برنامه «سینما بانو» به تهیه‌کنندگی و اجرای منا اورعی و سردبیری و گزارشگری سحر قناعتی برنامه‌ای است که همزمان با برپایی جشنواره فیلم فجر نگاهی تازه به زنان در سینمای ایران داشته است. این برنامه که ابتکاری نوین در تلویزیون ایران است به بررسی و تحلیل تصویر زنان در سینمای کشور می‌پردازد.
سینما بانو که با هدف معرفی چالش‌ها و موفقیت‌های زنان در صنعت سینما تهیه و تولید شده است، هر شب ساعت ۲۲ در شبکه تهران به بررسی حضور زنان در عرصه‌های مختلف مانند بازیگری، کارگردانی و نویسندگی می‌پردازد. سینما بانو تلاش دارد با روایت داستان‌های واقعی و موفق زنان بر مشکلات و دغدغه‌های آنها تأکید کند. منا اورعی، تهیه‌کننده و مجری و سحر قناعتی، سردبیر و گزارشگر سینما بانو از این برنامه گفتند.
اهمیت تصویر زنان بر پرده سینما
منا اورعی، تهیه‌کننده و مجری برنامه سینما بانو در بیان ایده این برنامه گفت: در ابتدای طرح این برنامه، هدف ما بررسی تصویر زنان در سینمای ایران و تحلیل چگونگی بازنمایی این تصویر بود. قصد داشتیم ببینیم تا چه اندازه آنچه در سینما از زنان کشورمان به نمایش درمی‌آید، با واقعیت زندگی آنها مطابقت دارد. این موضوع را از دو جنبه بررسی کردیم. نخست به حضور زنان در صنعت سینما، از جمله بازیگران، فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان، به ویژه آنهایی که متعهد و متخصص هستند و دغدغه‌های زنان و خانواده را در نظر دارند، پرداختیم. هدف این بود که این زنان سینماگر در برنامه حضور یابند و درباره چالش‌هایی که در مطرح کردن داستان‌های خوب با آنها مواجه‌اند، صحبت کنند. جنبه دوم به قصه‌هایی که درباره زنان روایت می‌شود و فضایی که برای نمایش آنها انتخاب می‌شود، مربوط می‌شود. ما به این مسأله توجه کردیم که چه تصاویری از زنان بر پرده سینما به نمایش درمی‌آید و این تصاویر چه تأثیری بر نگاه جامعه به زندگی دارند. سینما می‌تواند گاهی با سیاه‌نمایی یا ارائه تصویر نادرست از زنان و خانواده، تأثیرات منفی بر جامعه بگذارد. این موضوع باعث می‌شود تصویر ارائه‌شده از زن و خانواده به دور از الگوی زن مسلمان ایرانی باشد و این نیاز به اصلاح دارد.
بررسی فیلم‌های روز از منظر خانواده و زنان
این تهیه‌کننده تلویزیون ادامه داد: برای آغاز برنامه «سینما بانو» و اجرای این طرح، به دنبال فرصتی مناسب بودیم. همزمانی این طرح با جشنواره فیلم فجر و سالگرد انقلاب اسلامی ما را به این نتیجه رساند که بهترین بهانه برای پرداختن به موضوع زنان در سینما، جشنواره فیلم فجر و فیلم‌های زنانه حاضر در آن است. به ویژه در این دوره، با توجه به پوستر جشنواره که به مادران اختصاص دارد، فرصتی مناسب برای طرح این موضوع فراهم شد. با استفاده از جشنواره فجر، می‌توانستیم با تعداد بیشتری از بازیگران و عوامل سینما گفتوگو کنیم و به بررسی فیلم‌های روز از منظر خانواده و زنان بپردازیم. این رویکرد به ما این امکان را داد که به شکل مؤثرتری به مسائل مربوط به زنان در سینما بپردازیم.
هر زن قهرمان زندگی خود است
وی درباره پرداختن به مسأله زنان و خانواده افزود: سال‌هاست که در این حوزه فعالیت می‌کنم؛ چه در زمینه اجرا و چه در تهیه برنامه‌های مختلف. تأکید می‌کنم که نمی‌گوییم زن باید قهرمان باشد به این معنا که هم خانواده داشته باشد و هم در عرصه‌های اجتماعی فعال باشد. به نظرم، هر زنی در هر موقعیت و با هر داستان و کنش و واکنشی، قهرمان زندگی خود است و باید این را بپذیرید. قرار نیست همه زنان یک دستاورد خاص و ویژه داشته باشند تا قهرمان به حساب بیایند. این دغدغه همواره در ذهنم بود و احساس می‌کنم که این موضوع در سینما و جشنواره‌ها به‌طور جدی مغفول مانده است؛ بنابراین تصمیم گرفتم به این حوزه وارد شوم. واقعا برای اولین بار است که برنامه‌ای در زمینه زنان و خانواده در سینما ساخته می‌شود و روی آنتن می‌رود.
