سید محمد صادق هاشمی شاهرودی از منظر حقوق بین‌الملل به تحلیل اقدام رژیم اسرائیل در حمله به ایران پرداخت و اظهار داشت: منع استفاده از جنگ به عنوان روشی برای حل و فصل اختلافات و ابراز یک اراده سیاسی در عرصه بین الملل از دستاورد‌های حقوق بین الملل در دنیای معاصر به شمار می‌آید.
وی یادآور شد: در طول تاریخ، دولت‌ها و کشور‌ها همیشه خود را مجاز می‌دانستند که برای اعمال قدرت از جنگ استفاده کنند. زمانی که برای آنها در مقابل کشور‌ها یا کشوری دیگر تعارض منافعی اتفاق می‌افتاد و یا برای توسعه قلمرو و منابع طبیعی جنگ یک روش مرسوم کلاسیک در روابط بین الملل بود و اصل در روابط بین‌الملل هم روابط خصمانه و جنگ بود، اما بعد از جنگ‌های ویرانگر از جمله جنگ جهانی اول و دوم، بشریت به این نتیجه رسید که توسل به زور و جنگ، اصل بقا و وجود انسان را در مخاطره قرار می‌دهد؛ از اینرو قاعده منع توسل به زور محصول رشد حقوقی و سیاسی بین کشورهاست و در منشور ملل متحد تثبیت شده است
هاشمی شاهرودی با اشاره به ماده ۲ منشور ملل متحد اظهار داشت: مطابق این ماده از منشور، کشور‌ها از هرگونه توسل به زور یعنی استفاده از سلاح و جنگ منع شده‌اند و امروزه هم این اصل در همه اسناد بین‌المللی و در رویه بین‌الملل جایگاه بسیار مستحکمی دارد و کشور‌ها در روابط خود مجاز به استفاده از جنگ و حمله مسلحانه در هیچ حالتی نیستند؛ بنابراین چنین اتفاقی از هر کشوری که صادر شود نقض حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود و توسل به زور است.
بنیان‌های حقوق بین‌الملل با ناکارآمدی شورای امنیت متزلزل شده است
عضو هیات علمی دانشگاه عدالت با تاکید بر اینکه بنیان‌های حقوق بین‌الملل با ناکارآمدی شورای امنیت و سازمان ملل متحد متزلزل شده است، تصریح کرد: امروز در شرایطی به سر می‌بریم که با بی‌عملی و ناکارآمدی سازمان ملل مخصوصاً شورای امنیت به عنوان رکن اجرایی ملل متحد روبرو هستیم و این وضعیت نتیجه اعمال قدرت کشور‌های قدرتمند به‌ویژه وتوی ایالات متحده آمریکا نسبت به اقدامات رژیم جنایتکار صهیونیستی در نقض حقوق بین‌الملل است و با وجود این حمایت‌ها، رژیم صهیونیستی به خود جرأت می‌دهد تا بسیاری از اصول حقوق بین‌الملل را نقض کند و زیرپا بگذارد.
استاد حقوق بین‌الملل با اشاره به کشتار مردم غزه توسط رژیم صهیونیستی اظهار داشت: منع نسل‌کشی از قواعد آمره است که در کنوانسیون‌ها به آن تاکید شده همچنین از جمله مواردی است که در اساسنامه دیوان بین المللی کیفری نیز به عنوان یک جنایت بین‌المللی محسوب می‌شود و با وجود اینکه سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی تصریح دارند که اتفاقی که اکنون در غزه رخ داده نسل‌کشی است، اما باز هم رژیم صهیونیستی به واسطه حامیان خود به این جنایات ادامه می‌دهد.
هاشمی شاهرودی درباره اقدام رژیم صهیونیستی و تعرضی که به جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاده است، گفت: حمله مسلحانه به کشور دیگر مداخله و تهدید تمامیت ارضی آن کشور به شمار می‌آید و نقض حقوق بین‌الملل است.
عضو کمیسیون امور بین‌الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه توضیح داد: منع توسل به زور از اصول تثبیت شده در منشور ملل متحد است، اما در عین حال در ماده ۵۱ منشور ملل متحد استثناء‌هایی برای استفاده از زور و اعمال جنگ درنظر گرفته شده است.
