نام مازندران را بار‌ها در بخش‌های مختلف و در جایگاه‌های اول و دوم، ویژه و برتر می‌بینید که به‌نوعی آن را فرصت‌های طلایی و خاص به‌شمار می‌آورند؛ در بخش گردشگری، کشاورزی و صنعتی که قطب کشور شناخته می‌شود و با وجود کمبود زیرساخت‌ها و تخصیص ناچیز بودجه ملی با وجود خدمات ملی، اما سالانه استان تامین‌کننده مواد غذایی ایرانی‌ها و جذب گردشگران و توریست‌های بسیاری است.
اما با وجود این فرصت‌های چشم‌گیر که موجب رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال و درآمدزایی دیار علویان شده، یک تهدیدی مدت‌هاست دامن این استان را با وجود تمام این پتانسیل‌ها و ظرفیت‌ها گرفته که مطمئنا باعث نگرانی برای آینده مازندران می‌شود و مطمئنا این روز‌ها این خبر را خوانده‌اید یا شنیده‌اید که مازندران با ۱۴ درصد جمعیت سالمندی جزو دومین استان کشور قرار گرفته است.
مازندرانی که طبق آخرین وضع تقسیمات کشوری در سرشماری سال ۹۵ دارای ۲۲ شهرستان، ۵۱ بخش، ۵۱ شهر و ۱۳۱ دهستان دارای ۳ میلیون و ۲۸۳ هزار و ۵۸۲ نفر جمعیت است.
جایگاه هفتم مازندران در جمعیت کشور
این استان با توجه به آمار ثبت احوال مازندران براساس پایش میدانی تسنیم به لحاظ جمعیت در جایگاه هفتم کشور قرار گرفته و تعداد موالید آن طبق آخرین ثبتی در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۷ هزار و ۲۷۰ واقعه بوده و نسبت به سال گذشته ۵.۴ درصد کاهش داشته است.
اما یکی از رویداد‌های مهم در جلوگیری از سالمندی مازندران بسیار تاثیرگذار است ازدواج محسوب می‌شود چراکه رویه فرزندآوری را تغییر می‌دهد، اما مطابق جمع‌آوری اطلاعات آماری ثبت احوال مازندران در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۶ هزار و ۸۸۵ واقعه ازدواج روی داده که در مقایسه با ازدواج‌های ثبت‌شده در سال گذشته ۴.۱۳ درصد کاهش داشته است.
به اعتقاد کارشناسان کاهش قابل توجه موالید و فرزندآوری در مازندران و رسیدن نرخ رشد به ۱.۲ درصد طی یک دوره ۶ ساله در حالی است که به باور صاحبنظران میانگین نرخ باروری در کشور بیشتر از ۲ است و در واقع نرخ باروری در مازندران نصف میانگین کشوری است.
برای مثال در این زمینه روستایی از بخش سرخ‌رود شهرستان مازندران اشاره می‌شود که در سال گذشته طی یک سال با فوت ۱۱ نفر از جمعیت یک‌هزار نفری روستایی فقط یک واقعه تولد را داشتند و این نشان می‌دهد میزان ولادت نسبت به وفات رشد خیلی پایینی داشته است.
کاهش نرخ رشد جمعیت مازندران نسبت به میانگین کشور
با توجه به این میزان آماری از جمعیت استان مازندران طبق گزارش‌های رسمی مرکز آمار ایران نرخ رشد جمعیت در مازندران طی سه دهه گذشته همواره از میانگین کشوری کمتر و از دغدغه‌های برنامه‌ریزان استان بوده است. به عنوان نمونه طی نخستین سرشماری جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۵، نرخ رشد جمعیت در کشور ۳.۹ درصد و در استان مازندران ۳.۷ درصد و در سرشماری سال ۱۳۹۵، نرخ رشد جمعیت در کشور به ۱.۷ درصد و در استان مازندران به ۱.۳ درصد تنزل پیدا کرد.
با توجه به جایگاه مازندران بعد از استان گیلان در زمره جمعیتی سالمندی با ۱۴ درصد رشد کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل اساسی در کاهش نرخ زادآوری در استان جدا از موضوعات اقتصادی، معیشتی و فرهنگی مسئله آسیب‌های اجتماعی و افزایش طلاق و کاهش ازدواج در بین جوانان است.
