لرستان با بیش از ۹۰۰۰ کیلومتر رودخانۀ دائمی و فصلی یکی از استان‌های غنی ایران در منابع آبی به‌شمار می‌رود؛ با این حال توان تولید منابع آبی و جریان‌های سطحی در لرستان به‌دلیل شرایط اقلیمی خاص و کاهش بارندگی‌ها، به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته به طوری‌که ۸۱ درصد از سد‌های این استان تا ۱۱ آذر ۱۴۰۳ خالی بوده است.
۴۷ درصد از مخازن سد‌های لرستان در خرداد ۱۴۰۳، پر بود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، یک درصد افزایش را نشان می‌داد. متوسط سطح آب زیرزمینی نی در اسفند ۱۴۰۲ با حدود پنج متر افت، ۴۲۰ میلیون مترمکعب کاهش مخزن داشته است.
کاهش و شکل بارش در لرستان نسبت به دوره آماری بلندمدت در سال ۱۴۰۲ باعث شد که منابع آب زیرزمینی و آبدهی رودخانه‌های این استان با روند کاهشی مواجه باشد.
متوسط دبی اندازه‌گیری‌شده رودخانه‌های سرشاخه کرخه در لرستان در دی‌ماه ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال گذشته نسبت به متوسط بلندمدت حدود ۶۱ درصد کاهش را نشان داد.
کم‌آبی لرستان به سال ۱۴۰۳ نیز کشیده شده‌است، به‌طوری‌که از حجم کل مخازن سد‌های این استان که ۲۰۸.۷۱ میلیون مترمکعب است، فقط ۴۰.۱۶ میلیون مترمکعب در ۲۲ آبان پر بود.
در پاسخ به کم‌آبی لرستان، در یک نشست ویژه چهارشنبه، ۲۶ دی ۱۴۰۳ در دفتر مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان برگزار شد. داریوش حسن‌نژاد، در این نشست، با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی لرستان به ضرورت همکاری نزدیک‌تر سازمان‌های مردم‌نهاد با نهاد‌های دولتی برای ایجاد آگاهی در جامعه و حفاظت از منابع آب تأکید کرد.
الگوی کشت تغییر کند
او بیان کرد که برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی، به‌ویژه منابع آب‌های زیرزمینی، فشار مضاعفی به این منابع وارد کرده‌است و بسیاری از کشاورزان به‌دلیل جاذبه اقتصادی کشت محصولات آب‌بر یا اجاره زمین به افراد غیر بومی روی آورده‌اند.
این موضوع به‌ویژه در استان‌های خشک و نیمه‌خشک مانند لرستان که به‌طور فزاینده‌ای درگیر بحران کم‌آبی هستند، نمود بیشتری پیدا کرده‌است.
کشت محصولات آب‌بر که نیاز به مصرف بالای منابع آبی دارند، نه‌تنها به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی منجر می‌شود، بلکه باعث آسیب به اکوسیستم‌های محلی و افزایش خطر خشکسالی‌های آتی می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان تأکید کرد که اجرای پروژه‌های فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در زمینه حفظ منابع آبی می‌تواند به کاهش تخلفات و ایجاد حساسیت اجتماعی نسبت به وضعیت منابع آب کمک کند.
حسن‌نژاد در ادامه به مسائل مدیریتی مرتبط با منابع آبی پرداخت و بر لزوم «مدیریت توأمان آب و برق» تأکید کرد. او گفت که یکی از راهکار‌های اصلی برای حفظ منابع آبی، تغییر الگوی کشت، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و مدیریت جامع آب و خاک است.
تغییر الگوی کشت، که به معنای کاهش کشت محصولات آب‌بر و ترویج کشاورزی کم‌مصرف آب است، می‌تواند در کاهش فشار بر منابع آبی به‌ویژه آب‌های زیرزمینی مؤثر واقع شود.
استفاده از پساب در صعنت
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به وضعیت سد‌های این استان اشاره و بیان کرد که حجم کل شش سد در حال بهره‌برداری لرستان ۲۰۸.۷۱ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته ۲۴ درصد کاهش داشته است.
کاهش ۲۴ درصدی حجم مخازن سد‌های لرستان در مقایسه با سال گذشته، تأثیر مستقیم کاهش بارندگی‌ها، افزایش تبخیر و استفاده بی‌رویه از منابع آب را نشان می‌دهد.
حسن‌نژاد همچنین به پروژه‌های در دست اجرا برای ساخت سد‌های جدید در لرستان اشاره کرد و ادامه داد که احداث سد‌های گاه‌شمار و بختیاری به شرکت توسعه آب و نیروی ایران واگذار شده‌است.
پروژه‌های سدسازی می‌توانند راهکار مؤثری برای تأمین منابع آب در بلندمدت باشند، به‌ویژه در مناطقی که با بحران کم‌آبی مواجه هستند. بااین‌حال، سدسازی با دغدغه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی خاص خود همراه است.
تأثیرات منفی پروژه‌های سدسازی، مانند تغییرات در اکوسیستم‌های آبی و خاکی، جابه‌جایی مردم و مشکلات اجتماعی دیگر، باید در کنار مزایای آنها به دقت ارزیابی شود.
حسن‌نژاد به برنامه‌های وزارت نیرو برای استفاده از پساب در صنعت اشاره کرد و گفت که وزارت نیرو در نظر دارد ۲ میلیارد مترمکعب آب صنعت را از پساب تأمین کند.
استفاده از پساب می‌تواند فشار بر منابع بی طبیعی را کاهش دهد و به توسعه پایدار در بخش‌های صنعتی کمک کند، اما اجرای این طرح‌ها نیازمند زیرساخت‌های پیشرفته در تصفیه و بازچرخانی آب است.
پساب می‌تواند در بلندمدت به‌عنوان منبعی پایدار برای تأمین نیاز‌های صنعتی و کشاورزی در ایران عمل کند، به‌شرطی‌که مدیریت صحیحی بر فرآیند‌های تصفیه و توزیع آن انجام شود.
منبع:تسنیم