وی با اشاره به قاعده دفاع مشروع، گفت: توسل به زور در حقوق بین الملل دو استثناء دارد و آن هم اقداماتی است که شورای امنیت ذیل فصل ۷ بر اساس ماده ۴۲ منشور ملل متحد در نظر گرفته است؛ در حالتی که کشور‌ها اقدامی انجام دهند که صلح و امنیت بین‌المللی را تهدید کند، شورای امنیت برای اینکه کشور‌ها را به سمت صلح و امنیت وادار کند؛ در ابتدا اقدامات غیرنظامی مثل تحریم و امثال آن را درنظر می‌گیرد و اگر این اقدامات غیرنظامی به نتیجه نرسید بر اساس فصل ۷ و ماده ۴۲ منشور ملل متحد، شورای امنیت می‌تواند استفاده از زور و جنگ را برای متوقف کردن نقض صلح و امنیت بین‌المللی استفاده کند.
دفاع مشروع حق ذاتی کشور‌ها
هاشمی شاهرودی ادامه داد: استثنای بعدی هم در ماده ۵۱ منشور ملل متحد مطرح شده است که به موضوع دفاع مشروع اشاره دارد. طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد دفاع مشروع حق ذاتی کشورهاست و حقی است که نیاز به مجوز و هماهنگی ندارد و آن زمانیست که علیه یک کشوری حمله مسلحانه‌ای اتفاق افتاده باشد و آن کشور منافع و تمامیت ارضی خود را در خطر دیده باشد و هیچ اقدامی هم توسط شورای امنیت که رکن حافظ صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود اتفاق نیفتاده باشد؛ بنابراین آن کشور نمی‌تواند منتظر باشد تا نهاد‌های بین المللی مانند شورای امنیت تصمیم بگیرد و بخواهد از او دفاع کند.
استاد حقوق بین‌الملل تصریح کرد: دفاع مشروع حق ذاتی کشور‌ها است و اکنون در اوضاع اسفاری که شورای امنیت و سازمان ملل پیدا کرده و در این حالت که برای جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده است اساسا نمی‌توان انتظار داشت که شورای امنیت گام مثبتی در جهت برقراری صلح و امنیت بین‌المللی بردارد؛ چرا که شورای امنیت جانبدارانه حمایت‌هایی از اسرائیل به عنوان یک ناقض صلح و امنیت بین‌المللی و ناقض قواعد حقوق بین‌الملل دارد.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران ابتدا باید از راه‌های حل و فصل مسالمت‌آمیز استفاده کند که یکی از آنها مراجعه به سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی و میانجی‌گری است، اما واقعیت این است که اولا این امر ممکن نیست و دوم اینکه عملکرد شورای امنیت اساس حقوق بین‌الملل را زیر سوال می‌برد؛ بنابراین اصل دفاع مشروع و حق ذاتی ایران امکان و مشروعیت را فراهم می‌کند که در مقابل تجاوز به تمامیت ارضی کشور از خود دفاع کند.
عضو کمیسیون امور بین‌الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه یادآور شد: تمامیت ارضی شامل سرزمین‌های جغرافیایی، مرز‌های دریایی و حریم هوایی است و اکنون حمله مسلحانه به تمامیت ارضی کشور ما اتفاق افتاده است و رفتاری کاملاً خصمانه و مخالف با قواعد حقوق بین‌الملل است؛ از اینرو حق جمهوری اسلامی ایران است که از خود دفاع کند.
هاشمی شاهرودی با اشاره به نقش آمریکا و برخی کشور‌های غربی در حمایت آشکار و پنهان از رژیم صهیونیستی گفت: متاسفانه رفتار کشور‌های غربی تهدید صلح و امنیت بین‌المللی را به نمایش گذاشته است، چون شاهد هستیم که رژیم صهیونیستی به قواعد حقوق بین‌المللی و نقض حقوق بین الملل بی‌توجه است همچنین اجرای آرای دیوان بین المللی دادگستری که خواستار پایان اشغالگری رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی بوده نیز اجرایی نشده است.
