به طور کلی و طبق برآورد‌های انجام شده سرانه مصرف کاغذ در دنیا ۳۸۰ میلیون تن است که در این میان مصرف کاغذ در کشور ما ۲۲ کیلوگرم، اروپا ۵۸ کیلوگرم و آمریکا و اسکاندیناوی ۱۸۰ کیلوگرم است. همچنین طبق برآورد‌های انجام شده با توجه به مصرف کاغذ تحریر در بخش‌های تولید کتب درسی آموزش و پرورش، دفتر مشق، کتاب‌های کمک درسی و سایر کتاب‌هایی که تولید می‌شوند، نیاز کاغذ تحریر کشور حدود ۲۰۰ هزار تن است.
در این میان ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس سندیکای کاغذ و مقوا گفت: مصرف کاغذ تحریر سالانه ۲۸۰ تا ۳۸۰ هزار تن اعلام می‌شود، اما به نظر من رقم کمتری است. در سال‌های اخیر این میزان واردات انجام شده، اما به دلیل تخصیص ارز ارزان‌تر به واردات این محصول، برای مصارف دیگر مثل کاغذ ساندویچ، جعبه شیرینی و بسته‌بندی مجدد و صادرات به کشور‌های همسایه مثل عراق و افغانستان استفاده می‌شود.
به طور کلی و به باور اکثر ناشران باید بخشی از کاغذ مورد نیاز کشور وارد شود. دولت در عین حال باید مشخص کند که از چه الگو و مدلی می‌خواهد در زمینه واردات کاغذ حمایت کند، چراکه خوشبختانه ما در کشور دارای کارخانه‌های نسبتاً خوبی به خصوص در استان مازنداران هستیم که ظرفیت تولید آنها به ۷۰ تا ۸۰ هزار تن کاغذ تحریر می‌رسد.
دولت گذشته سیاست حمایت از صنایع داخلی به منظور تولید نیاز‌های واقعی کشور را در پیش گرفت، سیاست کاملاًً درستی بود، این سیاست‌ها موجب شد که کارخانه‌هایی که از مسیر تولید خارج شده بودند، همچون مازندران به مسیر تولید بازگردند، کارخانه مازندران در سال‌های ۹۲ ـ ۹۳ بالغ بر ۵۶ هزار تن کاغذ تحریر تولید می‌کرد، اما به دلیل بی‌توجهی این ظرفیت به ۵ هزار تن رسید. در دولت سیزدهم با برنامه ریزی استراتژیک در وزارت صمت و وزارت ارشاد این حمایت شروع شد و در ۳ سال گذشته ما بی‌نیاز از واردات کاغذ تحریر برای آموزش و پرورش شدیم که این مسیر باید ادامه پیدا کند.
همچنین سیدامیرحسینی، مدیر اطلاع‌رسانی صنایع سلولزی کشور گفت: امسال برای صنعت کاغذ چاپ و تحریر کشور سالی پرچالش بود به طوری که با وجود تاکیدات رهبری در خصوص حمایت از تولید کاغذ چاپ و تحریر، متاسفانه دولت‌های قبل از دولت رئیس‌جمهور شهید، فقط به دادن شعار‌های خودکفایی بسنده کرده و عملاً هیچ‌گونه حمایتی از تولیدکنندگان این صنعت نمی‌شد و کار به جایی رسید که این کارخانجات برنامه تولید کاغذ چاپ و تحریر را کنار گذاشته و کاغذ‌های بسته‌بندی برای صنعت کارتن تولید می‌کردند.
وی ادامه داد: پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، شعار خودکفایی تبدیل به واقعیت شد و حمایت همه‌جانبه‌ای از این کارخانجات آغاز شد و تولید کشور به‌صورت قابل توجه‌ای افزایش پیدا کرد. اما نکته جالب توجه این بود که با افزایش تولیدات، واردات این نوع کاغذ هم افزایش پیدا کرد و گویی مسابقه‌ای بین تولیدکننده و واردکننده شروع شده بود.
او ادامه داد: وضعیت ایران در تولید کاغذ در آن سال‌ها نشان از این دارد که هیچ تولید کننده‌ای نمی‌تواند در مواجهه با این مشکلات دوام بیاورد و حتی برخی از آنها مجبور به وارد کردن کاغذ با ارز دولتی به داخل کشور شدند این کارخانه‌ها بعد‌ها در آستانه سپردن به بخش خصوصی قرار گرفتند و امید زیادی به رونق تولید کاغذ در کشور نبود.
مدیر اطلاع‌رسانی صنایع سلولزی کشور بیان کرد: همچنین واردات سه‌ماهه ۱۴۰۲ حدود ۴۶ هزار تُن بوده است. در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۶۰ هزار تُن واردات کاغذ چاپ و تحریر داشتیم و چنانچه با همین سرعت به واردات ادامه دهیم پیش‌بینی می‌شود امسال حدود ۲۸۰ تا ۳۰۰ هزار تُن واردات خواهیم داشت.
