مستند «ارث مادری» به کارگردانی محسن آقایی در هشتمین جشنواره تلویزیونی مستند حضور دارد و از شبکه مستند سیما پخش می‌شود.
آقایی ضمن معرفی فیلم خود گفت: مستند «ارث مادری» فیلمی در مورد بحران مسکن در ایران و به طور مشخص سیاست‌های ساخت مسکن انبوه حمایتی هست. انگیزه ساخت فیلم از زندگی خصوصی خودم و همچنین دغدغه خانواده‌ام در این موضوع شروع شد. دغدغه اصلی این بود که در زندگی فعلی‌مان تهیه مسکن بسیار گران و کمرشکن است و هزینه‌های آن بیشترین سهم هزینه را در سبد خانوار به خود اختصاص می‌دهد. علاوه براین، زندگی متراکم شهری از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، هویتی، زیست محیطی، سلامت روان و ... کیفیت پایینی داشته و تبعات منفی زیادی به همراه دارد.
وی ادامه داد: شاید این‌چنین برآورد بشود که دولت‌های مختلف سیاست‌های متنوعی را در حوزه مسکن به اجرا گذاشته‌اند، اما در واقع در تمام این سال‌ها تقریبا یک سیاست شکست خورده دائما تکرار شده و آنهم انبوه‌سازی متراکم با تعداد طبقات بالا و مساحت پایین با تامین مالی عمده توسط خود مردم بوده است؛ سیاستی که هم به دولت‌ها فشار مالی و اجرایی بسیاری وارد کرده و هم مردم را سرگردان و معطل کرده است و در نهایت رضایت آنان را نیز به دنبال نداشته است. تبعات و هزینه‌های این سیاست در بخش اول فیلم به وضوح نشان داده شده است.
او ضمن انتقاد به برخی سیاست‌ها در حوزه مسکن گفت: دقت داشته باشید در تمام سال‌های بعد از انقلاب به جز مقطع بسیار کوتاهی که منطبق با فرمان حضرت امام خمینی رحمه الله علیه به مردم زمین واگذار می‌شده است، در تمام سال‌های بعدی یا وام خرید مسکن داده شده که بنی صدر آن را راه انداخت یا طرح‌های ساخت مسکن انبوه وجود داشته که در آن مردم پول می‌آورند و دولت خانه می‌سازد. چنین طرح‌هایی زمان و هزینه زیادی داشته و در طی آن مسائلی به وجود آمده که در فیلم به تفصیل درباره‌اش بحث کردیم.
این مستندساز در پاسخ به این سوال که ایراد اصلی در این حوزه کجاست، گفت: ایراد اصلی در جمود و تحجر و عدم درس گرفتن از تجربه‌های تکرار شده و شکست خورده قبلی است؛ وضعیت امروز ایران تقریبا با هیچ جایی از دنیا قابل قیاس نیست، هیچ کجای دنیا این قدر یک سیاست شکست خورده را بار‌ها و بار‌ها تکرار نمی‌کنند. البته این حالت خوشبینانه ماجراست و اگر بخواهیم بدبینانه‌تر فکر کنیم باید اینگونه تلقی کنیم که شاید عده‌ای به جز تکرار یک سیاست خاص اصلا راه دیگری بلد نیستند و نمی‌خواهند زحمت رفع موانع را به جان بخرند.
وی اضافه کرد: به عبارت دیگر، ترجیح می‌دهند یک غلط رایج با تمام اشکالاتش را تکرار کنند تا اینکه راه جدیدی را امتحان کنند و به فکر حل چالش‌های راه جدید باشند، البته اگر بخواهیم باز هم بدبینانه‌تر نگاه کنیم، ممکن است منافع افراد و گروه‌هایی در این زمینه دخیل باشد. دقت داشته باشید که در مورد بزرگترین بخش اقتصاد زندگی ۹۰ میلیون نفر آدم صحبت می‌کنیم!
آقایی درباره روند تحقیق و پژوهش این مستند گفت: آنچه در مستند ارث مادری شاهدیم، صرفا برش کوچکی از مجموعه مباحثی بود که ما قصد داشتیم در حوزه مسکن کار کنیم، امیدوارم موارد باقی مانده هم در آینده تکمیل بشود تا بتوانیم یک آسیب‌شناسی ۳۶۰ درجه از وضع مسکن ارائه بدهیم؛ من از سال ۱۴۰۰ درگیر این موضوع هستم و با کارشناسان زیادی از حوزه‌های فکری مختلف مصاحبه‌های عمیق کردم و از نتایج کار مراکز پژوهشی موجود و اندیشکده‌ها استفاده کردم. مباحثی مثل تاثیر مسکن بر سبک زندگی، هویت اجتماعی محلی و ملی، آلودگی هوا، صوت و نور، آلودگی منابع زیر زمینی، مصرف‌گرایی، بی‌هویتی، روابط همسایگی، مسائل فرهنگی، تاثیر بر تحکیم خانواده، حریم خصوصی، اقتصاد، اشتغال، سلامت و ... از جمله مهم‌ترین موضوعاتی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
وی ادامه داد: علاوه بر اینها، یک پژوهش میدانی مستقیم چند ماهه داشتیم که توسط تعدادی از پژوهشگران در کشور انجام شده بود و آنان شهر به شهر و سایت به سایت طرح‌ها را بررسی کرده بودند. این پژوهش میدانی کار ما را استحکام بخشید و به ما بسیار کمک کرد؛ به نوعی ستون فقرات کار ما از همین پژوهش میدانی قوام گرفت.
عوامل تولید مستند «ارث مادری» عبارتند از:
مدیر تولید و تهیه‌کننده: محمد تقی بستجانی، تدوین: مجید رستگار، پژوهش‌های میدانی: ابوالفضل حاجی‌زاده و حسین مشکانی، تصویربرداران: سعید هوشمند، جعفر موسوی، محمد توحیدی و محمدمهدی انتظار و صدابرداران: بابک علوی و سعید حسن زاده.
براساس این گزارش، مستند «ارث مادری» امروز یکشنبه ۶ آبان ماه ساعت ۲۱ از شبکه مستند سیما پخش می‌شود و بازپخش‌های آن فردا دوشنبه ۷