خشکسالی و کم‌آبی بحران جهانی است و این تهدید بزرگ دامن جای جای نقاط جهان را گرفته، اما ایران با توجه به شرایط ویژه جغرافیایی و قرار گرفتن در منطقه خشک و کم‌باران، با مشکل حادتری مواجه شده طوری که این بحران حتی در استان‌های شمالی مانند گلستان سایه انداخته است.
براساس داده‌های هواشناسی، میزان بارندگی‌های گلستان در ۱۵ سال اخیر روند کاهشی داشته و تعداد سال‌های ترسالی در این استان بسیار کم بوده و از سال ۸۶ تاکنون، بیشتر سال‌ها میانگین بارش در استان کمتر از حد نرمال بوده است.
همچنین در ۳۰ سال اخیر، میانگین دمایی گلستان یک تا ۲ درجه افزایش داشت و در کنار این اتفاق، قرارگیری بین ۲ صحرا (قره‌قوم ترکمنستان و کویر سمنان)، آسیب‌پذیری این استان شمالی را در برابر تغییر اقلیم و افزایش دما دوچندان کرده است.
این چالش از آنجا پیچیده‌تر می‌شود که تغییر اقلیم و خشکسالی تاثیر مستقیمی بر بخش کشاورزی و منابع طبیعی، حاصلخیزی خاک و اقتصاد کشاورزان دارد و با افزایش نیاز گیاهان به آب و گسترش آفات و بیماری‌های گیاهی، اقتصاد این بخش را لنگ خواهد کرد از این رو این معضل در استانی مانند گلستان که اقتصاد اصلی آن بر پایه کشاورزی استوار است اثرات جبران‌ناپذیری بر جای خواهد گذاشت.
از سویی دیگر ترکیب مرگبار کمبود باران و تبخیر بالا، منابع آبی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و مخازن را به سرعت کاهش می‌دهد و در همین راستا کاهش بارش‌های گلستان در سال جاری، ظرفیت سد‌های استان را تا ۸۱ درصد خالی نگه داشته و آورد رودخانه‌ها را ۳۵ تا ۶۵ درصد کاهش داده است.
به گفته معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان؛ از ظرفیت ۲۴۴ میلیون مترمکعب سد‌های استان برای ذخیره‌سازی آب، از ابتدای سال جاری تاکنون فقط ۴۶.۵ میلیون مترمکعب معادل ۱۹ درصد آب در سد‌های گلستان ذخیره شده است.
حسین حاجی‌حسینی معتقد است؛ گرچه براساس داده‌های هواشناسی وضعیت بارشی گلستان تا پایان فصل زمستان، روند افزایشی خواهد داشت، اما در مجموع تاثیر چندانی در وضعیت منابع آبی گلستان ندارد و استان در این شاخص در پله پایین‌تری قرار خواهد داشت.
وی همچنین از رهاسازی آب سد‌های استان برای آبیاری مزارع در شرایط خشکسالی خبر داد و گفت: تاکنون آب سد دانشمند برای ۲۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی و سد نگارستان در علی‌آبادکتول برای ۱۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی رها شده و رهاسازی سد وشمگیر نیز برای توزیع آب و آبیاری مزارع آغاز شده است.
معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی گلستان با تشریح آخرین وضعیت بارشی استان اظهار کرد: از ابتدای سال کشاورزی جاری تاکنون ۱۳۱ میلی‌متر باران در گلستان بارید که نسبت به سال قبل ۳۰ درصد و نسبت به دوره آماری ۲۰ درصد کاهش داشته است.
به گفته محمد کردجزی، میزان بارش از ابتدای سال جاری تاکنون در مقایسه با سال گذشته و دوره آماری در همه شهرستان‌های استان روند کاهشی داشته است.
وی با بیان اینکه از ابتدای سال جاری تاکنون بندرترکمن با ۴۳ درصد در صدر کم‌بارش‌ترین شهرستان‌ها و کلاله با هشت درصد افزایش بارش نسبت به دوره آماری در صدر پربارش‌ها قرار گرفته است، تصریح کرد: شهرستان کلاله نیز که در مقایسه با دوره آماری گذشته افزایش هشت درصدی بارش را تجربه کرده در مقایسه با سال گذشته ۲۵ درصد کاهش بارش داشت.
وی با تاکید بر اینکه گلستان هوز در شرایط خشکسالی قرار دارد، توضیح داد: امسال میزان بارش‌ها در گلستان نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش قابل توجهی داشته و این تغییرات مربوط به نوسانات دمایی است و ارتباطی به ترسالی و یا خشکسالی ندارد.
در حالی که کشاورزان گلستانی در سال زراعی جاری با هزار امید برای کشت پاییزه اقدام کردند و در بیش از ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی استان گندم، در ۶۰ هزار هکتار از مزارع جو، در ۳۸ هزار هکتار از اراضی کلزا، در هفت هزار و ۲۹۰ هکتار از مزارع چغندر و تاکنون در چهار هزار و ۵۰۰ هکتار زمین کشاورزی سیب زمینی کاشتند در همین ابتدای راه با معضل بدسبزی و کچلی مزارع مواجه شدند و کم‌آبی در روند طبیعی رشد گیاهان اختلال ایجاد کرده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان خواستار رهاسازی آب سد‌ها برای آبیاری مزارع استان شد و گفت: درخواست ما از شرکت آب منطقه‌ای گلستان رهاسازی آب سد‌های استان در اسرع وقت است.
علی‌اکبر مهقانی با تاکید بر اینکه تا این لحظه مزارع مناطق شمالی استان بر اثر کم‌بارشی دچار خسارت شدند، متذکر شد: رهاسازی آب سد‌ها برای آبیاری مزارع باید در اولین فرصت انجام شود و اهمیت موضوع قدری است که حتی تعلل یک روزه در این اقدام نیز به صلاح نیست.
وی معتقد است؛ بدسبزی مزارع در ابتدای فرایند کشت و کار، کشاورز را برای ادامه روند کشت دچار تردید می‌کند و این مساله آسیب جدی به بخش تولید وارد خواهد کرد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان خاطرنشان کرد: براساس داده‌های هواشناسی، تا اول بهمن ماه بارندگی موثر در استان رخ نمی‌دهد و این مساله می‌تواند خسارت ناشی از کم‌بارشی در مزارع گلستان را دوچندان کند.
کارشناسان معتقدند ادامه روند خشکسالی و تشدید بحران آب موجب می‌شود بسیاری از کشاورزان گلستانی در آینده‌ای نه چندان دور، کشت دوم محصول را از دست بدهند و با برداشت‌های بی‌رویه آب از سفره آب‌های زیرزمینی دیگر امکان بهره‌مندی از این منبع آبی را هم نداریم.
با تغییر الگوی کشت، مدیریت مصرف بهینه آب و اصلاح روش‌های سنتی آبیاری اراضی کشاورزی، استفاده از گونه‌های مقاوم به خشکی و سازگار با شرایط اقلیمی جدید و تصفیه پساب‌های مجاز می‌توان تا حدودی با شرایط خشکسالی کنار آمد و بر مشکلات موجود غلبه کرد.
منبع: ایرنا