طبقه تن‌آسا و مصرف‌ نمایشی

باشگاه خبرنگاران جوان - مهدی احمدی؛ پژوهشگر تاریخ معاصر در کانال تلگرامی خود با عنوان «تاریخ نویس» در یادداشتی با اشاره به رواج سبک زندگی شیک و لوکس نوشت:

برندپوشی، عمل‌های زیبایی، مدارس خاص و برگزاری مراسم‌های لاکچری نوع جدیدی از سبک زندگی در چند سال گذشته به شمار می‌رود که حتی باعث شد چند سال پیش ایده ایجاد صفحه «بچه پولدارها» در یکی از صفحه‌های خارجی اینستاگرام شکل بگیرد و عده‌ای بچه پولدار با عکس گرفتن از وسایل و لوازم شخصی، خانه و خودروهای لوکس خود در آن به خودنمایی و فخرفروشی بپردازند، یکی از کاربران صفحه بچه پولدارهای تهران در بیان هدف ایجاد چنین صفحه‌ای نوشت: «ما این صفحه را ایجاد کردیم تا نشان دهیم زندگی در ایران همیشه بد نیست». البته بخش زیادی از این نوع زندگی ویژگی ثروتمندان نوخاسته‌ای است که به هر قیمتی به نان و نوایی رسیده‌اند و با همین ثروت که این روزها درمان هر درد شده به قدرت هم می‌رسند.
این گروه با مصرف زیاد و مبالغه‌آمیز، تن‌آسایی و رفاه‌طلبی چشمگیر، جلوه‌گری و عرضه هرآنچه که بلندپایگی را نشان دهد به دنبال برتری‌جویی هستند. برای آنها آداب و شیوه‌های زندگی اشرافی با ضابطه تن‌آسایی و مصرف‌گرایی سازگاری دارد و مصرف کالاهای گران‌قیمت وسیله کسب آبرومندی می‌شود. بنابراین قدرت و ثروت به عنوان دو عامل ساختاری باعث می‌شود تا این طبقه به نوعی «پرستیژ اجتماعی» دست یابند که نمود عینی آن در سبک زندگی آنها اتفاق می‌افتد تا آنجایی که سبک زندگی این طبقه به عنوان معیاری برای داشتن منزلت و سرمایه اجتماعی به شمار می‌رود؛ یعنی داشتن ثروت پایه متداول اعتبار و پایگاه سربلندی اجتماعی این افراد می‌شود زیرا دارایی مالی معیاری برای ارجمندی از طرف عامه مردم قرار گرفته است. پس ما هر روز به نسبتی بیشتر شاهد رواج این نوع سبک زندگی هستیم که «چشم و همچشمی و تظاهر» مهمترین ویژگی‌های آن است.
«تورستین وبلن» اقتصاددان و جامعه‌شناس معتقد است که این افراد با «مصرف نمایشی» به دو شیوه می‌توانند، موقعیت مالی و پولی خود را نشان دهند: یکی«اوقات فراغت تظاهری» که مختص شرایطی است که افراد یکدیگر را بهتر می‌شناسند و دیگری «مصرف تظاهری» که این شرایط مربوط به شهرهای بزرگ است که افراد شناخت کامل و دقیقی از همدیگر ندارند که متاسفانه ما شاهد هر دو نوع آن در جامعه هستیم.
البته همه ویژگی‌هایی را که خاص این نوع سبک زندگی است نمی‌توان به صورت قطعی مختص طبقه بالا و مرفه جامعه دانست اما این نوع سبک زندگی نیازمند هزینه‌های زیادی است که تنها این طبقه از عهده آن برمی‌آید اما با این حال می‌بینیم که عده‌ای با «مصرف تظاهری» به هر قیمتی می‌خواهند به این نوع زندگی دست یابند؛ یعنی آنها با مصرف تظاهری کالاهای لوکس که واجد وجه زیبایی‌شناسی هستند مانند لباس، دکوراسیون منزل، استفاه از اتومبیل‌های گران‌قیمت، رفت‌وآمد به مکان‌هایی مانند گالری‌های هنری، رستوران‌های گران‌قیمت، باشگاه‌های بیلیارد و ... که در واقع نمادی از سبک زندگی طبقات فرادست جامعه محسوب می‌شوند، صرفاً به دنبال کسب احترام و منزلت بیشتر و شباهت به طبقات بالادست هستند.
به نظر می‌آید که بتوان از مفهوم «تمایز»، «پیر بوردیو» جامعه‌شناس فرانسوی کمک گرفت؛ یعنی طبقات مختلف کالاهای مختلف را می‌خرند تا جایگاه خود را در ساختار اجتماعی نشان دهند. افراد در یک رقابت دائمی در تلاش هستند با استفاده از کالاهای خاص و عدم مصرف کالاهای عمومی شده، خودشان را متمایز نشان دهند و به افراد طبقات بالاتر شبیه‌تر کنند. پس می‌خواهند با بالابردن سرمایه اجتماعی خود از مزایای مادی و نمادین طبقه بالاتر بهره‌مند شده و جایگاه طبقاتی خود را ارتقا دهند.
این اتفاق در جامعه باعث شده تا به هر ترتیب سبک زندگی طبقه‌ای با تغییر مواجه شود و شماری دیگر هم به دنبال آن باشند تا به هر طریقی که شده به این نوع زندگی دست یابند؛ یعنی در شرایط کنونی نوعی از سبک زندگی که برندپوشی، عمل‌های زیبایی، مدارس خاص، عروسی‌های لاکچری و دیگر تفریح‌های نمایشی از جمله مهمترین ویژگی‌های آن شده، رواج پیدا کرده و برای نمونه خرید از برندهای مطرح دنیا یکی از الزام‌های اصلی آنها شده به گونه‌ای که برندپوشی به عنوان یک فرهنگ در میان آنها جا باز کرده است یا اینکه انجام عمل‌های زیبایی که در این مورد بحث جنسیت نیز به میان می‌آید و بانوان در این خصوص پیشتاز هستند به واسطه ثروتی که دارند میل به دیده شدن دارند.
پس ما شاهد آن هستیم که این نوع سبک زندگی در میان دیگران نیز به دلیل اینکه فکر می‌کنند، اعتبار و جایگاه اجتماعی برای آنها به ارمغان می آورد، رواج یافته است و عده‌ای به جای اینکه زندگی خردمندانه و فهیمانه در پیش بگیرند با هدر دادن پول و بزرگ جلوه دادن خود، همتشان را صرف تأثیرگذاری و روش‌های متظاهرانه می‌کنند.