مازندران نسبت به ۴۵ سال گذشته ۱۵ سال پیرتر شد
تحلیل داده‌های آماری ثبت احوال نشان می‌دهد که در ۴۵ سال گذشته جمعیت کشور حدود ۱۰ سال و جمعیت مازندران ۱۵ سال پیرتر شده که براساس برآورد‌ها اگر همین روند و مفروضات کنونی ادامه یابد و مداخله جدی صورت نگیرد به نظر می‌رسد که در حدود ۳۵ تا ۴۰ سال آینده جمعیت استان نصف خواهد شد و در حدود چهار دهه آینده حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت استان سالمند خواهند بود و به‌زودی شاهد این خواهیم بود که مازندران عصای دستی برای زمان پیری نداشته باشد و اکثریت جمعیت استان را سالمند تشکیل دهد و این پیری تهدیدی برای مازندران خواهد بود، اما راهبرد اساسی برای جلوگیری از این روند رشد و افزودن جمعیت جوان چیست و چه کار‌هایی باید انجام داد؟
۵۵۷۶۲ هزار سالمند زیرپوشش بهزیستی مازندران
فریبا بریمانی مدیرکل بهزیستی مازندران توصیف سازمان بهداشت جهانی از سالمند را به کسی مطرح می‌کند که سن ۶۰ سالگی را پشت سر گذاشته باشد.
وی با بیان اینکه سالمندان از نظر سنی به سه گروه، سالمند جوان (۷۰-۶۰ سال)، سالمند میانسال (۸۰-۷۱) و سالمند پیر (۸۱ به بالاتر) تقسیم می‌شوند، افزود: موضوع سالمندی به دلیل اینکه ارتباط مستقیم با پیری جمعیت دارد، یکی از چالش‌های پیش روی کشور است و در این بین مهم‌ترین دغدغه دوران سالمندی، زندگی در سلامت کامل است.
مدیرکل بهزیستی مازندران دومین استان سالمند کشور را مازندران با جمعیت ۴۴۲ هزار و ۷۵۰ نفر جمعیت و با ۱۳.۲۶ درصد مطرح کرد و گفت: هم‌اکنون ۶۲ هزار و ۵۵۷ سالمند زیرپوشش بهزیستی استان هستند؛ بیش از ۱۳۰۰ سالمند نیز از خدمات ویژه بهزیستی مازندران برخوردارند.
بریمانی با بیان اینکه بهزیستی مازندران با دارا بودن پنج مرکز شبانه‌روزی نگهداری سالمندان، ۱۴ مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی و ۷ مرکز ویزیت در منزل خدمات متنوع آموزشی، توانبخشی و مراقبتی را به سالمندان نیازمند ارائه می‌کند، بیان کرد: سیاست بهزیستی نگهداری و مراقبت سالمندان در منزل و در کنار خانواده و فرزندان است و ممکن است برخی از این سالمندان خانواده موثر نداشته باشند که بالطبع باید در مراکز بهزیستی نگهداری شوند.
وی از استقرار ۲ خانه حمایتی در استان خبر داد و تصریح کرد: خانه حمایتی توانبخشی مراقبتی سالمندان در واقع نوعی محل اقامت است که برای افراد سالمند (حداکثر ۱۰ نفر) امکاناتی مانند اتاق، وعده‌های غذایی، خدمات لباس‌شویی، نظافت و رسیدگی منزل را فراهم می‌سازد. اینگونه تسهیلات اقامتی دارای شرایطی مشابه محیط خانه بوده و به ساکنان آن امکان برخورداری از تعاملات اجتماعی را می‌دهد.
علاوه بر این موضوع سالمندی و ارائه خدمات این جمعیت سنی، جوانی جمعیت مساله مهم دیگری است که در این استان طی جلساتی مبنی بر ستاد جوانی جمعیت مازندران به آن پرداخته و دستورالعمل‌هایی داده شد تا تاثیری بر افزایش جمعیت این استان با فرزندآوری ایجاد شود.
