امروزه فضای مجازی به بخش مهمی از زندگی نوجوانان تبدیل شده است، این فضا به آنها امکان میدهد تا با دوستان خود ارتباط برقرار کنند، اطلاعات کسب کنند، سرگرم شوند و حتی مهارتهای جدید یاد بگیرند. اما به طور کلی حضور نوجوانان در این فضا و آثار سوء آن چالشی مهم در دنیای مدرن است که با توجه به گسترش استفاده از اینترنت و شبکههای اجتماعی، اهمیت این مسئله بیشتر از گذشته شده است.
تمایل به تجربههای جدید در نوجوانان موجبات سوءاستفاده از آنها را در فضای مجازی فراهم میکند
در همین رابطه لیلی تقربی پژوهشگر حقوق کودکان و نوجوانان، به راهکارهایی برای جلوگیری از مورد سوءاستفاده قرار گرفتن نوجوانان در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: نوجوانان به اقتضای سن به دلیل کنجکاوی، تمایل به تجربههای جدید دارند، گاهی به دلیل عدم آگاهی از خطرات، ممکن است ناخواسته اطلاعات شخصی خود را در فضای آنلاین به اشتراک بگذارند؛ و از آنجا که بستر وب بستری است که افراد سودجو میتوانند از اطلاعات شخصی نوجوانان برای مقاصد نامناسب یا حتی غیرقانونی استفاده کنند این موضوع میتواند پیامدهای غیر قابل جبرانی برای آنها به دنبال داشته باشد.
سادگی دسترسی نوجوانان به اینترنت و عدم آموزشهای لازم موجبات سوءاستفاده از آنها را فراهم میکند
وی به چالشهای حفظ حریم خصوصی نوجوانان در ایران اشاره کرد و گفت: حفظ حریم خصوصی در فضای مجازی به ویژه برای نوجوانان ایرانی چالشهایی را به همراه دارد. یکی از چالشها این است که نوجوانان به سادگی به اینترنت و شبکههای اجتماعی دسترسی دارند، در حالیکه به خوبی آموزش ندیدهاند که چگونه از خود در برابر خطرات پیش رو محافظت کنند. در واقع چالش اصلی این است که اغلب نوجوانان نمیدانند که حتی پست کردن اطلاعاتی ساده مثل عکس یا نام مدرسه، میتواند به دست افراد نادرست برسد و از آن سوءاستفاده شود.
این پژوهشگر حوزه حقوق کودک و نوجوان افزود: گسترش شبکههای اجتماعی و اینترنت، نوجوانان نسبت به هر زمان دیگری در معرض اشتراکگذاری اطلاعات شخصی و حتی ناخواسته قرار گرفتهاند. در بسیاری از موارد، آنها ممکن است ندانند که اطلاعاتی که به اشتراک میگذارند، میتواند توسط دیگران مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این مسئله نه تنها به امنیت آنها در دنیای واقعی آسیب میزند، بلکه میتواند منجر به مشکلات روانی و اجتماعی نیز شود.
نوجوانان نمیدانند در برابر تهدیدات فضای مجازی از چه کسی کمک بخواهند
تقربی با بیان اینکه در فضای مجازی، نوجوانان به دلایل مختلف ممکن است هدف سوءاستفاده قرار بگیرند، گفت: سوءاستفادهها ممکن است از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی آنها گرفته تا تهدید و باجگیری باشد. در بسیاری از موارد، نوجوانان به دلیل عدم آگاهی از حقوق خود، نمیدانند چگونه از خود محافظت کنند یا در صورت بروز مشکل، به کجا مراجعه کنند. حتی بسیاری از نوجوانان نمیدانند که میتوانند در صورت مشاهده هرگونه تهدید یا سوءاستفاده در فضای مجازی، با مراجع قانونی تماس بگیرند و از آنها کمک بخواهند.
