کارخانه سیمان تهران یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید سیمان در کشور است که در سال ۱۳۳۳ تأسیس شد و تا به امروز در حوزه تولید سیمان فعالیت دارد. این کارخانه با ظرفیت بالای تولید سیمان، تأثیر قابل توجهی بر بخش‌های مختلف اقتصادی و عمرانی کشور داشته است. اما همزمان با مزایای اقتصادی آن، مشکلات زیست‌محیطی قابل توجهی را نیز برای مناطق و روستا‌های اطراف خود به وجود آورده است. آلودگی‌های ناشی از فعالیت این کارخانه طی سال‌های اخیر همواره محل انتقاد و اعتراض ساکنان و فعالان محیط زیست بوده است.
آلودگی‌های ناشی از کارخانه سیمان تهران
فعالیت کارخانه سیمان تهران باعث انتشار انواع مختلفی از آلودگی‌ها، به‌ویژه آلودگی هوا و خاک، در روستا‌ها و مناطق اطراف آن شده است. این آلودگی‌ها ناشی از فعالیت مداوم کوره‌ها، فرآیند‌های تولیدی، حمل‌ونقل مواد اولیه و محصولات نهایی، و دفع ضایعات صنعتی است. یکی از مهم‌ترین مسائل زیست‌محیطی مرتبط با این کارخانه، انتشار گرد و غبار و ذرات معلق از دودکش‌ها و کوره‌های کارخانه است. این ذرات معلق می‌توانند به راحتی در هوا پخش شده و تا مسافت‌های طولانی از کارخانه جابه‌جا شوند و مناطق روستایی و محیط‌های طبیعی اطراف کارخانه را آلوده کنند.
تأثیرات آلودگی بر سلامت مردم
یکی از مهم‌ترین پیامد‌های آلودگی ناشی از کارخانه سیمان تهران، تأثیرات منفی آن بر سلامت مردم ساکن در روستا‌ها و مناطق اطراف است. گرد و غبار و ذرات معلق حاصل از فعالیت این کارخانه می‌تواند به مشکلات تنفسی و ریوی در افراد منجر شود. مطالعات نشان می‌دهد که استنشاق مداوم این ذرات ممکن است باعث افزایش بیماری‌هایی مانند آسم، برونشیت و دیگر مشکلات تنفسی در کودکان، سالمندان، و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف شود.
همچنین، برخی از مواد آلاینده کارخانه می‌توانند اثرات طولانی‌مدت بر سلامت افراد داشته باشند. ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون (PM۱۰) و ذرات ریزتر (PM۲.۵) که از فعالیت‌های صنعتی این کارخانه منتشر می‌شوند، می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و باعث مشکلات جدی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی و حتی سرطان شوند.
تأثیرات آلودگی بر محیط زیست
علاوه بر مشکلاتی که برای سلامت انسان‌ها به وجود می‌آید، فعالیت کارخانه سیمان تهران تأثیرات منفی جدی بر محیط زیست منطقه دارد. انتشار ذرات معلق و گرد و غبار به خاک مناطق اطراف نفوذ کرده و می‌تواند کیفیت خاک را کاهش دهد. این مسئله به‌ویژه برای کشاورزی و دامداری که از منابع اصلی معیشت روستا‌های اطراف کارخانه هستند، مشکل‌ساز است. کاهش حاصل‌خیزی خاک به دلیل رسوب ذرات معلق، می‌تواند باعث کاهش عملکرد محصولات کشاورزی و در نتیجه درآمد کشاورزان شود.
همچنین، آلودگی هوا می‌تواند تأثیرات منفی بر گیاهان و درختان منطقه داشته باشد. رسوب ذرات معلق بر روی برگ‌ها و ساقه‌ها می‌تواند باعث کاهش فتوسنتز گیاهان و در نهایت خشک شدن و نابودی آنها شود. این مسئله به‌ویژه در مناطق طبیعی و جنگلی اطراف کارخانه مشکل‌ساز است.
پیگیری‌های قانونی و اقدامات نظارتی
با توجه به حجم آلودگی‌های ناشی از فعالیت کارخانه سیمان تهران، طی سال‌های اخیر شاهد پیگیری‌های حقوقی و نظارتی مختلفی از سوی سازمان‌های محیط زیست و مراجع قضایی بوده‌ایم. دادستانی ری در سال ۱۴۰۲ کارخانه سیمان تهران را به دلیل عدم رعایت قوانین مرتبط با کنترل آلودگی‌ها محکوم کرد و اقدامات قضایی برای جلوگیری از تداوم آلودگی‌ها در دستور کار قرار گرفت.