آماده‌سازی با هزینه شخصی
وی درباره چالش‌های «سینما بانو» توضیح داد: فرآیند تولید برنامه پس از ارائه طرح اولیه با چالش‌هایی مواجه شد. ما با شبکه‌های مختلفی گفتوگو کردیم، اما به دلایل مختلف، هیچ‌یک از آنها با اجرای این پروژه موافقت نکردند. با نزدیک شدن به زمان جشنواره، متوجه شدم که برای شروع کار به آیتم‌ها، تیتراژ، پوستر و لوگو نیاز دارم. به همین دلیل، حتی قبل از تصویب برنامه، تمام این موارد را با هزینه شخصی خودم آماده کردم. این تصمیم ریسکی بود، اما مطمئن بودم که طرح ما خوب است و نیت ما نیز مثبت است؛ بنابراین امیدوار بودم که خداوند به این کار برکت دهد و نتیجه خوبی حاصل شود.
اورعی ادامه داد: سرانجام، گروه خانواده و کودک شبکه ۵ به ما پیوست و با وجود نزدیکی به جشنواره، از ما حمایت کردند. این همکاری به ما کمک کرد تا برنامه را همزمان با جشنواره روی آنتن ببریم. با چالش‌های مختلفی در فضای جشنواره روبه‌رو بودیم، از جمله مهمانان غیرمنتظره و شرایط شلوغ ضبط برنامه. فقط یک ساعت مشخص برای ضبط در اختیار داشتیم و مجبور بودیم برخی تجهیزات را با خود ببریم و هزینه‌هایی را متقبل شویم تا برنامه‌ای مناسب تهیه کنیم. با وجود همه چالش‌ها، مهم این بود که از آنها عبور کنیم و رنج‌ها را بپذیریم.
در پخش، سربلندیم
تهیه‌کننده «سینما بانو» درباره شرایط ضبط برنامه گفت: برنامه به صورت روزانه ضبط می‌شود و نکته مهم این است که برنامه‌ای که ضبط می‌کنیم، فردای آن روز پخش می‌شود. به این معنا که اگر امروز روز سوم یا چهارم جشنواره باشد، مهمانان و گزارش‌های ما مربوط به روز قبل از پخش است. این موضوع کار را دشوار می‌کند، زیرا ما تا ساعت ۹ یا ۱۰ شب ضبط می‌کنیم و سپس تدوینگر برنامه تا ساعت ۱۰ صبح آن را تدوین و برای پخش ارسال می‌کند. اگر اصلاحاتی لازم باشد، انجام می‌شود. تاکنون برنامه به موقع به پخش رسیده و ما از این بابت سربلند هستیم. تمام تلاش ما این است که مرتبط با جشنواره باشیم و حواشی و نکات روز آن را پوشش دهیم.
وی ادامه داد: خدا را شکر که عزیزان در شبکه تهران از برنامه راضی بودند و مخاطبان نیز آن را دوست داشتند. این رضایت باعث شد که گروه و شبکه از ما درخواست کنند تا برنامه را ادامه دهیم. ما نیز با توجه به علاقه و دغدغه‌مان، قصد داریم پس از جشنواره و یک دوره استراحت، با طرح و شکلی جدید برنامه را ادامه دهیم. هدف این است که به‌طور جدی به ساحت زن و خانواده و حرمت و شأن زن در سینما بپردازیم و به مسئولان و سینماگران پیام دهیم که تصویری که از زن ارائه می‌شود، گاهی مناسب نیست و باید اصلاح شود. ما قهرمانان زیادی داریم که در سینما به آنها پرداخته نشده و نیاز به توجه دارند. ان‌شاءا... این کار را انجام خواهیم داد.
اگر روایت نکنیم...
سحر قناعتی، سردبیر و گزارشگر «سینما بانو» هم گفت: ایده‌پردازی برنامه به این دلیل آغاز شد که در اطراف ما بانوان و قهرمانان زیادی وجود دارند که داستان‌های‌شان بر پرده نقره‌ای روایت نشده است. اگر ما این داستان‌ها را روایت نکنیم، دیگران به شیوه‌ای دیگر این کار را انجام خواهند داد.
