شهرستان کوهستانی و مرزی درگز با ۷۵ هزار نفر جمعیت در ۲۵۴ کیلومتری شمال مشهد با جاده‌ای بسیار سخت‌گذر و در جوار مرز ایران و ترکمنستان واقع است، که علاوه بر چهار شهر درگز، لطف‌آباد، "نوخندان" و "چاپشلو"، ۱۳۶ روستا دارد که ۱۱۰ پارچه آن جمعیتی بیش از ۲۰ خانوار دارند.
ظرفیت منحصر به فرد این شهرستان گذرگاه مرزی "لطف‌آباد" است، این مرز زمینی در ۹۰ کیلومتری جنوب عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان قرار دارد و فاصله این گمرک و پایانه مرزی با شهر درگز ۲۲ کیلومتر و با مشهد ۲۹۶ کیلومتر است.
کشورمان از نوار مرزی شمال شرق چهار گذرگاه زمینی با ترکمنستان دارد که به جز مرز اینچه برون گلستان، بقیه در خراسان رضوی قرار دارد.
خراسان رضوی از شمال و شمال شرق ۵۳۲ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان دارد. نوار مرزی یاد شده در محدوده شهرستان های قوچان، درگز، کلات، سرخس و صالح‌آباد خراسان رضوی واقع است و مرزهای سرخس، "لطف آباد" در درگز و "باجگیران" در قوچان محل تلاقی خراسان رضوی با همسایه شمالی است.
ظرفیت های معمول از جمله تجارت مرزی شامل جابه جایی صادرات، واردات و ترانزیت به واسطه ایجاد اشتغال در حوزه حمل و نقل و فعالیت های مرزی، تاثیر مستقیمی بر معیشت مردم مرزنشین درگز دارد اما تردد مسافران ترکمن، امتیاز ویژه ای در کنار دیگر موارد ذکر شده است.
رونق سفر اتباع ترکمنستانی از لطف آباد
اخبار از رونق سفر مسافران ترکمنستانی به شهرستان درگز از مرز لطف آباد حکایت دارد، چنان که مدیر پایانه مرزی لطف آباد خراسان رضوی گفت: ورود اتباع ترکمنستانی به کشور از طریق این گذرگاه مرزی، در ۶ ماهه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال سه برابر شده است.
محسن رکنی افزود: در نیمه نخست امسال ۱۱ هزار و ۶۵۱ مسافر از طریق پایانه مرزی لطف آباد وارد کشور شده اند که پارسال این رقم سه هزار و ۸۶۸ مسافر بود و این ارقام نشان دهنده رشد ۲۰۰ درصدی ورود مسافران است.
وی افزود: همچنین در ۶ ماهه اول امسال ۱۱ هزار و ۲۴۱ مسافر ترکمن از طریق این پایانه مرزی به کشور خود بازگشته اند که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۲۵۰ درصد رشد داشته است.
مدیر پایانه مرزی لطف آباد گفت: علت افزایش شمار مسافران ترکمنستانی از این مرز زمینی، افزایش تعاملات دولت با همسایگان و همچنین وجود فرصت های اقتصادی در شهر لطف آباد است.
رکنی افزود: وجود تسهیلات برای حمل کالاهای چمدانی توسط مسافران عبوری در این مرز از سوی گمرک نیز در افزایش ترددها تاثیرگذار بوده است.
وی اضافه کرد: پس از ۳۰ سال برای نخستین بار یک شرکت حمل و نقل مسافری با ناوگان "سواری کرایه" با هدف ارائه خدمات حمل و نقلی به صورت قانونی در این شهرستان تاسیس شد که این خود از مهم ترین دلایل افزایش تردد مسافران از این پایانه مرزی و گمرک محسوب می شود.
