باشگاه خبرنگاران جوان؛ آزاده محبی - براساس سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی که پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۵ تیر ۱۴۰۲ توسط رئیس‌جمهور وقت به تمام دستگاه‌های اجرایی مرتبط در کشور ابلاغ شد، بیلان منفی آبخوان‌ها نیز از ۱۳۱ میلیارد متر مکعب باید به ۱۰۵ میلیارد متر مکعب کاهش یابد و افزایش بهره‌وری آب از ۱.۳۹ کیلوگرم ماده خشک به ازای مصرف هر متر مکعب آب به ۲.۶ کیلوگرم تا سال ۱۴۱۱ هدفگذاری کرده است.
در برنامه هفتم وزارت جهاد بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید شده است به طوریکه در پایان برنامه، وزارت نیرو ۶۵ میلیارد متر مکعب آب در اختیار بخش کشاورزی قرار می دهد که براین اساس وزارت جهاد راهی جزء ارتقای بهره وری و راندمان آبیاری از طریق توسعه سامانه های نوین آبیاری، لایروبی و مرمت قنوات، اجرای آبیاری زیرسطحی ندارد.
با توجه به آنکه ارتقای بهره‌وری و افزایش راندمان آبیاری مهمترین رسالت معاونت امور آب و خاک وزارت جهاد است، براین اساس در برنامه هفتم شاخصه هایی همچون اجرای سالانه ۳۵۰ هزار هکتار سامانه‌های نوین آبیاری، اجرای شبکه‌های فرعی آبیاری سالانه ۷۰ هزار هکتار، مرمت و لایروبی قنوات سالانه ۳ هزار کیلومتر، انجام مطالعات خاکشناسی و تناسب اراضی به میزان ۱۰۰ هزار هکتار و تجهیز و نوسازی اراضی سالانه ۷۰ هزار هکتار برای این معاونت در نظرگرفته شده است.
حال با توجه به شرایط بارش و افزایش ۳ برابری تبخیر نسبت به دیگر کشورها انتظار می رود که اعتبارات لازم به اجرای سامانه های نوین آبیاری تجهیز شود تا منابع آبی و سفره های زیرزمینی دچار بحران نشود.
کل اراضی تا سال ۱۴۱۱ به سامانه های نوین آبیاری تجهیز می شوند
صفدر نیازی معاون امور آب و خاک وزارت جهاد گفت: براساس آمار تاکنون ۳ میلیون و ۱۳۰ هزارهکتار از اراضی به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شدندکه براین اساس ۴۰ درصد اراضی آبی به سامانه نوین آبیاری تجهیز شدند.
به گفته او، در قوانین بالادستی در برنامه هفتم سالانه سامانه های نوین آبیاری باید در ۳۵۰ هزارهکتار اجرا شود که بر اساس ابلاغیه سند امنیت غذایی دانش بنیان مقرر است تا سال ۱۴۱۱ کل اراضی به سامانه نوین مجهز شوند. در این خصوص لازم است اعتبارات مورد نیاز تخصیص داده شود.
نیازی با بیان اینکه نمی توان اجرای سامانه های نوین با دیگر کشورها را مقایسه کرد، افزود: هرکشوری شرایط اقلیمی خاص خودش دارد به طوریوه در اروپا بدلیل شرایط مساعد بارش محصول بیشتر از یک تا ۲ بار آبیاری نمی شود که براین اساس نیازی به اجرای سامانه های نوین آبیاری نیست، اما در کشورهای خشک همچون خاورمیانه اقدامات خوبی در این خصوص صورت گرفته است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه ۹۹.۵ درصد تجهیزات سامانه های نوین آبیاری داخلی است، گفت: بنابر آمار پتانسیل تجهیز ۲.۵ میلیون هکتار دیگر از اراضی به سامانه های نوین آبیاری وجود دارد که با پول امروز اگر هکتاری ۱۰۰ میلیون بتوان هزینه کرد،۲۵۰ همت اعتبار نیاز داریم که این امر نیازمند کمک بخش خصوصی و بهره برداران است. هرچند بنابر قانون ۸۵ درصد اعتبارات سامانه های نوین آبیاری بصورت یارانه بلاعوض باید در اختیار بهره بردار قرار داده شود، اما در بسیاری از موارد کشاورزان بدلیل محدودیت منابع و اعتبارات دولت راضی هستند که سهم بیشتری بیاورند.
