آیت‌الله علیرضا اعرافی در همایش آغاز سال تحصیلی مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری با بیان تحولات جهان معاصر و محور‌هایی که باید در برنامه مراکز علمی دیده شود، پرداخت و گفت: در قرن اخیر به ویژه پس از تأسیس حوزه علمیه قم با پیشوایی بزرگ مرد تاریخ حوزه‌های علمیه مرحوم آیت‌الله حائری و اتفاق‌هایی که در نیم قرن اخیر در ایران رقم خورد و پیروزی انقلاب اسلامی به پیروزی و اتفاقاتی که در نجف رقم خورد و با حضور شخصیتی مثل سید محمد باقر صدر و اتفاق‌های جهانی و مواجهه‌هایی که بین شرق و غرب ایجاد شد، خواه ناخواه نیاز جدی تری به بازنگری و تحول در علوم اسلامی احتیاج است.
او ادامه داد: گرچه علوم اسلامی و معارفی که در اختیار ما است از سبقه چند صد ساله برخوردار است و مراکز علمی ما از یک تاریخ کهنی برخوردارند و در قلمرو‌های گوناگون مثل فلسفه و عرفان و کلام و… قله‌های بلندی را فتح کرده‌اند و این علوم امروز نیز زنده است که با یک بازخوانی و عرضه جدید می‌توان به جهان عرضه کرد، ولی با این اوصاف برای تبیین و ارائه این میراث کهن احتیاج به یک خوانش جدید با توجه به مسائل نو احساس می‌شود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور افزود: به علت اتفاق‌های جدیدی که در سطح جهانی رقم خورد احتیاج به یک بازخوانی جدید از این تراث چند صد ساله وجود داشته و یک جنبش بزرگی را با نگاه جهانی احتیاج دارد. در حال حاضر باید علوم اسلامی را در محور‌های مختلف جستجو کرد و یکی از این محورها، توسعه و گسترش قلمرو‌ها و مرز‌های علوم اسلامی است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با ارائه گزارشی کوتاه از محور‌های پیش روی علوم اسلامی عنوان کرد: محور اول که پیش روی علوم اسلامی است بحث فقه و اصول است. با اینکه فقه اکبر را بسیار بزرگ می‌دانیم، اما فقه به علت اینکه آئین زیست مسلمانی است و با عمل و اقدامات انسان‌ها ارتباط دارد از یک جذابیت ویژه‌ای برخوردار شده است.
آیت الله اعرافی با بیان اینکه فقه ما باید دنیای دیگری را آغاز کند و این راه آغاز شده است، تصریح کرد: اساتیدی در این جلسه حضور دارند که این راه را آغاز کرده‌اند و تا حدی هم در نجف و تا حدی بیشتر در قم آغاز شده است. ولی در آغاز راه قرار داریم و باید این مسیر را ادامه پیدا کند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: در قلمرو فقه به معنای خاص تحولاتی را می‌توان مشاهده کرد. تحولاتی که در نیمه راه آن هستیم و باید ادامه پیدا کند. مناسبت فقه و نظامات جدید که در جهان ایجاد شده است. نظامات حقوقی دنیای معاصر با قوانین متفاوت، دنیای وسیع و جهان بزرگی را به خود اختصاص داده است.
آیت الله اعرافی با بیان محور دوم از بحث خود گفت: محور دوم فقه مقارن و یا فقه مقایسه‌ای و تطبیقی است. در واقع مقایسه و تطبیق فقه شیعه با سایر مذاهب است. البته از سابقه‌ای دیرینه برخوردار است و در دوره معاصر هم مورد توجه قرار گرفته است.
نایب رئیس دوم مجلس خبرگان رهبری با توضیح محور سوم بیان کرد: محور سوم، فقه و نظامات اجتماعی است. این کار را مرحوم شهید صدر در کتاب اقتصادنا آغاز کرده‌اند و کم و بیش هم در نظام سازی‌های فقهی امتداد پیدا کرد ولی این هم آغاز یک راه است. اصلاً منطق نظام سازی احتیاج به کار بیشتری دارد.
او ادامه داد: محور چهارمی که باید توضیح داده شود، مسائل پیرامونی فقه است. علم اصول یک دانش عمیق ریشه دار بسیار مهم است. اصول ما یک منبع بسیار غنی است و منبع جوشان علوم و معارف اسلامی است. در واقع علم اصول بسیار فراتر از بحث‌های فرعی فقهی است. ولی فقه یک سری علوم پیرامونی فقه از قبیل تاریخ فقه و فلسفه فقه است که باید استمرار پیدا کند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در ادامه با بیان محور دیگری که اختصاص به فقه القرآن دارد ابراز داشت: حوزه دیگری که لازم و با اهمیت است، حوزه فقه و قرآن است که سابقه دیرینه‌ای نیز دارد که در سال‌های اخیر نیز کار‌هایی انجام شده است که باید گفت آفاق بلندی در زمینه پیش روی ما است.
آیت الله اعرافی در ادامه توضیح محوری هفتم از بیانات خود اظهار داشت: مورد دیگر بحث فناوری‌های نوین و فقه است. مرکز تحقیقات کامپیوتری و مراکز دیگر اقدامات و نرم افزار‌های جدیدی است که به جامعه هدف طراحی و ارائه داده‌اند و همه این اقدامات محترم و قابل تقدیر است. اما آنچه که پیش روی ما است هوش مصنوعی و فقه است. در حال حاضر قریب ۱۰۰ نفر از حوزویان و دانشگاهیان تحصیل کرده در سطح کارشناسی ارشد یا دکتری در یک پروژه کلان هوش مصنوعی زیر نظر بنده به صورت شخصی در حال فعالیت هستند که این یک قلمرو جدیدی است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در پایان تاکید داشت: برخی از مراکز حوزوی و دانشگاهی به موضوع هوش مصنوعی ورود کرده‌اند که در برخی از این محورها خوب پیش رفته‌اند و در برخی دیگر ضعیف عمل شده است و همه اینها نیاز به کار است. از این مرکز هم انتظار می‌رود با توجه به موضوعات فقهی حقوقی که با آن سر و کار دارند با جدیت بیشتری کار شود.