اجرای موثر قوانین محافظت کننده از نوجوانان در فضای مجازی نیاز به همکاری پلتفرمها و نهادهای قانونی دارد
وی در پاسخ به این سوال که آیا قوانین موضوعه ایران به حمایت از حقوق نوجوانان در فضای مجازی میپردازد، گفت: طبق قوانین موضوعه ایران، حفاظت از اطلاعات شخصی افراد (از جمله نوجوانان) در فضای مجازی از اهمیت ویژهای برخوردار است. قوانین ایران، همچون قانون جرایم رایانهای و مادههای مربوط به حفظ حریم خصوصی در قانون اساسی، تلاش میکنند تا به نوعی از حقوق نوجوانان در فضای مجازی حمایت کنند. در ایران، برخی قوانین موجود برای حفاظت از نوجوانان تدوین شدهاند، اما برای اجرای موثر این قوانین، نیاز به آگاهیبخشی به نوجوانان و خانوادهها و همچنین همکاری بیشتر پلتفرمها با نهادهای قانونی است.
با آموزش و فرهنگ سازی نوجوانان میآموزند چگونه از خود در فضای مجازی محافظت کنند
تقربی با بیان اینکه آموزش و فرهنگسازی به عنوان راهکار اولیه میتواند به حفظ حریم خصوصی نوجوانان در فضای مجازی کمک کند، گفت:یکی از راهکارهایی که برای حفظ حریم خصوصی نوجوانان در فضای مجازی پیشنهاد میشود، آموزش و فرهنگسازی است. نوجوانان باید بیاموزند که چگونه از اطلاعات شخصی خود در فضای مجازی محافظت کنند ونسبت به اشتراکگذاری اطلاعات شخصی خود حساسیت نشان دهند.
وی در پاسخ به این سوال که چگونه میتوان حریم خصوصی نوجوانان در فضای مجازی را حفظ کرد، گفت: والدین باید از اهمیت حریم خصوصی در فضای مجازی آگاه باشند و در این زمینه به نوجوانان خود آموزش دهند. هر شبکه اجتماعی تنظیمات خاص خود را برای حفظ حریم خصوصی کاربران دارد و نوجوانان باید با این تنظیمات آشنا شوند تا بتوانند محتوای خود را تنها برای دوستان و افراد مورد اعتماد به اشتراک بگذارند.
آموزشهای پیشگیرانه به نوجوانان کمک میکند تا در اشتراکگذاری اطلاعات خود در فضای مجازی هوشمندانه عمل کنند
تقربی ادامه داد: ایجاد آگاهی درباره مخاطرات فضای مجازی یکی دیکر راهکاریهای حفاظت از نوجوان در فضای افسار گسیخته مجازی است، درک مخاطرات و مشکلاتی که ممکن است با به اشتراکگذاری اطلاعات شخصی در اینترنت به وجود آید، یکی از عوامل مهم در حفظ حریم خصوصی نوجوانان است. آموزشهای پیشگیرانه در این زمینه میتواند به آنها کمک کند تا در اشتراکگذاری اطلاعات خود هوشمندانهتر عمل کنند.
استفاده متعادل از اینترنت سبب کاهش رویارویی نوجوان با مخاطرات فضای مجازی میشود
وی گفت:محدودیت زمان استفاده و نظارت بر فعالیتهای آنلاین نوجوانان یکی از راهکارهای مؤثر، تعیین محدودیت زمانی برای استفاده از شبکههای اجتماعی و فضای مجازی است. این کار میتواند به نوجوانان کمک کند تا به طور متعادل از اینترنت استفاده کنند و کمتر در معرض مخاطرات آنلاین قرار بگیرند. البته نظارت والدین بر فعالیتهای آنلاین نوجوانان نیز بدون دخالت مستقیم در حریم خصوصی آنها، میتواند به کاهش خطرات کمک کند.