استفاده از همه امکانات ظرفیت‌ها برای جوانی جمعیت مازندران
یوسف نوری، استاندار مازندران نیز در پانزدهمین جلسه ستاد جوانی جمعیت با بیان اینکه جمعیت بزرگترین سرمایه ملی و منبع تحولات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی هر کشور است، اظهار داشت: جوانی جمعیت اولویت راهبردی توسعه است.
وی با اشاره به اینکه سبک زندگی بر ساختار جمعیت و جمعیت بر ساختار اجتماعی اثرگذار است، تصریح کرد: آمار‌ها و داده‌ها در بحث جمعیت نشانه خوبی نیست، جریانات اجتماعی و اقتصادی در این مسیر نقش بیشتری را ایفا کنند.
استاندار مازندران با تاکید بر اینکه تولید نیروی انسانی اولویت دارد و بخشی از سرمایه ما هستند، افزود: فاصله کاهشی آمار استانی با نرخ کشوری نگران کننده است.
نوری با اعلام اینکه استان در موضوع طلاق، کاهش هشت درصدی داشته است، گفت: باید در موضوعات و چالش‌های اجتماعی همه ظرفیت‌ها پای کار بیایند.
وی با بیان اینکه تحقق جوانی جمعیت نیازمند فرهنگ‌سازی و طرح حمایتی و بسته تشویقی است، مطرح کرد: اعطای مشوق‌های لازم برای فرزندآوری از سوی دستگاه‌های مسئول لحاظ شود.
استاندار مازندران موضوع حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را یک مسئله مهم دانست و تاکید کرد: باید تمام دستگاه‌ها برای رفع موانع و اعطای مشوق‌های لازم پای کار بیایند.
وی به اهدای زمین در بسته تشویقی فرزندآوری اشاره کرد و گفت: زمین‌ها در شهر و روستا‌ها شناسایی و به راه و شهرسازی ارائه شود و همچنین تملک زمین‌های دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌ها را به بسته تشویقی برای کارکنان دستگاه‌ها تخصیص دهید.
نوری خاطرنشان کرد: سمت و سوی برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات بایستی با محوریت فرزندآوری و جوانی جمعیت و استفاده از همه امکانات ظرفیت‌ها باشد.
اما در خلال این راهبرد‌ها برخی برنامه‌هایی در گذشته به منظور تحول در جوانی جمعیت استان مازندران ارائه و طی مصوباتی تدوین شد که ظاهرا در همان صورتجلسات مصوبه‌ای مانده‌اند که نمونه آن را راه‌اندازی پژوهشکده جوانی جمعیت در دی ماه سال ۱۴۰۱ در همین ستاد جوانی جمعیت مازندران می‌توان مطرح کرد که قرار شده بود راه‌اندازی آن از سوی دانشگاه مازندران دستور کار قرار بگیرد که بالغ بر دو میلیارد تومان هزینه برآورد شده بود.
پژوهشکده‌ای که دو موضوع طلاق و جوانی جمعیت به صورت تخصصی بحث و تبادل نظر قرار گیرد تا به امروز هیچ خبری مبنی بر آخرین اقدامات آن نه از سوی دانشگاه مازندران و نه استانداری مازندران ارائه نشد.
علاوه بر آن در زمینه اهدای زمین در بسته تشویقی فرزندآوری با وجود این خانواده‌هایی را شاهد هستیم با آوردن فرزند سوم و حتی چهارم با مراجعه به دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط برای بهره‌مندی از این بسته تشویقی با معضلات روبرو هستند.
با وجودیکه مازندران با کمبود زمین برای ساخت مسکن مواجه است ناامید از خانه‌دار شدن به‌دنبال راه چاره دیگری این سرپرست خانوار می‌رود تا بتواند خرج امرارمعاش خانواده پنج نفری و یا شش نفری را با وجود مشکلات عدیده اقتصادی جامعه درآورد.
مطمئنا با وجود این‌چنین مشکلات و راهبرد‌های تحقق نیافته علاوه بر تاثیرگذاری بر تاخیر ازدواج جوانان بر سایر موارد وابسته این موضوع مرتبط می‌سازد تا استان مازندران از این روند رشد سالمندی بیشتر سوق دهد.
منبع:تسنیم