جریان مقاومت حقوقی برای مقابله با جنایات رژیم صهیونیستی شکل گیرد
وی با اشاره به گزارش «فرانچسکا آلبانیز» اظهار داشت: گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور فلسطین در چند روز اخیر نسل کشی در غزه را تایید و درخواست کرد که نسبت به عضویت رژیم صهیونیستی در سازمان ملل متحد بازبینی و حتی این عضویت تعلیق شود چرا که یکی از شروط کشور‌های عضو سازمان ملل متحد بر اساس ماده ۲ منشور ملل متحد این است که دولت‌ها باید صلح‌طلب باشند و اراده بر اجرای تعهدات بین المللی قوانین بین‌المللی داشته باشند در حالی که نه تنها رژیم صهیونیستی این اراده را ندارد، سازمان ملل هم اذعان دارد که این رژیم در غزه مرتکب نقض حقوق بین‌الملل شده است.
آمریکا در جنایات رژیم صهیونیستی از جنبه‌های متعدد شریک است
عضو هیات علمی دانشگاه عدالت با تاکید بر اینکه ایالات متحده آمریکا در موضوع جنایات رژیم صهیونیستی از جنبه‌های متعدد شریک است، افزود: آمریکا به نوعی سازمان ملل متحد را تهدید می‌کند که اگر علیه رژیم صهیونیستی اقدامی انجام شود برخی کمک‌های مالی که به سازمان ملل از سوی آمریکا داده می‌شود قطع خواهد شد و یا حتی خود وتو که نسبت به قطعنامه‌ها در شورای امنیت از سوی آمریکا قم می‌خورد نیز حاکی از حمایت همه جانبه امریکا از رژیم صهیونیستی است.
هاشمی شاهرودی با اشاره به امکان استفاده از مکانیزم‌های دیوان بین المللی کیفری برای بررسی جنایت‌های رژیم صهیونیستی گفت: اکنون دادخواست‌هایی برای دادستان دادگاه بین‌المللی کیفری ارسال شده است و به نظر می‌رسد علاوه بر سران رژیم صهیونیستی که مرتکب جنایت‌هایی علیه بشریت و نسل‌کشی شده‌اند باید سران ایالت متحده آمریکا را نیز نسبت به این موضوع پاسخگو کرد و از اینرو مطالبه قضایی در نهاد‌های بین‌المللی صورت گیرد.
وی اضافه کرد: این مطالبه اکنون توسط آفریقای جنوبی و برخی کشور‌ها در دیوان بین المللی دادگستری نسبت به رژیم صهیونیستی در زمینه نسل‌کشی صورت گرفته است و این امکان وجود دارد که به عنوان یک فرایند قضایی در دیوان بین المللی دادگستری همه جنایات و اقدامات نقض حقوقی مورد پیگیری قرار گیرد و در این میان نیز باید به نقشه پررنگ و حمایت‌های ایالات متحده آمریکا از جمله فراهم کردن تسلیحات در ارتکاب این جنایات از سوی رژیم صهیونیستی اشاره کرد.
جریان مقاومت حقوقی برای مقابله با جنایات رژیم صهیونیستی شکل گیرد
استاد حقوق بین‌الملل با اشاره به فعالیت شعبه ۵۵ دادگاه کیفری تهران که صالح به رسیدگی در پرونده‌های بین‌المللی است، افزود: شعبه داخلی نیز می‌تواند جنایات رژیم صهیونیستی را مورد پیگیری قرار دهد و در این شعبه پرونده تشکیل شود، اما در موضوع محاکم داخلی معضل اصلی که همچنان وجود دارد، ضمانت اجرای احکام صادره است البته تشکیل پرونده، ارائه شواهد، مستندات حقوقی و استدلال‌هایی مربوط به جنایات اسرائیل می‌تواند رویه حقوقی ایجاد کند که منشا و سرآغازی برای طرح مطالبات حقوقی باشد.
وی خاطرنشان کرد: البته موضوع ضمانت اجرای احکام تنها مربوط به محاکم داخلی نیست و در عرصه بین‌المللی نیز نسبت به اجرای احکام بین‌المللی دچار چالش هستیم که حتی دیوان بین المللی دادگستری و دیوان بین‌المللی کیفری هم در رابطه با ضمانت اجرای احکام خود اراده مستحکمی ندارند.