سردبیر «سینما بانو» ادامه داد: به عنوان مثال، امسال فیلمی به نام «رگ‌های آبی» درباره فروغ فرخزاد ساخته شده که فقط به مسائل عشق و غم او می‌پردازد. در «سینما بانو» دغدغه‌مان این است که این مسائل را آسیب‌شناسی کنیم و تصویر واقعی و موفق زنان را در سینمای کشور به نمایش بگذاریم. ما باید به آقایان و خانم‌ها بگوییم که این همه زن موفق در کشور وجود دارد و چرا نباید تصویر آنها را بر پرده نقره‌ای ببینیم و سپس این تصاویر را به جشنواره‌های مختلف و کشور‌های دیگر معرفی کنیم؟
وی اضافه کرد: «سینما بانو» به‌طور خاص و ویژه به جایگاه زنان در سینما می‌پردازد و این موضوع را آسیب‌شناسی می‌کند. هدف ما این است که با این برنامه در بلندمدت جریان‌سازی کنیم و از امسال تا سال آینده، اتفاقات ویژه‌ای را در فیلمسازی رقم بزنیم. یکی از نتایج «سینما بانو» حضور خانم پوریامین به عنوان تنها مجری زن نشست‌های جشنواره است، در حالی که تا پیش از این، زنان فقط به عنوان کارشناسان و منتقدان حضور داشتند و هیچ مجری زنی در این زمینه نبود.
معرفی زنان شاخص کشور
قناعتی با اشاره به تاریخ سینمای ایران گفت: در طول تاریخ سینما، زنان زیادی حضور داشته‌اند، اما قبل از انقلاب، جایگاه آنها چندان مناسب نبود و فیلم‌های آرشیوی نشان می‌دهد که زنان بیشتر به‌عنوان ابزار برای مسائل خاص استفاده می‌شدند. در سال‌های اول انقلاب، سینما عملا تعطیل شد و مستند‌ها نشان می‌دهند که زنان هیچ جایگاهی نداشتند و در جلسات، تنها چند مرد در حال صحبت و تصمیم‌گیری بودند. وی ادامه داد: در برنامه‌مان از تیتراژ آغاز تا پایان، تلاش می‌کنیم تا زنان شاخص کشور را معرفی کنیم. این معرفی‌ها شامل تصاویر، گفتوگو با مردم و مصاحبه با کنشگران و کارشناسان است. هدف ما این است که نشان دهیم مردم واقعا خواهان ساخته شدن فیلم‌های این زنان موفق هستند و بسیاری از آنها از وجود این بانوان آگاه نیستند. این کم‌توجهی به دلیل کم‌کاری سینماست و باید به این موضوعات پرداخته شود. برنامه «سینما بانو» که امیدواریم پس از جشنواره نیز ادامه یابد، قصد دارد تعدادی از این بانوان موفق را دعوت کند تا در مقابل اهالی فرهنگ و هنر مطالبات خود را بیان کنند و یک حلقه ارتباطی بین اهالی هنر و این بانوان شکل بگیرد.
ورود مخاطبان به سینما بانو
سردبیر «سینما بانو» چالش‌های زنان در سینمای ایران را شامل امنیت شغلی و روانی دانست و گفت: در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار بود قرارداد‌ها منسجم‌تر شوند تا هر سال یک نفر ۲۰ کار نکند و فرد دیگری هیچ کاری انجام ندهد، اما این موضوع محقق نشد و بسیاری از بانوان گاهی یک سال هیچ کاری ندارند. برخی از آنها سرپرست خانوار هستند و باید هزینه‌های خود را تأمین کنند که این یک چالش بزرگ است. ما تصمیم داریم این مسائل را مطرح و آسیب‌شناسی کنیم تا قدمی در جهت حل این مشکلات برداریم.
گزارشگر جوان این برنامه گفت: وقتی یک کارگردان از تأثیرگذاری برنامه‌مان صحبت می‌کند، خستگی ما برطرف می‌شود. همچنین، بسیاری از خانم‌ها در مراودات اجتماعی‌ام گفته‌اند که برنامه تنوع زیادی دارد. برخلاف برنامه‌های سینمایی که معمولا گفت‌و‌گو‌هایی طولانی دارند، «سینما بانو» شامل خبر، آیتم، تحلیل و نقد است. ما زمان زیادی صرف تهیه موشن‌گرافیک‌هایی از بانوان موفق سینما کرده‌ایم که در نقش مادری، زندگی زناشویی و عرصه سینما موفق هستند. جامعه سینمایی، منتقدان و کارشناسان نیز به شروع خوب برنامه اشاره کرده و امیدوارند این روند ادامه یابد. قناعتی درباره آینده «سینما بانو» توضیح داد که یک آیتم جدید به نام «سینما بانو و مخاطبان» اضافه خواهد شد. در این آیتم، نظرات مخاطبان از طریق توییتر، اینستاگرام و سایر رسانه‌ها جمع‌آوری و ویدئو‌هایی از آنها تهیه می‌شود که به‌عنوان یک آیتم هفتگی در برنامه پخش خواهد شد. این موضوع برای ما اهمیت دارد، زیرا قصد داریم از مخاطبان بخواهیم سوژه‌های جدید و افرادی با پتانسیل به تصویر کشیده شدن را معرفی کنند. به این ترتیب، می‌توانیم هنرمندان و سینماگران را به گفتوگو با یکدیگر دعوت کنیم تا فیلم‌ها و آثار درخشانی درباره زنان موفق و تأثیرگذار کشورمان ساخته شود.
منبع: روزنامه جام‌جم