باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمدباقر مشکاتی* ـ امسال، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی با سالروز میلاد باسعادت حضرت علی اکبر (ع) و روز جوان و نیز همزمان با ششمین سالگرد انتشار بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، تقارن یافته است. این تقارن خجسته، فرصتی مغتنم است تا ضمن گرامیداشت این ایام، به نقش جوانان در پیروزی انقلاب اسلامی و تداوم آن پرداخته و با نگاهی به بیانیه گام دوم انقلاب، به ترسیم مسیر آینده و به هویت و نقش جوانان در تحقق اهداف آن بپردازیم. جوانان، همواره نیروی محرکه و موتور پیشران هر جامعه‌ای بوده‌اند. در انقلاب اسلامی نیز، جوانان نقش بی بدیلی در پیروزی و تداوم آن ایفا کردند. از حضور در صفوف مبارزه و راهپیمایی‌ها تا حضور در جبهه‌های جنگ تحمیلی و دفاع از کیان حرم و حریم دین و میهن و انقلاب، جوانان همواره در خط مقدم بودند.
بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی که شش سال پیش در چنین ایامی توسط مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) صادر شده است، نقشه راهی برای چهل سال دوم انقلاب و تحقق آرمان‌های آن است و در این بیانیه، جوانان به عنوان محور اصلی و امید آینده انقلاب معرفی شده‌اند.
در این نوشتار با مروری بر نقش آفرینی جوانان در شکل گیری، پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی، نگاهی به هویت و ماموریت‌هایی از نقش ویژه جوانان در گام دوم انقلاب خواهیم پرداخت.
نقش آفرینی جوانان در پیروزی انقلاب اسلامی
بی تردید جوانان در شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقش بسیار مهم و مؤثری داشتند. آنان با شور و انرژی جوانی، انگیزه بالا و اعتقاد به تغییر، نقش کلیدی در این رویداد تاریخی در روزگار معاصر ایفا کردند.
جوانان، به ویژه طلاب دانشجویان و دانش‌آموزان، از نخستین گروه‌هایی بودند که به طور فعال در اعتراضات و تظاهرات علیه رژیم پهلوی شرکت کردند. آنان با حضور پرشور خود در خیابان‌ها و دانشگاه‌ها، صدای خود را علیه بی‌عدالتی، فساد و استبداد بلند کردند و نقش مهمی در بسیج مردم و افزایش آگاهی عمومی داشتند.
جوانان با تشکیل گروه‌های مخفی و انجمن‌های اسلامی در دانشگاه‌ها و مساجد، به سازماندهی و هماهنگی فعالیت‌های انقلابی پرداختند. آنان با استفاده از شبکه‌های ارتباطی خود، اطلاعات و اعلامیه‌ها را به سرعت منتشر می‌کردند و نقش مهمی در هدایت حرکت‌های مردمی داشتند. جوانان در کنار سایر اقشار مردم، در صحنه‌های نبرد و درگیری با نیرو‌های رژیم شاهنشاهی نیز حضور داشتند. آنان با شجاعت و فداکاری خود، از انقلاب و آرمان‌های آن دفاع کردند و بسیاری از آنان در این راه به شهادت رسیدند.
پس از پیروزی انقلاب نیز جوانان نقش مهمی در حفظ و تداوم آن ایفا کردند. آنان با حضور در نهاد‌های انقلابی، بسیج و سپاه پاسداران، به تثبیت نظام جدید و مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی پرداختند.
جوانان علاوه بر نقش‌های ذکر شده، در عرصه‌های مختلف علمی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و ورزشی نیز نقش بسزایی در پیشبرد اهداف انقلاب داشتند. آنان با خلاقیت و نوآوری خود، به توسعه و پیشرفت کشور در زمینه‌های مختلف کمک کردند.
جوانان، به عنوان نیروی محرکه و موتور پیشران هر جامعه‌ای، نقش بی بدیلی در شکل‌گیری، پیروزی و تداوم انقلاب‌ها ایفا می‌کنند. انقلاب اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و جوانان، با حضور پرشور و فعال خود در تمامی مراحل آن، نقشی بی‌نظیر و تعیین‌کننده ایفا کردند.
طلاب جوان، دانشجویان و دانش‌آموزان، از نخستین گروه‌هایی بودند که به طور فعال در اعتراضات و تظاهرات علیه رژیم پهلوی شرکت کردند و با شجاعت و فداکاری خود، راه را برای پیروزی انقلاب هموار کردند.
