محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور که به قزاقستان سفر کرده است در همایش «آلماتی، دیجیتال ۲۰۲۵» پیشنهاداتی همچون اتصال زیرساخت‌های ارتباطی، یکپارچگی قوانین و تسهیل مقررات حوزه اقتصاد دیجیتال، همکاری در ایجاد و توسعه سکو‌های مشترک، مقابله با یکجانبه‌گرایی برای حاکمیت بر حوزه دیجیتالی و اقتصاد هوش مصنوعی را مطرح کرد.
متن کامل سخنرانی عارف در این همایش به شرح زیر است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
حضار محترم.
خانم‌ها، آقایان!
سلام علیکم
بسیار خرسندم که در همایش آلماتی دیجیتال ۲۰۲۵ شرکت می‌کنم. از دولت و ملت جمهوری قزاقستان به جهت میزبانی گرم و صمیمانه از اینجانب و هیات همراه سپاسگزارم. بسیار خوشحالم که امروز این فرصت فراهم شد تا در جمع فعالان حوزه دیجیتال و هوش مصنوعی صحبت کنم.
پس از یک دهه رشد خیره کننده در سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی کشور‌های جهان، امروزه شاهد ظهور اقتصاد هوشمند و انقلاب صنعتی چهارم هستیم. در این دهه شاهد شکوفایی صنایع مبتنی بر داده خواهیم بود.
با توجه به فراگیر شدن حسگر‌ها و کنترل صنعتی و دیجیتالی شدن همه چیز، داده‌ها نقشی در اقتصاد هوشمند ایفا می‌نمایند که نفت در اقتصاد عصر انقلاب صنعتی بازی می‌کرد. بسیاری از کشور‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر به سرعت با این تحولات همگام نشوند، ممکن است از رقابت جهانی باز بمانند. اقتصاد‌هایی که توانسته‌اند از ظرفیت‌های فناوری اطلاعات و فناوری‌های مبتنی بر داده به خوبی استفاده کرده و رشد اقتصاد هوشمند را هدف‌گذاری نمایند، گام‌های بزرگی در جهت ایجاد بستر‌های جدید اشتغال‌زایی، توسعه کسب‌وکار‌ها با هدف مصرف مسئولانه، جلوگیری از اتلاف انرژی، استفاده مجدد و بازیافت مواد خام و بهره‌گیری از مدل‌های تجاری پایدار و رشد پایدار اقتصادی برداشته‌اند.
در همین راستا، مایلم اشاره کنم جمهوری اسلامی ایران جزو کشور‌های پیشرو در اقتصاد دیجیتال است و در تلاش است تا با بهره گیری مناسب از نیروی انسانی تحصیلکرده خود جایگاه مناسبی در اقتصاد هوشمند کسب کند. ایران برای اولین بار یک فصل از قانون برنامه ۵ ساله هفتم پیشرفت خود را به موضوع اقتصاد دیجیتال اختصاص داده و در جهت تسهیل فعالیت‌های دیجیتال و هوشمندسازی تمام خدمات دولت، تقویت تدابیر حفاظت از داده‌ها، تدوین برنامه‌های لازم برای بهره‌مندی از فناوری‌های جدید از جمله هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء با هدف تلاش برای ارتقای بهره‌وری گام‌های مهمی برداشته است.
براساس آمار‌های اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU)، بانک جهانی و مرکز آمار ایران، اقتصاد دیجیتال ایران نزدیک به هفت درصد از تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل می‌دهد و طبق برنامه هفتم پیشرفت باید این شاخص به ده درصد افزایش یابد. برخی آمار‌های مراجع رسمی در این زمینه حاکی است تعداد کسب و کار‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال طی سال‌های اخیر به بیش از ۴۵۰ هزار واحد شامل استارتاپ ها، سکو‌های آنلاین، و شرکت‌های فناورانه در حوزه تجارت الکترونیک، فین تک، سلامت دیجیتال و آموزش رسیده است. در بخش دولتی نیز با توسعه دولت الکترونیک و ایجاد درگاه ملی مجوزها، بستر مناسبی برای خدمات آنلاین فراهم شده است.
همچنین طبق گزارش مرکز ملی فضای مجازی ایران، میزان سرمایه‌گذاری در بخش ICT ایران در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار بوده و این سرمایه‌گذاری شامل توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و شبکه‌های موبایلی نسل پنجم (۵) می‌باشد. گزارش آماری مرکز توسعه تجارت الکترونیک ایران نیز حجم کل تجارت الکترونیک ایران در سال ۲۰۲۲ را بیش از ۶۰ میلیارد دلار برآورد نموده است.
از سوی دیگر ایران به‌عنوان یکی از کشور‌های پیشرو در منطقه، توانمندی‌های قابل توجهی در حوزه هوش مصنوعی دارد.
سالانه بیش از ۳۵۰۰ نفر در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های مرتبط با هوش مصنوعی از دانشگاه‌های معتبر کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند.
ایران از نظر تعداد و کیفیت مقالات علمی در حوزه هوش مصنوعی در جایگاه دوم منطقه قرار دارد و مشارکت متخصصان ایرانی در پروژه‌های بین‌المللی و منبع‌باز، نشان‌دهنده روند رو به رشد ایران در این زمینه است.