همچنین در این میان سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حاشیه جلسه هیات دولت به تشریح مراحل خودکفایی در تولید کاغذ پرداخت و به جزئیات پیشرفت‌های این حوزه اشاره کرد.
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: در خصوص چوب و کاغذ مازندران مراحلی طی شده است و در آینده در این خصوص گزارش کار خواهم داد.
خمیر کاغذ یک ماده وارداتی است
بخشی از مواد اولیه مورد نیاز در کاغذ کشور از جمله خمیر آن یک ماده وارداتی است و صنایع دیگر نیز از خمیر کاغذ استفاده می‌کنند. این ماده اولیه از کشور‌هایی مانند روسیه و بلاروس وارد می‌شود. بعضی از مواد شیمیایی مورد نیاز تولید نیز از طریق واردات تامین می‌شود که البته تولیدکنندگانی هم برای تولید آنها اقداماتی داشته‌اند. برای تولید خمیر کاغذ در کشور هم بعضی از شرکت‌های دانش بنیان اقدام کرده‌اند، اما فعلا نتوانسته‌اند خمیر الیاف بلند را تولید کنند.
در این میان بخشی از کارخانجات تولید کاغذ در کشور از مدار تولید خارج بودند که قرار است به‌زودی به مدار تولید برگردند و همچنین تولید کتاب‌های درسی سال تحصیلی جاری از کاغذ تولید داخل از خروج ۵۰ میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری کرد در حالی که در ۳۰ سال اخیر باید بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون دلار از کشور خارج می‌شد تا ۱۵۵ میلیون جلد کتب مورد نیاز دانش‌آموزان تامین شود.
حمید نیکدل رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوا گفت:با اشاره به نوسانات بازار کاغذ، عنوان کرد: این نوسانات بیشتر به نرخ ارز و برخی تنش‌های موجود در بازار مرتبط است، درحالی که شرایط کلی آرام شود، شاهد بازار باثبات‌تری در حوزه کاغذ خواهیم بود.
وی ادامه داد: کاغذ و مقوا از نشان‌های تجاری و کشور‌های مختلف و معتبر دنیا به میزان کافی در انبار تجار و فروشندگان کاغذ موجود است و هیچ نگرانی از این بابت وجود ندارد؛ امیدوارم طی روز‌های آتی قیمت‌ها کاهش پیدا کنند.
نیکدل با بیان اینکه در ابتدای این هفته قیمت حتی به یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار تومان هم رسید، گفت: روز‌های پایانی هفته، قیمت کاغذ نسبتاً کاهش داشت و هر بند کاغذ تحریر ۷۰ گرمی ۷۰ در ۱۰۰ یک‌میلیون و ۳۲۰ هزار تومان فروخته و هر بند کاغذ چینی ۷۰ گرمی ۶۰ در ۹۰ نیز یک‌میلیون و ۲۰ هزار تومان عرضه شد.
وی با طرح این موضوع که خواستار توجه جدی به نقش اتحادیه به‌عنوان یک تشکل اثرگذار هستیم، افزود: متاسفانه از گذشته اتحادیه در کارگروه کاغذ حضور نداشته است؛ درحالی که به‌عنوان حلقه آخر زنجیره تامین به فعالان حوزه و چاپ نقش مهمی داریم.
نیکدل گفت: نامه‌ای خطاب به معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نوشته‌ایم و خواستار حضور اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوا در کارگروه کاغذ شده‌ایم تا بتوانیم دیدگاه‌ها و نظرات بدنه فروشندگان و حتی مشتریان بازار را در این کارگروه طرح کنیم.
در این باره احمد راستینه سخنگوی کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: در حال حاضر طبق برآورد مصرف سالانه کاغذ در کشور ۱۳۸ هزار تن در سال است.
وی ادامه داد: همچنین در ۶ ماهه امسال هم ۱۲۱ هزار تن کاغذ وارد کشور شده است و همچنین در مدت این ۶ ماهه امسال هم ۱۷ هزار تن کاغذ در کشور تولید شده است.
سخنگوی کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: رفع مشکلات توزیع و قیمت کاغذ در دستور بررسی کمیسیون فرهنگی مجلس قرار دارد و این کمیسیون می‌کوشد این مسئله را با همکاری وزارت ارشاد حل و فصل کند.
به طور کلی افزایش در زمینه تولید کاغذ تحریر در کشور نیز می‌تواند اتفاق بیفتد البته این امر مستلزم حمایت همه جانبه مسئولان از این صنعت است تا ظرفیت تولید داخل بالا رفته و کشور از واردات کاغذ تحریر بی نیاز شود.
خبرنگار: رضا زارع