باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه تورانلو - در ادبیات فارسی عموما ضرب‌المثل سیاست چماق و هویج زیاد به گوش می‌خورد؛ موضوعی که درباره ارائه تشویق و تنبیه به کار می‌رود تا طرف مقابل را وادار به انجام رفتار مدنظر خود کند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد در دنیای دیپلماسی نیز کاربرد بسیاری دارد. اما این روز‌ها این ضرب‌المثل درباره اروپا و غرب در مواجهه با ایران با کمی تغییر همراه شده است، به نحوی که دیگر خبری از هویج هم نیست بلکه می‌خواهند با همان چماغ معروف ایران را وادار به انجام سیاست‌های مدنظر خود کنند.
شاهد مثال این موضوع نیز همین چند روز پیش اتفاق افتاد؛ ۶ دسامبر بود که تروئیکای اروپایی در نامه‌ای به شورای امنیت نوشتند: ایران باید برنامه هسته‌ای خود را کاهش دهد تا فضای سیاسی مساعد برای پیشرفت معنادار و راه‌حلی از طریق مذاکره را ایجاد کند. ما عزم خود را برای استفاده از تمام ابزار دیپلماتیک به منظور ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای از جمله با استفاده از اسنپ‌بک در صورت لزوم تکرار می‌کنیم.
اسنپ‌بک (Snapback) یا همان مکانیسم ماشه بخشی از برجام بود که در آن کشور‌های اروپایی اجازه داشتند در صورتی که ایران را ناقض برجام تشخیص دهند روند بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه آن را آغاز کنند. مکانیسمی که البته صرفا تا ۱۸ اکتبر سال آینده معتبر است و پس از آن کشور‌های عضو برجام اجازه استفاده از آن را نخواهند داشت؛ بنابراین شاید بتوان حدس زد که دلیل فشار تروئیکای اروپایی به ایران در این روز‌ها چیست.
با این حال، اما مقامات ایرانی نیز سکوت نکردند و به موضع مقامات اروپایی واکنش نشان دادند. برای مثال پیشتر امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل ضمن رد ادعا‌های سه کشور اروپایی تأکید کرد که هرگونه تهدید به اجرای مکانیسم ماشه نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد بود.
عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در جریان سفر به پرتغال در مورد تهدید‌های برخی از کشور‌های غربی در مورد اجرای اسنپ بک گفته بود: اگر غرب تهدید به اعمال مجدد همه تحریم‌های سازمان ملل متحد را ادامه دهد، احتمالاً بحث هسته‌ای در داخل ایران به سمت در اختیار داشتن تسلیحات (هسته‌ای) گرایش پیدا خواهد کرد. تعامل ایران با غرب در مورد برنامه هسته‌ای تضمین شده نیست. در حال حاضر در ایران این بحث وجود دارد که شاید سیاست اشتباهی بوده است. چرا؟ زیرا ثابت کرد که ما هر کاری که آنها می‌خواستند انجام دادیم و وقتی نوبت آنها بود که تحریم‌ها را لغو کنند، در عمل اتفاقی نیفتاد.
این دیپلمات عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران ادامه داد: اگر کشور‌های اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها را مجدداً علیه ایران اعمال کنند، آن‌وقت همه در ایران متقاعد خواهند شد که بله، این دکترین اشتباه بوده است. اگر این اتفاق بیفتد، فکر می‌کنم همه متقاعد می‌شوند که ما در مسیر اشتباهی رفته‌ایم، بنابراین باید مسیر را تغییر دهیم. معتقدم اگر اسنپ بک اتفاق بیفتد، با بحران مواجه می‌شویم.
اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت خارجه نیز تاکید کرده است که مایه تأسف است که سه کشور اروپایی بدون توجه به دستاورد‌های سفر مدیر کل که می‌توانست مبنایی برای تقویت همکاری در آینده باشد، بر رویکرد غیرسازنده خود اصرار ورزیده و اقدام به تصویب قطعنامه علیه ایران کردند. جمهوری اسلامی ایران همچنان به تعامل سازنده مبتنی بر احترام متقابل باور دارد. در عین حال جمهوری اسلامی ایران به هرگونه رفتار تقابلی و غیرقانونی در چارچوب حقوق قانونی خود و به نحو مقتضی پاسخ می‌دهد.
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی مجلس نیز با اشاره به موضع کشور‌های اروپایی درباره ایران و تلاش برای کشاندن کشورمان پای میز مذاکره نیز گفته است جلسه‌ای با حضور آقایان تخت روانچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل وزیر امور خارجه برگزار شد. در این جلسه موضوع مذاکرات اخیر وزارت امور خارجه با سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) که در ژنو انجام شده بود، مورد بررسی قرار گرفت.
یکی از موضوعات مطرح‌شده، گزینه‌های ایران در صورت احیای مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) بود که خروج از ان‌پی‌تی به عنوان یکی از گزینه‌ها مطرح شد. رئیس کمیسیون بر ضرورت مذاکره از موضع اقتدار تأکید کرد و هشدار داد که خوش‌بینی به غرب و ارائه پیام ضعف در مذاکرات نباید رخ دهد. وی خاطرنشان کرد که اروپا ظرفیت لازم برای مذاکره یا گفتوگو را ندارد چرا که اختیاری از خود ندارد.
حنیف غفاری کارشناس سیاست خارجی نیز درباره واکنش ایران در صورت بکار گیری اروپا از مکانیسم ماشه بیان کرد: هر کنش و عملی در نظام بین الملل دارای عکس‌العملی است و جمهوری اسلامی ایران هم قطعاً این عکس العمل را نشان خواهد داد. طرف غربی تصور می‌کند که این اقدام منجر به این میشود که رفتار ایران یا فعالیت‌های هسته‌ای ایران محصورتر و محدودتر بشود، اما قطعاً چنین اقدامی انجام نمی‌گیرد. پاسخی هم که ایران در این خصوص به طرف مقابل خواهد داد به اندازه‌ای خواهد بود که هزینه اقدامات بعدی غرب را به صورت تصاعدی افزایش بدهد.
نکته مهم دیگری هم که اینجا وجود دارد برمی‌گردد به خود مدیر کل و گزارشی که مدیر کل آژانس انرژی اتمی درباره ایران ارائه می‌دهد و حالا باید دید که دستاورد تازه سفر آقای مدیر کل به کشورمان چیست و چه سوغاتی برای طرف‌های غربی به ارمغان برده است!