باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمدحسین نیک خوی متین - در فاصله کمی از تصویب و اجرایی شدن آتش بس میان رژیم صهیونیستی و لبنان آن هم پس از چند ماه کشتار و جنایت توسط صهیونیستها، منطقه و یکی از مهمترین متحدین محور مقاومت یعنی سوریه با تجاوزی برنامه ریزی شده و دقیق مواجه شد. تجاوزی که دستان غربی‌ها و برخی دیگر از همسایگان سوریه در پشت صحنه نمایش عظیم آن بی اندازه مشخص بود.
البته غربی‌ها در راس آنها آمریکا و همسایه مهم سوریه یعنی ترکیه دست داشتن در این تحولات را کاملا رد کردند، اما همه می‌دانند که تعدادی گروه تروریستی و مسلح هیچ گاه به این راحتی نمی‌توانند کشوری را این گونه فتح کنند و حکومتی ۵۴ ساله را با کمترین مقاومت و تنش به دست بیاورند. آن هم در شرایطی که تجهیزات به روزی را با خود به همراه دارند.
موضوعات زیادی را درباره سقوط دولت بشار اسد مطرح می‌کنند. از فروپاشی عجیب اقتصاد این کشور و حضور بیش از ۵۰ درصد مردم این کشور زیر خط فقر و مشکلات اجتماعی گرفته تا اعتراضات و اختلافاتی که در ارتباط با موضوعات ملی و مذهبی و سیاسی در میان مردم این کشور وجود داشت. از دلایل سقوط حزب بعث سوریه مطرح می شود، اما شاید مهمترین دلیلی که سوریه را به این شکل سریع و بی دغدغه تحویل گروه های مسلح داد می‌توان به عملکرد ضعیف ارتش سوریه در مقابل مخالفان اشاره کرد.
ارتشی که به دلیل سال‌ها جنگ و درگیری با نیروهای داعش در بخش‌های مختلف سوریه با خستگی و شرایط نه چندان پایداری رو به رو بود و به نوعی توان اقدامات گذشته خود را برای مقابله با جبهه جدید نداشت.
موضوعی که دلیلی شد گرو‌های مخالفین در راس آنها تحریر الشام در چند ساعت پایتخت سوریه را بدون مقاومتی گرفتند، شادی کردند و به راحتی حکومتی ۵۴ ساله را سرنگون کردند.
نیکنام ارشد نیا کارشناس بین الملل در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره درباره عملکرد ارتش سوریه در تحولات این کشور اظهار کرد: که تحولات امروز سوریه و سقوط اسد گرچه در نگاه اول شاید غیرمنتظره و عجیب به نظر برسد، اما با نگاهی محتوایی به درون بحران به نظر امری کاملا محتمل و حتی قابل پیش بینی بود. پیش بینی بودن موضوع از این جهت است که وقتی یک کشور ۱۳ سال وارد تنش و درگیری می‌شود ناخواسته ارتش و قوای انتظامی و نظامی فرسوده و انگیزه خود را از دست می‌دهد و اساسا تزریق نیرو و تقویت لجستیکی به امری تقریبا غیرممکن تبدیل می‌شود.
ارشد نیا در انتها بیان کرد دلیل عقب نشینی‌های مکرر ارتش سوریه و سقوط دومینووار شهر‌های سوریه ناشی از همین بی انگیزگی و فرسوده شدن نیروهای نظامی بود و در واقع در این شرایط طبیعی بود که مخالفانی که ساماندهی نظامی و نفری قوی‌تر داشته باشند امکان غلبه و چیرگی پیدا می‌کنند.
عباس عراقچی وزیر امور خارچه کشورمان در این زمینه عنوان کرد: به لحاظ میدانی و اطلاعاتی، دوستان ما در سیستم‌های امنیتی کشور خودمان و سوریه به‌طور کامل از تحرکاتی که در حال انجام بود، اطلاع داشتند و همه اطلاعات مربوطه به دولت و ارتش سوریه منتقل شده بود. خود آنها هم اطلاعاتی داشتند.
عراقچی اظهار داشت: آنچه که غافلگیرکننده بود، یکی ناتوانی ارتش سوریه در مقابله با این حرکت بود و دوم سرعت تحولات. نه فقط برای ایران بلکه برای همه.
وزیر امور خارجه کشورمان اظهار داشت: در اجلاس دوحه که بودم، همه کشور‌های منطقه حضور داشتند. سوال اصلی کشور‌های مهم منطقه از جمله عربستان، مصر، اردن و عراق این بود که چرا ارتش سوریه آنقدر سریع عقب‌نشینی کرد و چرا مقاومت این کشور کوتاه بود؟ سرعت تحولات همه را دچار حیرت کرده بود.
عراقچی افزود: در دیداری که من و آقای لاریجانی با بشار اسد داشتیم، خود ایشان هم از نحوه عملکرد ارتش خودش متعجب و گلایه‌مند بود. مشخص بود که تحلیل درستی نسبت به وضعیت ارتش سوریه در دولت این کشور هم وجود نداشت. به‌هرحال به‌نظر من ارتش سوریه بیشتر اسیر یک جنگ روانی شد. اما مهمترین تحلیل در این باره را رهبر معظم انقلاب مطرح کردند، تحلیلی که ایشان ماه ها پیش هشداری هم درباره آن داده بودند.
رهبر معظم انقلاب دراین زمینه فرمودند برخی ممکن است این سؤال در ذهنشان به‌وجود آمده باشد که چرا ایران به ارتش سوریه برای دفاع از حاکمیت این کشور کمک نکرده است.
این ابهام با ۲ استدلال اصلی قابل پاسخگویی است. اولاً دولت سوریه از ایران درخواست کمک نکرده و ایران نیز همچون برخی کشور‌های منطقه و آمریکا و اسرائیل این مشی را ندارد که بدون اجازه کشوری وارد خاک آن شود. ثانیاً اساساً ارتش سوریه عزمی برای دفاع نداشته که ایران بتواند از او حمایت کند. از ارتشی که وجود ندارد که نمی‌شود دفاع کرد. وضعیت ارتش سوریه به نحوی بود که هواپیمای بشار اسد حین بلند شدن برای خروج از سوریه مطمئن نبود به سلامت فرود می‌آید، برای همین هم با تغییر مسیر راهش به سمت مسکو را باز کرد.
وضعیت آسمان سوریه به نحوی توسط هواپیما‌های آمریکا و اسرائیل کنترل می‌شد که وقتی خبر سقوط هواپیمای بشار اسد آمد نیز برخی آن را پذیرفتند. مسیر زمینی نیز به طور کامل توسط گروه‌های مسلح از جناح‌های مختلف مسدود شده و اسرائیل نیز وارد سوریه شده و خود را به ۴۰ کیلومتری دمشق رساند.
در چنین شرایط آشفته‌بازاری که رسما انحلال ارتش را نمایان می‌سازد کمک ایران معنایی ندارد، چون نهادی برای دریافت کمک وجود ندارد.
انحلال ارتش سوریه زمانی تکمیل شد که اسرائیل با حملات متعدد به پایگاه‌های نظامی و بندرلاذقیه توان نظامی سوریه را در هوا و دریا نابود کرد. مطابق ادعای اسرائیل، این رژیم ۸۰ درصد توان نظامی سوریه را نابود کرده است. نسخه‌ای که اگر توانش را داشته باشد برای تمام کشور‌های منطقه از جمله ایران پیاده می‌کند.