حقوق بین‌الملل اکنون در آغاز راهی قرار دارد که ارائه دادخواست، مستندسازی و ارائه استدلال‌های حقوقی و صدور احکام می‌تواند عامل بازدارنده‌ای باشد که مانع از تکرار و استمرار جنایات رژیم صهیونیستی شود همچنین این رویه می‌تواند حساسیت نخبگان و افکار عمومی جهان را برانگیزد.
عضو کمیسیون امور بین‌الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه ابراز امیدواری کرد در عرصه بین‌المللی نیز شرایطی فراهم شود تا بتوان نسبت به ضمانت اجرای احکام صادره به نتایج مطلوب رسید؛ حقوق بین‌الملل اکنون در آغاز راهی قرار دارد که ارائه دادخواست، مستندسازی و ارائه استدلال‌های حقوقی و صدور احکام می‌تواند عامل بازدارنده‌ای باشد که مانع از تکرار و استمرار جنایات رژیم صهیونیستی شود همچنین این رویه می‌تواند حساسیت نخبگان و افکار عمومی جهان را برانگیزد.
حقوق بین‌الملل اسیر اراده سیاسی ابرقدرت‌ها شده است
هاشمی شاهرودی اظهار داشت: اکنون حقوق بین‌الملل اسیر اراده سیاسی ابرقدرت‌ها شده است که این موضوع آسیب بسیار جدی محسوب می‌شود. تاریخ بیش از ۷۰ سال نقض حقوق ملت فلسطین حاکی از آن است که نقض قواعد حقوق بین‌الملل وجود دارد و اگر امروز حقوق بین‌الملل نتواند از دستاورد‌های قواعد خود دفاع کند، ناکارآمد خواهد شد و نشان خواهد داد که حقوق بین الملل نمی‌تواند از حقوق ملت‌ها دفاع کند و آنگاه دچار نوعی آشفتگی (آنارشیسم) حقوقی خواهیم شد
عضو هیات علمی دانشگاه عدالت تاکید کرد: اکنون بر اساس کنوانسیون‌های متعدد سازمان ملل متحد، حقوق ملت فلسطین سال‌هاست که نقض شده و در این میان، حقوق بین‌الملل تنها دستاویز و بهانه‌ای برای اعمال قدرت و زور بیشتر از سوی کشور‌های قدرتمند و حامی رژیم صهیونیستی تبدیل شده است. وقتی کشور‌ها ببینند که از مجاری حقوقی بین‌المللی نمی‌توانند به حقوق خود دست یابند، بازگشت به دوران قبل از حقوق بین‌الملل و توسل به زور منجر به رخ دادن جنگ‌ها و خونریزی‌ها در دنیا خواهد شد و این موضوعی است که کشور‌های غربی باید مسئولیت آن را بپذیرند، زیرا اکنون آنها هستند که بنیان‌های حقوق بین‌الملل را تضعیف می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه از این منظر حقوق بین الملل در آستانه فروپاشی قرار دارد، افزود: اگر حقوق بین‌الملل نتواند مانع از جنگ و خونریزی شود کما اینکه در یک سال اخیر نتوانسته است، در این صورت کشور‌ها برای حل مخاصمات خود به راهکار‌های غیر حقوق بین الملل متوسل خواهند شد و تضعیف قواعد حقوق بین‌الملل به طور قطع منجر به تهدید صلح و امنیت بین‌المللی می‌شود.
استاد حقوق بین‌الملل افزود: اقدامی که اکنون ایالات متحده آمریکا در شورای امنیت در پی قطعنامه‌های متعدد ضد اسرائیلی مرتکب شده است خود تهدید صلح و امنیت بین‌المللی به شمار می‌آید، زیرا زمانی که شورای امنیت نتواند صلح و امنیت را در جهان تامین کند آنگاه جایگاهش متزلزل می‌شود؛ بنابراین کشور‌ها در روابط خود به دنبال اعمال قدرت و استفاده از زور خواهند رفت و قواعد حقوق بین‌الملل ناکارآمد خواهد شد و به دوران قبل از حقوق باز خواهیم گشت.
هاشمی شاهرودی ابراز امیدواری کرد که با همکاری و همراهی حقوقدانان و نهاد‌های حقوقی و برخی سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری همچنین همراهی نخبگان و اندیشمندان به نوعی مقاومت حقوقی در مقابل اراده سیاسی قدرت‌های بزرگ را تشکیل داد.
منبع: ایرنا