از نظر تعداد شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی نیز، ایران در سال ۲۰۲۳ در رتبه چهارم منطقه قرار گرفته است. از لحاظ کاربرد‌های متفاوت هوش مصنوعی، مزیت رقابتی ایران در حوزه‌های محتوا و نشر و خدمات اداری، رسانه و سرگرمی، حریم خصوصی و حمل‌ونقل می‌باشد. این موضوع می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه بیشتر و صادرات فناوری‌های نوظهور به منطقه باشد.
ایران در زمینه قوانین و استاندارد‌های حوزه هوش مصنوعی نیز، اقدامات قابل توجهی انجام داده و در سال ۲۰۲۴ سند ملی هوش مصنوعی را منتشر کرده است.
این دستاورد‌ها گویای ظرفیت بالای ایران برای تبدیل شدن به یک قطب منطقه‌ای در فناوری‌های نوظهور است. در ایران توسعه دیپلماسی فناوری به ویژه فناوری اطلاعات در دستورکار قرار دارد.
البته با چالش‌های زیادی در این مسیر مواجه بوده‌ایم. از جمله تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه که دسترسی به برخی فن آوری‌ها و بازار‌ها را برای ایران محدود ساخته است. با این حال، این موانع فرصت‌هایی را برای تکیه بر ظرفیت‌های داخلی فراهم آورده است و ما توانسته‌ایم با تقویت این ظرفیت‌ها از طریق سرمایه‌گذاری‌های مستمر در حوزه زیر ساخت‌های دیجیتال و فناوری، جایگاه قابل توجهی در منطقه و جهان به دست آوریم. از اینرو، ما پیوسته شاهد رشد چشمگیر استارتاپ‌های فناورانه و بومی‌سازی فن‌آوری‌های پیشرفته هستیم.
حضار محترم.
خانم ها، آقایان!
اگر در موضوع اقتصاد دیجیتال و کسب و کار‌های هوشمند فقط به اقتصاد ملی خود اتکا نماییم، شرکت‌های ما شانسی برای رقابت با شرکت‌های بزرگ فرامنطقه‌ای فناوری اطلاعات ندارند. توسعه و شکوفایی اقتصاد دیجیتال و اقتصاد هوشمند در یک بستر منطقه‌ای و یا بین المللی به عنوان یک بخش از زنجیره اقتصادی میسر می‌شود.
«پلتفرم دیجیتال اوراسیا» یک ابتکار تحول‌آفرین است که به ایجاد یکپارچگی دیجیتال و همکاری میان کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و شرکایی مانند ایران می‌پردازد. این پلتفرم با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، از جمله هوش مصنوعی، بلاکچین و رایانش ابری، امکان تبادل داده‌های سریع، بهبود تجارت و نوآوری در خدمات مالی و تجارت الکترونیک را فراهم می‌کند.
در این راستا مایلم به منظور بهره‌برداری از توان و ظرفیت‌های کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در توسعه همکاری‌ها در حوزه اقتصاد دیجیتال پیشنهاد‌های ذیل را مطرح کنم:
۱- اتصال زیر ساخت‌های ارتباطی: ایجاد شبکه‌های ارتباطی و فناوری‌های نوین مشترک میان کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند به تقویت جریان اطلاعات و تسهیل تجارت دیجیتال به ویژه از طریق ترانزیت داده میان این کشور‌ها کمک نماید.
۲- یکپارچگی قوانین و تسهیل مقررات حوزه اقتصاد دیجیتال: تصویب قوانین جهت سازگاری بیشتر و هم سویی مقررات مرتبط با فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی می‌تواند بستر قانونی برای ارتقای تعاملات حوزه دیجیتال فراهم نماید.
۳- همکاری در ایجاد و توسعه سکو‌های مشترک: ایجاد سکو‌های مشترک منطقه‌ای برای ارائه خدمات مالی، آموزشی، و تسهیل ارتباطات تجار و بازرگانان کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند به رشد تجارت میان اعضا کمک کند.
۴- تلاش مشترک برای غیرمتمرکز کردن و مقابله با یکجانبه‌گرایی برای حاکمیت بر حوزه دیجیتالی و اقتصاد هوش مصنوعی
۵- همکاری در توسعه محصولات دیجیتالی مشترک و ابزار‌های هوش مصنوعی: همکاری در توسعه سامانه‌های دیجیتال مشترک مخصوصا برای خرید‌های خرده فروشی و سامانه‌های دریافت و پرداخت مستقل برای توسعه تجارت بین کشور‌های عضو اتحادیه بسیار راهگشا است.
در پایان امیدوارم این نشست‌ها به آغاز فصل جدیدی از همکاری‌های مشترک دیجیتال محور و بر پایه فناوری‌های نوظهور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا منجر شود و شاهد رشد و شکوفایی بیشتر همکاری‌ها در این بخش مهم و سایرحوزه‌ها باشیم. اکنون زمان آن رسیده است که ایران و کشور‌های منطقه، با یکپارچگی و همکاری، پایه‌های یک عصر دیجیتال و صنعتی جدید را بنا کنند.
از توجه شما سپاسگزارم»
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دولت