بهره گیری از ظرفیت صادرات چمدانی
از جمله دیگر ظرفیت های مطلوب مرز لطف آباد، تجارت چمدانی اتباع ترکمنستانی در سال های نه چندان دور است، مسوولان محلی یاد آور شده اند؛ ترکمن ها در سال های پیش از کرونا به عنوان مثال در سال ۱۳۹۵ و به لطف زدودن محدودیت ها برای تجارت چمدانی، از این مرز ۲۵ میلیون دلار صادرات چمدانی انجام داده اند و از این حیث لطف آباد رتبه نخست صادرات چمدانی به آسیای مرکزی را از آن خود کرده بود.
مدیرکل گمرک لطف آباد اظهار کرد: شمار مسافران ترکمنستانی که در نیمه نخست سال از این مرز وارد ایران شده اند ۱۱ هزار و ۵۹۴ نفر ثبت شده که نسبت به مدت مشابه پارسال بیش از ۲۰۰ درصد رشد داشته است.
قربان کریمی افزود: کالای صادراتی همراه مسافر در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۸۵۶ هزار دلار بود ولی با توجه به رونق تردد مسافران در این مرز ارزش کالای صادراتی مسافران با رشدی پنج برابری به چهار میلیون و ۳۱۹ هزار دلار رسیده است.
مقایسه آمار بالا هر چند از رشد تجارت و صادرات چمدانی کالا در این مرز حکایت دارد اما مجموع صادرت در نیمه نخست امسال با رقم ۲۵ میلیون دلار صادرات چمدانی در سال ۱۳۹۵ همچنان فاصله معناداری دارد که شاید یکی از دلایل آن، وجود محدودیت های مرزی برای تجارت چمدانی باشد.
جاذبه های طبیعی و درمانی درگز در خدمت همسایه شمالی
فرماندار درگز معتقد است که جاذبه های طبیعی، تاریخی و خدمات بیمارستان تخصصی امام خمینی(ره) این شهرستان عامل جذب مسافران و گردشگران کشور ترکمنستان به این شهر مرزی از طریق گذرگاه زمینی لطف آباد است.
مجتبی بزم آرا گفت: بیمارستان امام خمینی(ره) درگز با داشتن ۱۳ تخت وی. آی. پی در قالب بخش "توریسم درمانی" ظرفیت خوبی برای جذب مسافران کشور ترکمنستان است و مقامات و مردم ترکمنستان از این ظرفیت استقبال خوبی کرده اند.
وی ادامه داد: "پارک ملی چلمیر" و مجموعه تاریخی و موزه "بندیان" متشکل از آثار و بناهای بر جای مانده از دوره ساسانی به عنوان جاذبه های طبیعی و تاریخی درگز برای جذب مسافران ترکمنستانی مد نظر قرار گرفته و برای آن برنامه ریزی شده است.
فرماندار درگز گفت: هم اکنون شمار قابل توجهی مسافر در قالب عبور ترانزیتی از مرز لطف آباد تردد می کنند و مجموعه دستگاه های اجرایی شهرستان در تلاش برای جذب بیشتر اتباع ترکمنستان با بهره گیری از ظرفیت گردشگری و طبیعی هستند.
بر اساس آنچه پارسال منتشر شد، در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ حدود ۵۰ گردشگر سلامت به بخش بیماران بین الملل بیمارستان امام خمینی(ره) درگز مراجعه کرده و پذیرش شدند. اما پیگیری ها از کم و کیف و روند ورود گردشگران سلامت ترکمنستانی در سال جدید با بی‌اعتنایی مسئولان شبکه بهداشت و درمان درگز مواجه شد و به نظر می رسد هماهنگی لازم برای تبیین این ظرفیت ممتاز در شهرستان مرزی درگز میان مسئولان وجود ندارد.
