان به دشمن دیرینه خود باکو خواهد بود. این امر می‌تواند به تضعیف سیاست‌های منطقه‌ای ایران و همچنین منافع و امنیت ملی در میان مدت و بلند مدت تبدیل شود که به طور حتم هزینه آن در حوزه‌های مختلف بسیار بالاتر از توجیحات اقتصادی وزارت‌خانه های گوناگون در عدم اجرای پروژه ساخت پالایشگاه در سیونیک ارمنستان خواهد بود.
با توجه به جمیع نکات ذکر شده، امید است وزارت نفت این موضوع را جدی‌تر بگیرد و هر چه سریع‌تر برای انتقال نفت به استان سیونیک با هدف ایجاد پالایشگاه مذکور اقدام کند.
* کارشناس مسائل قفقاز
پالایشگاه این فکر به ذهن خطور می کند که یک عده
در حال خیانت به کشورمان می باشند