در راستای بهبود وضعیت، کارخانه سیمان تهران ملزم به نصب تجهیزات و فناوری‌های کنترل آلودگی شد. از جمله این فناوری‌ها می‌توان به فیلتر‌های صنعتی و سامانه‌های پیشرفته کنترل انتشار ذرات معلق اشاره کرد. همچنین، پایش‌های مستمر محیط زیستی برای ارزیابی میزان آلودگی و رعایت استاندارد‌های زیست‌محیطی از سوی این کارخانه در حال انجام است. با این حال، همچنان اعتراضات ساکنان مناطق اطراف نسبت به میزان آلودگی و اثرات آن ادامه دارد.
در رابطه با این موضوع، زهره عبادتی؛ معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران می‌گوید: درحال حاضر یکی از واحد‌های این کارخانه کوره‌ها و فیلتراسیون آن همچنان دچار مشکل است که برای رفع آن قرارداد جدیدی وجود دارد که فیلتراسیون جدیدی را نصب کنند. ما این واحد را به طور مرتب پایش می‌کنیم و به‌ویژه الان که در فصل سرما و تشدید آلودگی هوا هستیم، به دلیل حساسیت موضوع این واحد به طور مداوم زیر نظر است.
وی در پاسخ به اینکه، چرا این واحد بعد از این همه سال تازه به فکر بستن قراردادی برای رفع آلودگی افتاده است، توضیح داد: پیش‌تر ۳ واحد تولیدی این کارخانه مشکل انتشار آلایندگی داشت که با پیگیری‌هایی که انجام دادیم، خوشبختانه مشکل دو واحد حل شد و حدود انتشار این دو واحد مجاز است. مشکل واحد باقی مانده نیز بر اساس آخرین گزارشی که به ما دادند، به‌زودی حل خواهد شد، اما همچنان مشکلات دیگری از جمله آلودگی ناشی از تردد کامیون‌ها و ماهیت فعالیت واحد صنعتی وجود دارد و تولید سیمان به طور کامل صنعتی آلاینده محسوب می‌شود. به عنوان مثلا تردد کامیون‌ها از معدن به کارخانه و هنگام تخلیه بار گردوغبار تولید می‌کند.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران در رابطه با آلودگی ناشی از تردد کامیون‌ها نیز بیان کرد: خوشبختانه، سال گذشته اقدامات مثبتی برای جاده معدن این واحد انجام شد، از جمله ریختن تراشه‌های آسفالت، که باعث بهبود وضعیت آن منطقه شد. در مجموع، این واحد همچنان تحت پایش و نظارت سازمان محیط زیست قرار دارد و در صورتی که به خواسته‌های محیط زیست در رفع آلودگی عمل نکند، اقدامات قانونی ادامه خواهد یافت.
عبادتی درباره امکان جانمایی جدید کارخانه سیمان تهران گفت: مسئله این است که کارخانه سیمان، بخش زیادی از سیمان شهر تهران را تأمین می‌کند و اگر قرار باشد که به نقطه‌ای خارج از تهران و به دور از جمعیت منتقل شود، همان مسیر ترددی که کامیون‌ها برای حمل سیمان و یا انتقال مواد اولیه به کارخانه طی می‌کنند، می‌تواند در یک منطقه وسیع باعث ایجاد آلودگی شود.
وی افزود: این واحد جزو واحد‌های صنعتی قدیمی است که در آن زمان جانمایی آن درست بوده و از نظر قانونی نیز هم مجوز محیط زیست و پروانه بهره‌برداری دارد. چند وقت پیش ما یک واحد ذوب فلزات در اطراف همین کارخانه را به جای دیگری منتقل کردیم، اما از نظر کارشناسی و لذا جانمایی مجدد این واحد هم غیرممکن نیست، اما با توجه به شرایط از نظر کارشناسی، در صورتی که مشکلات زیست محیطی شان را مرتفع کرده و آلاینده‌هایشان را کاهش دهند، بهتر از جانمایی خواهد بود.
کارخانه سیمان تهران، با وجود اهمیت اقتصادی و صنعتی بالایی که برای کشور دارد، در طول سالیان، مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی متعددی را برای ساکنان و محیط زیست مناطق اطراف خود به وجود آورده است. آلودگی هوا، خاک، و سلامت مردم، از مهم‌ترین پیامد‌های منفی فعالیت این کارخانه هستند. هرچند اقدامات نظارتی و قضایی برای کاهش آلودگی و رعایت استاندارد‌های زیست‌محیطی انجام شده است، اما همچنان نیاز به برنامه‌ریزی‌های جامع‌تر و نصب تجهیزات پیشرفته‌تری برای کنترل آلودگی وجود دارد تا بتوان تأثیرات منفی این کارخانه بر محیط زیست و سلامت مردم را به حداقل رساند.
منبع: تسنیم