مطابق اعلام دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ۲۹ بیمارستان زیر پوشش این دانشگاه در شهر مشهد در نیمه نخست امسال به بیش از سه هزار و ۴۰۰ نفر از اتباع ترکمنستان خدمات درمانی ارائه داده اند و با توجه به اینکه شمار ترکمن هایی که در نیمه نخست پارسال در بیمارستان درگز پذیرش شده اند، رقم اندک ۵۰ بیمار بوده است، این سوال پیش می آید که آیا نمی توان از ظرفیت گردشگری سلامت به صورت محلی و داخلی شهرستان درگز بهره گرفت؟
گذرگاه ریلی مرز لطف آباد ظرفیتی بلااستفاده
در محدوده زمین هایی که به تازگی در تملک گمرک لطف آباد قرار گرفته است، کمتر از هزار متر ریل راه آهن وجود دارد که در قالب یک ایستگاه راه آهن کوچک، باراندازی در داخل خاک ایران را به شبکه ریلی ترکمنستان متصل کرده است و با همان چند صد متر ریل عملا گذرگاه مرزی لطف آباد به شبکه ریلی کشورهای آسیای مرکزی و در ادامه روسیه و دیگر کشورهای عضو سی آی اس متصل شده است.
مدیرکل راه آهن خراسان در خصوص این ظرفیت ممتاز گفت: وجود گذرگاه ریلی در مرز «لطف آباد» شهرستان درگز و اتصال آن به شبکه ریلی ترکمنستان، ظرفیتی ممتاز برای ترانزیت ترکیبی کالا به کشورهای آسیای مرکزی است.
مصطفی نصیری ورگ افزود: اکنون زیرساخت های ریلی در مرز لطف آباد توسط راه آهن فراهم شده است و تجار می توانند با تریلر کالای صادراتی و ترانزیتی خود را به این مرز زمینی برده و پس از انتقال به ناوگان ریلی، در قالب ترانزیت ترکیبی، کالای تجاری خود را به ترکمنستان، روسیه و یا دیگر کشورهای آسیای مرکزی صادر کنند.
وی بیان کرد: شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران تعرفه مناسبی برای بهره برداری از خطوط و زیرساخت های ریلی مرز لطف‌آباد در نظر گرفته است.
بهره‌گیری از ظرفیت ترانزیت ریلی لطف‌آباد، نیازمند هماهنگی
مدیرکل راه آهن خراسان با بیان اینکه اکنون طبق هماهنگی با سازمان های مستقر در مرز لطف‌آباد، امکان فعالیت حمل و نقل ریلی فراهم شده است گفت: امید است با همکاری سازمان های مرتبط با حمل و نقل بین المللی و حضور شرکت های حمل و نقل ریلی در مرز لطف آباد، ظرفیت این ایستگاه ریلی مورد استفاده تجار قرار گیرد و وضعیت تجارت ریلی و ترانزیت ترکیبی در این مرز زمینی به سال های پیش از کرونا باز گردد.
فرماندار درگز نیز در تشریح دلایل عدم فعالیت این مرز و گذرگاه ریلی گفت: قبلا زمین هایی که راه‌آهن در آن وجود داشت با مشکل مالکیت مواجه بود اما کمتر از یکسال است که زمین های یاد شده در اختیار انبارهای گمرک قرار گرفته است.
مجتبی بزم آرا افزود: قرار است در زمین های یاد شده بارانداز و تاسیسات گمرکی و اقامتگاه ویژه رانندگان ترانزیت ساخته شود، تا تسهیلات مناسب برای اقامت و معطلی احتمالی آنها در مرز فراهم شود.
وی گفت: علاوه بر تاسیسات یاد شده قرار است زیرساخت های مربوط به حمل و نقل ریلی نیز در محدوده زمین های یاد شده ایجاد شود.
پیش از این برخی کاستی ها در زیرساخت های پایانه ریلی لطف آباد و نبود روندهای گمرکی دلیل عدم تمایل بازرگانان به صدور کالا از این مسیر عنوان می شد و گروهی از تجار و مدیران محلی مدعی اند که به دلیل سود بیشتر حمل کالا از طریق جاده، شرکت های حمل و نقل بین المللی از روی عمد برای صادرات ریلی کالا به ترکمنستان بهانه تراشی می‌کنند، اما حالا باید دید ایجاد زیرساخت های ریلی و گمرکی در لطف آباد چه زمانی پایان یافته و می توان از ظرفیت استثنایی ترانزیت ترکیبی کالا به کشورهای آسیای مرکزی بهره گرفت.
منبع: ایرنا