جوانان با تشکیل گروه‌های مخفی و انجمن‌های اسلامی در دانشگاه‌ها و مساجد، به سازماندهی و هماهنگی فعالیت‌های انقلابی پرداختند و نقش مهمی در رهبری و هدایت حرکت‌های مردمی داشتند
. جوانان در کنار سایر اقشار مردم، در صحنه‌های نبرد و درگیری با نیرو‌های رژیم شاهنشاهی نیز حضور داشتند و با فداکاری و ایثار خود، از انقلاب و آرمان‌های آن دفاع کردند.
در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی، جوانان نقش بسیار مهمی در مبارزات و شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران داشتند. این جوانان، از اقشار و اصناف مختلف، با انگیزه‌های دینی و ملی از جمله عدالت‌خواهی، آزادی و استقلال طلبی و مخالفت با استبداد رژیم ستم پیشه پهلوی، به صحنه آمدند و در شهر‌های مختلف با الهام از مرجعیت مجاهد و روحانیت پیشتار و جوانان انقلابی شهر مقدس قم، نقش فعالی ایفا کردند و سرنگونی رژیم منحوس پهلوی و استقرار نظام جمهوری اسلامی کمک شایانی کردند. در مجموع، جوانان با حضور فعال و مؤثر خود در تمامی مراحل انقلاب اسلامی، از شکل‌گیری و پیروزی آن گرفته تا حفظ و تداوم آن، نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای ایفا کردند.
انقلاب جوان در مسیر رشد و تعالی
انقلاب اسلامی ایران، با وجود اینکه حدود چهل و پنج سال از پیروزی آن می‌گذرد، به دلایل مختلفی می‌توان آن را انقلاب جوانان نامید. نقش آفرینی در پیروزی، حضور موثر در عرصه‌های مختلف پس از انقلاب، ایفای نقش در پویایی و تحرک انقلاب، نقش آفرینی در تداوم و آینده انقلاب، همگی مرهون جوانان انقلابی بوده و هست و خواهد بود.
جوانان با حضور فعال در تظاهرات، اعتصابات و فعالیت‌های انقلابی، نقش کلیدی در سرنگونی رژیم پهلوی داشتند. پس از پیروزی انقلاب نیز جوانان در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حضور پررنگی داشته‌اند. آنان در نهاد‌های انقلابی، سازمان‌های مردم‌نهاد، دانشگاه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی و... به فعالیت و نقش‌آفرینی پرداخته‌اند. انقلاب اسلامی ایران، همواره از پویایی و تحرک خاصی برخوردار بوده است. این پویایی و تحرک، تا حد زیادی ناشی از حضور و مشارکت جوانان در عرصه‌های مختلف است. جوانان با ایده‌های نو، انرژی بالا و انگیزه فراوان، به پیشبرد اهداف انقلاب و حل مشکلات جامعه کمک می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های حیاتی انقلاب اسلامی، رشد و تداوم همه جانبه آن در طول این سال‌ها بوده است. این تداوم، مرهون حضور و مشارکت نسل‌های مختلف جوانان در عرصه‌های گوناگون است. جوانان با ادامه راه پیشینیان خود، از آرمان‌های انقلاب دفاع کرده و برای تحقق آنها تلاش می‌کنند. آینده هر انقلابی، به جوانان آن جامعه بستگی دارد. در مورد انقلاب اسلامی ایران نیز، جوانان نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده آن خواهند داشت. آنان با تکیه بر توانایی‌ها و استعداد‌های خود، می‌توانند انقلاب را در مسیر پیشرفت و تعالی قرار دهند و به تحقق اهداف آن کمک کنند.
بنابراین، با توجه به موارد فوق، می‌توان گفت که انقلاب اسلامی ایران، با وجود عمر نسبتاً کوتاه خود، به دلایل مختلفی از جمله نقش جوانان در پیروزی و تداوم آن، پویایی و تحرک ناشی از حضور جوانان و... می‌توان آن را انقلاب جوانان نامید.
«جوان انقلابی» همواره به وضوح صراحت نشان می‌دهد، که به عنوان نیروی محرکه و بازیگر اصلی، نقش محوری و تعیین‌کننده‌ای در انقلاب اسلامی ایران ایفا کردند. شاخص‌ها و ماهیت جوان انقلاب نیز به درستی بیانگر این است که انقلاب اسلامی، «انقلاب جوان» است و به دلیل حضور پرشور و مشارکت فعال جوانان در تمامی مراحل آن، از ویژگی جوانی و پویایی خاصی برخوردار بوده و هست.