تقربی افزود: استفاده از نام مستعار و عدم اشتراکگذاری اطلاعات واقعی و حساس میتواند به نوجوانان کمک کند تا از خطرات احتمالی در فضای مجازی دوری کنند. مثلاً استفاده از یک نام مستعار به جای نام کامل، یا محدود کردن اشتراکگذاری عکسها و اطلاعات مکان، میتواند از بسیاری از مشکلات جلوگیری کند.
وضع قوانین سختگیرانه مانع از مورد سوءاستفاده قرار گرفتن نوجوانان در فضای مجازی میشود
وی در ادامه به نقش نهادهای قانونی و نظارتی در جلوگیری از سوءاستفاده از نوجوانان در فضای مجازی اشاره کرد و گفت:نهادهای قانونی باید با جدیت بیشتری به موضوع حفاظت از حریم خصوصی نوجوانان و مقابله با سوءاستفادههای احتمالی بپردازند. در واقع باید با وضع مقررات سختگیرانه و ایجاد زیرساختهای مناسب، فضا را برای سوءاستفادهگران محدود کنیم و به نوجوانان این اطمینان را دهیم که در صورت بروز مشکل، قانون از آنها حمایت خواهد کرد.
تقربی در مورد مسئولیت پلتفرمها و شرکتهای اینترنتی نیز گفت:پلتفرمها باید راهکارهایی را برای حفظ حریم خصوصی کاربران خود به کار گیرند و با ارائه امکاناتی مثل تنظیمات امنیتی پیشرفته، به نوجوانان امکان کنترل بهتر بر اطلاعات خود را بدهند.
نیاز است قوانین صیانت از نوجوانان در فضای مجازی متناسب با چالشهای جدید بروز شود
ضرورت اصلاح قوانین از دیگر موضوعاتی بود که این پژوهشگر حقوق کودک بر آن تاکید کرد و گفت: ضرورت اصلاح و بروزرسانی قوانین موضوعه در ایران نیز در این زمینه اهمیت ویژهای خواهد داشت، برخی از قوانین موجود در ایران مربوط به دوران پیش از رشد فضای مجازی است و نیاز به بازنگری دارند تا با چالشهای جدید هماهنگ شوند. به عبارت دیگر بسیاری از قوانین فعلی با نیازهای کنونی همخوانی ندارند و باید بروزرسانی شوند تا بتوانند از نوجوانان در برابر تهدیدهای جدید فضای مجازی محافظت کنند.
تقربی گفت: خانوادهها اگر در فضای مجازی کنترلی بر اطلاعات که نوجوان در معرض آن قرار میگیرد، نداشته باشد مشکلات زیادی برای نوجوان بوجود میآورد. خانوادهها باید به عنوان اولین خط دفاعی، نوجوانان را نسبت به خطرات فضای مجازی آگاه کنند و در صورت بروز مشکل از آنها حمایت و به عبور ایمن نوجوان از این برهه و خطرات احتمالی آن کمک کنند؛ که امید است که با تعامل موثر میان خانوادهها، نهادهای قانونی، و شرکتهای فناوری، این مهم محقق شود.
متولیان حوزه آموزش، آموزشهای حقوقی را وارد محتواهای درسی کنند
وی به نقش نهادهای آموزشی در پیشگیری از آسیبهای فضای مجازی اشاره کرد و گفت:سرعت تغییرات در دنیای کنونی به میزانی است که نمیتوان منتظر ماند و دید تکنولوژی، فضای مجازی با جامعه چه خواهد کرد لذا نیاز است نهادهای متولی فرهنگ و آموزش هر چه سریعتر به این حوزه ورود کنند، آموزش و پرورش و نهادهای آموزشی آموزشهای حقوقی را از اوجب واجبات برای دانش آموز در سن نوجوانی بدانند و او را نسبت به حق وتکالیفش، نوع برخوردش در فضای مجازی و پیامدهایش آگاه کند که در این زمینه نیاز است آموزشها به صورت تدریجی وارد محتوای درسی آنها شود.
منبع: میزان