نارسایی مزمن کلیه یک بیماری خاموش است که فرد مبتلا ممکن است سال‌ها از آن بی‌اطلاع باشد؛ علل ایجاد کننده این بیماری، اغلب به بیماری‌های دیابت و فشار خون بالا بازمی‌گردد و از همین رو کنترل این بیماری‌ها می‌تواند در عدم ایجاد یا پیشرفت نارسایی مزمن کلیه موثر باشد.
دکتر مریم میری قلعه نویی - دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به ماهیت عملکردی کلیه و ضرورت فعالیت آن در ساختار کلی بدن انسان، تصریح کرد: کلیه یکی از ارگان‌های حیاتی بدن است و هر فردی در حالت نرمال دارای کلیه‌هایی به طول ۱۰ و پهنای ۶ سانتیمتر و ضخامت چهار سانتیمتر است. محل قرارگیری کلیه‌ها معمولا در خلف شکم، در دو طرف ستون فقرات و دنده‌های انتهایی است که از آنها محافظت می‌کنند.
وی افزود: وزن کلیه‌ها عموما بین ۱۵۰ تا ۱۷۰ گرم است و با توجه به جثه افراد می‌تواند بزرگتر یا کوچک‌تر باشد. در جنس زن و مرد سایز و عملکرد کلیه‌ها یکسان است، اما به دلیل اینکه مردان جثه بزرگتری دارند ممکن است کلیه آنها از زنان کمی بزرگتر باشد.
میری گفت: کلیه‌ها در دفع مواد زائد بدن و در تنظیم آب و الکترولیت‌هایی مثل سدیم و پتاسیم که برای بدن حیاتی است، نقش مهمی ایفا می‌کنند و حتی در تولید گلبول‌های قرمز بدن، متابولیسم استخوان و کنترل فشار خون بدن هم نقش دارند، اختلالات این عضو مهم بدن را می‌توان در دو دسته نارسایی کلیوی حاد و مزمن تقسیم کرد.
وی با بیان اینکه بیماری‌های فشارخون مقاوم به درمان، عفونت‌های ادراری، سنگ‌های مکرر ادراری و دفع پروتئین و مصرف برخی از دارو‌ها باعث نارسایی کلیوی می‌شوند، ادامه داد: در این بیماری ها، نارسایی کلیه و عوارض آن بسیار مهم است و چنانچه درمان نشود منجر به مرگ خواهد شد.
دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطرنشان کرد: بیماری نارسایی حاد کلیه معمولا در شرایطی ایجاد می‌شود که فرد دچار اسهال و استفراغ شدید، افت فشار خون شدید و همچنین عفونت سیستمیک و یا خونریزی‌های شدید شده باشد. نارسایی مزمن کلیه نیز یک بیماری خاموش بوده و ممکن است فرد سال‌ها به آن مبتلا بوده و در عین حال از آن اطلاعی نداشته باشد. این بیماری در برخی افراد از جمله مبتلایان به بیماری‌های دیابت، فشارخون بالا، سابقه خانوادگی نارسایی کلیه، دیابت و فشارخون، افراد چاق با توده بدنی بیشتر از ۳۵، اختلالات مادرزادی در سیستم ادراری و افراد مصرف کنندگان سیگار، دیده می‌شود.
وی در خصوص علائم هشدار در نارسایی مزمن کلیه گفت: احساس ضعف و خستگی، کم خونی، درد‌های عضلانی و استخوانی و گرفتگی‌های عضلانی و در مراحل پیشرفته‌تر بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ و خارش و فشار خون بالا از علائم هشدار دهنده نارسایی مزمن کلیه هستند، این بیماری درمان ندارد و تنها اقدامی که می‌توان در رابطه با آن انجام داد، این است که از رسیدن به مرحله نهایی بیماری (که غیر قابل بازگشت است) پیشگیری کنیم.
میری در خصوص پیشگیری از بروز نارسایی کلیه، عنوان کرد: تغییر سبک زندگی، درمان به موقع و مراجعه مکرر به پزشک، انجام منظم ۱۵۰ دقیقه ورزش‌های هوازی و فعالیت‌های روزانه برای کنترل فشار خون، قندخون و حتی کاهش وزن، به پیشگیری از بروز نارسایی کلیه کمک می‌کند.
وی گفت: همچنین پیاده‌روی سریع، پنج روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه، استفاده از میوه‌جات و سبزیجات و مصرف غذا‌های تازه و گوشت و خودداری از مصرف غذا‌های چرب، شیرینی‌جات و مصرف روزانه بین دوتا سه لیتر آب سالم (که این میزان در فصل تابستان با توجه به تعریق بیشتر بدن، افزایش می‌یابد) می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد.
دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطرنشان کرد: ترک سیگار هم یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به نارسایی مزمن کلیوی تلقی می‌شود و نیز خودداری از مصرف خودسرانه دارو‌های غیراستروئیدی از جمله ژلوفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، ایندومتاسین و حتی نوافن. مصرف محدود نمک به ویژه در افرادی که مبتلا به فشار خون و مشکلات کلیوی هستند و افراد بالای ۴۰ سال هم مورد تاکید است.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، میری، انجام تست‌های آزمایشگاهی سلامت کلیه را در افراد مبتلا به فشار خون بالا، دیابت و دارای ریسک فاکتورها، از الزامات عنوان و تصریح کرد: افراد مبتلا به دیابت بهتر است که هر سه ماه یک بار علاوه بر بررسی فشار خون، تست آنالیز ادرار (که یک تست ارزان و قابل دسترس است) را انجام دهند تا به محض مشاهده پروتئین در ادرار که نشان دهنده ابتلای فرد به نارسایی کلیه است، اقدام‌هایی درمان و پیشگیرانه صورت گیرد.
وی گفت: در افراد مبتلا به فشار خون، ارزیابی کراتینین خون و آنالیز ادراری به صورت سالانه باید انجام شود. همچنین توصیه می‌شود تمام افراد بالای ۴۰ سال، سالانه تست‌های عملکرد کلیوی و همچنین اندازه‌گیری فشار خون را انجام دهند.
منبع: وزارت بهداشت