جبران روند تخریبی منابع طبیعی در گذشته، تعادل بخشی به مصرف آب در حوزه کشاورزی، نیل به خودکفایی در محصولات اساسی و تامین پایداری امنیت غذایی از طریق افزایش بهره‌وری به عنوان رویکرد اصلی این سند ملی امنیت غذایی دانش بنیان مد نظر قرار گرفته است.
۳۷ درصد کل اراضی آبی به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شدند
در ادامه فریبرز عباسی مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد گفت: براساس آمار تاکنون بیش از ۳ میلیون و ۱۰۰ هزارهکتار از اراضی معادل ۳۷ درصد کل اراضی آبی به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شدند که از این سطح ۲ میلیون و ۶۰۰ هزارهکتار توسط دولت و مردم و ۵۰۰ هزارهکتار مابقی با مشارکت و آورده ۱۰۰ درصدی مردم انجام شده است که نشان می دهد مردم به اثر بخشی سامانه ها واقف شدند و برای مدیریت بهتر آب در کشور می توانند برنامه ریزی کنند.
به گفته او، امسال ۲ هزارمیلیارد تومان اعتبار برای سامانه های نوین آبیاری داشتیم که براین اساس با استفاده از ظرفیت مردم و برخی نهادها بیش از ۱۵ هزارهکتار اجرا کردیم و چنانچه اعتبارات دولتی تخصیص داده شود، میزان تجهیز اراضی به ۳۰ تا ۴۰ هزارهکتار افزایش می یابد.
عباسی مزیت اصلی اجرای سامانه های نوین آبیاری را بهره وری منابع آبی اعلام کرد و افزود: در برنامه های بالادستی بر موضوع ارتقای بهره وری آب تاکید شده که براین اساس بهره وری از ۲ جهت افزایش می یابد، مخرج کسر بهره وری حجم آب آبیاری از طریق افزایش راندمان کاهش می دهد، هم صورت کسر بهره وری که عملکرد افزایش می دهد.
مجری طرح سامانه های نوین آبیاری با اشاره به مقایسه سامانه های نوین آبیاری با دیگر کشورها بیان کرد: بنابر آمار متوسط جهانی ۲۲ درصد از اراضی جهان به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شدند که برابر ۳۷ درصد اراضی کشور ما که به سامانه ها تجهیز شدند، ۱.۵ تا ۲ برابر از متوسط جهانی بالاتر هستیم و در مقایسه با یک سری کشورهای خاص مثل اسپانیا و آمریکا که بالای ۵۰ و ۷۰ درصد اراضی آنها به سامانه های نوین تجهیز است، عقب هستیم.
او ادامه داد: در تجهیز اراضی کشاورزی به سامانه های نوین آبیاری شرایط کشورها با یکدیگر متفاوت است چراکه ما کشور خشک و نیمه خشک هستیم که بارندگی کشورما یک سوم متوسط جهانی و پتانسیل تبخیر ۳ برابر جهانی است که این موضوع ایجاب می کند برای مصرف بهینه به عنوان کشور خشک از روش های نوین آبیاری استفاده کنیم، اما متاسفانه در چندسال اخیر اعتبارات کمی تخصیص داده شده که این امر باعث شده سرعت قبل را نداشته باشیم.
عباسی گفت: ما بشدت پیگیر اعتبارات هستیم و در برنامه ۱۴۰۴ برنامه ریزی خوبی برای افزایش اعتبارات شده که امیدواریم مجلس مصوب کند تا در سال های آتی اراضی که به سامانه نوین آبیاری تجهیز نشدند، سرعت بیشتری داشته باشد.
با توجه به موضوع تغییر اقلیم و خشکسالی سنوات اخیر، راهی جزء مدیریت بهینه مصرف آب و کاهش فشار بر منابع آب های زیرزمینی وجود ندارد که در اسناد بالادستی برتجهیز اراضی به سامانه های نوین آبیاری تا افق ۱۴۱۱ تاکید شده است که در این راستا انتظار می رود منابع و اعتبارات لازم تخصیص داده شود تا ضمن مدیریت بهینه مصرف از هدررفت آب جلوگیری شود.