نقش محوری جوانان در گام دوم انقلاب
با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، مقام معظم رهبری با صدور بیانیه گام دوم انقلاب، مرحله جدیدی از حیات انقلاب را ترسیم کردند. در این بیانیه، جوانان به عنوان مخاطب اصلی و محور تحولات آینده معرفی شده‌اند و نقش‌های متعددی برای آنان در این مرحله تعیین شده است: جوانان باید با تقویت ایمان، اخلاق و معنویت خود، به الگویی برای دیگرا تبدیل شوند و با تزکیه نفس، جامعه را نیز به سوی تعالی و پیشرفت سوق دهند. جوانان باید با کسب علم و دانش روز، در عرصه‌های مختلف علمی، پژوهشی و فناوری، به پیشرفت و توسعه کشور کمک کنند و ایران را به یکی از قطب‌های علمی جهان تبدیل کنند. جوانان باید با قبول مسئولیت‌های مختلف در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، به حل مشکلات و چالش‌های جامعه بپردازند و با ایده‌های نو و خلاقانه خود، راه را برای آینده‌ای بهتر هموار کنند. جوانان باید با حضور فعال و مؤثر در عرصه‌های مختلف جامعه، از جمله سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع، نقش خود را در ساختن آینده ایران ایفا کنند و با مشارکت خود، جامعه را به سوی پیشرفت و تعالی سوق دهند.
جوان انقلابی، جوانی است که با ایمان به خدا، عشق به وطن و پایبندی به آرمان‌های انقلاب، در مسیر خودسازی، علم‌آموزی و خدمت به جامعه گام برمی‌دارد. این جوان، با روحیه جهادی و انقلابی خود، در برابر مشکلات و چالش‌ها ایستادگی می‌کند و با تلاش و پشتکار خود، به پیشرفت و توسعه کشور کمک می‌کند. جوان انقلابی، محور اصلی گام دوم انقلاب است. این جوانان، با تکیه بر توانایی‌ها و استعداد‌های خود، می‌توانند آینده‌ای روشن و پرامید را برای ایران رقم بزنند و با تحقق اهداف گام دوم انقلاب، ایران را به جایگاهی شایسته در جهان برسانند.
بنابراین، انتظار می‌رود جوانان، به عنوان نیروی پیشگام و سازنده و سرزنده جامعه، نقش بی‌بدیلی در گام دوم انقلاب اسلامی ایفا کنند. بی تردید جوانان انقلابی، با خودسازی، علم‌آموزی، مسئولیت‌پذیری و حضور فعال در عرصه‌های مختلف، می‌توانند آینده‌ای روشن و پرامید را برای ایران رقم بزنند و با تحقق اهداف گام دوم انقلاب، ایران را به جایگاهی شایسته در جهان برسانند.
هویت جوان انقلابی در گام دوم انقلاب
همانطوری که اشاره‌ای شد؛ دینداری، ولایتمداری، بصیرت افزایی و دشمن شناسی، معرفت افزایی و تخصص گرایی از ارکان اصلی هویت جوان انقلابی در گام دوم انقلاب است. این موارد نه تنها از وظایف جوانان بلکه از ملزومات موفقیت آنان در نقش‌آفرینی مؤثر در جامعه اسلامی در افق تمدن سازی در بستر گام دوم انقلاب است.
دینداری: دینداری به معنای صرف اعتقاد نیست، بلکه ایمان و عمل توأمان است. جوان انقلابی باید با تقویت ایمان خود، آموزه‌های دینی را در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار گیرد و در مسیر رضای خدا گام بردارد. دینداری، اساس اخلاق و معنویت است. جوان انقلابی باید با پایبندی به اصول اخلاقی و ارزش‌های معنوی، الگویی برای دیگران باشد و جامعه را به سوی تعالی و پاکی سوق دهد.
ولایتمداری: ولایتمداری، یعنی پیروی از رهبری و وحدت با امت. جوان انقلابی باید با اطاعت از رهبر معظم انقلاب، در مسیر تحقق اهداف نظام اسلامی گام بردارد و در برابر توطئه‌های دشمنان، متحد و استوار باشد. ولایتمداری، موجب انسجام و همدلی در جامعه می‌شود. جوان انقلابی باید با تقویت روحیه اخوت و همدلی، به تحکیم وحدت ملی و پیشبرد اهداف انقلاب کمک کند.
بصیرت افزایی: بصیرت، یعنی آگاهی و تحلیل درست مسائل. جوان انقلابی باید با کسب آگاهی و تحلیل درست مسائل روز، بتواند حق را از باطل تشخیص دهد و در برابر فتنه‌ها و انحرافات، هوشیار باشد. بصیرت، لازمه شناخت دشمن است. جوان انقلابی باید با شناخت دشمنان اسلام و انقلاب، توطئه‌های آنان را خنثی کند و از کیان نظام اسلامی دفاع کند.
دشمن شناسی: دشمن شناسی، یعنی شناخت دشمنان داخلی و خارجی. جوان انقلابی باید با شناخت دشمنان و اهداف آنان، در برابر توطئه‌هایشان ایستادگی کند و از ارزش‌های انقلاب اسلامی دفاع کند. دشمن شناسی، شامل شناخت جنگ نرم نیز می‌شود. جوان انقلابی باید با شناخت حربه‌های دشمن در جنگ نرم، از جمله ترویج بی‌بندوباری، تفرقه و یاس، در برابر آنان ایستادگی کند و از هویت اسلامی و ملی خود دفاع کند.
معرفت و تخصص: جوانان، عناصر پیشران و فعال هر جامعه‌ای هستند و نقش کلیدی در پیشبرد اهداف آن ایفا می‌کنند. در گام دوم انقلاب اسلامی، جوانان به عنوان آینده‌سازان این مرز و بوم، وظایف خطیری بر عهده دارند. یکی از مهم‌ترین این وظایف، کسب دانش و معرفت، تخصص و مهارت است.
دانش اندوزی و معرفت افزایی، علاوه بر افزایش آگاهی و بینش فردی، به رشد و تعالی شخصیتی جوانان نیز کمک می‌کند. جامعه‌ای که جوانان آن از دانش و معرفت بالایی برخوردار باشند، در مسیر پیشرفت و توسعه گام‌های استوارتری برمی‌دارد. جوانان با تکیه بر دانش و معرفت خود، می‌توانند به بهترین شکل ممکن با چالش‌های پیش روی جامعه مقابله کنند. با کسب تخصص و مهارت لازم، می‌توانند در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به کشور و جامعه اسلامی خود خدمت کنند.
بنابراین، جوان انقلابی در گام دوم انقلاب، با تکیه بر دینداری، ولایتمداری، بصیرت افزایی و دشمن شناسی، می‌تواند نقش مؤثر و سازنده‌ای در جامعه ایفا کند و با تحقق اهداف انقلاب اسلامی، آینده‌ای روشن و پرامید را برای ایران رقم بزند و نیز جوانان با کسب معرفت، دانش و تخصص لازم، می‌توانند نقش مهمی در پیشرفت و توسعه کشور و جامعه اسلامی خود ایفا کنند.
انقلاب جوان، در گامِ تکامل و تمدن سازی
بنابر آنچه گفته شد؛ انقلاب اسلامی ایران با وجود چالش‌ها و موانع بسیار، یک انقلاب جوان و زنده و پویاست و ظرفیت‌های بسیاری برای رشد و بلوغ وتکامل دارد. یکی از بزرگترین سرمایه‌های انقلاب، نسل جوان و پرانرژی است که با انگیزه و استعداد خود می‌تواند آینده‌ای روشن را برای ایران رقم بزند. رهبر معظم انقلاب با ترسیم "گام دوم انقلاب"، مسیر و اهداف آینده انقلاب را مشخص کرده‌اند که می‌تواند راهنمای جوانان و مسئولان در این مسیر باشد. از سویی ایران از منابع طبیعی غنی، نیروی انسانی متخصص، و موقعیت جغرافیایی استراتژیک برخوردار است که می‌تواند در مسیر توسعه و پیشرفت مورد استفاده قرار گیرد.
انقلاب اسلامی ایران با ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس ملی، زمینه را برای شکوفایی استعداد‌ها و توانایی‌های ایرانیان فراهم کرده و با ایستادگی در برابر فشار‌های خارجی و حفظ استقلال کشور، راه را برای تصمیم‌گیری و تعیین سرنوشت توسط خود مردم هموار کرده است. پیشرفت‌های چشمگیر ایران در عرصه‌های علمی و فناوری، نشان از پویایی و استعداد بالای جوانان ایرانی دارد. انقلاب اسلامی ایران با تاثیرگذاری بر جنبش‌های آزادیبخش و مقاومت در منطقه و جهان، به یک نیروی الهام‌بخش برای ملت‌های تحت ستم تبدیل شده است؛ و امروزه ایران با حضور فعال در عرصه‌های بین‌المللی و ارائه دیدگاه‌های اصولی خود، به یک بازیگر مهم در معادلات جهانی تبدیل شده و با تکیه بر توانایی‌های خود و استفاده از دیپلماسی فعال، می‌تواند به یک ابرقدرت منطقه‌ای و جهانی تبدیل شود.
انقلاب اسلامی ایران با تاکید بر ارزش‌های اسلامی و اخلاقی، می‌تواند نقش مهمی در احیای تمدن نوین اسلامی ایفا کند. انقلاب با دعوت به وحدت و همدلی بین مسلمانان، می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری یک تمدن اسلامی متحد و پیشرفته باشد وتمدن نوین اسلامی با تکیه بر اصول عدالت، آزادی، و احترام به حقوق انسان‌ها، می‌تواند الگویی برای سایر ملت‌های جهان باشد و این امر زمینه آمادگی بشریت برای ظهور منجی موعود (عج) را فراهم می‌کند.
*کارشناس تاریخ انقلاب اسلامی ایران