اثبات جعلی بودن سند در نظام حقوقی ایران فرآیندی حساس و تخصصی است که نیازمند ارائه دلایل و مدارک معتبر به دادگاه است. جعلی بودن سند می‌تواند شامل جعل مادی (تغییر در خود سند) یا جعل معنوی (تحریف یا دروغ‌پردازی در محتوا) باشد. برای اثبات این ادعا، باید مراحل قانونی خاصی طی شود و دادگاه پس از بررسی‌های لازم و ارزیابی ادله، در مورد جعلی بودن یا نبودن سند تصمیم‌گیری می‌کند.
برای اثبات جعلی بودن یک سند، شما باید به دادگاه حقوقی یا کیفری (بسته به نوع پرونده و سند مورد بحث) مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت کنید. این شکایت ممکن است به عنوان بخشی از دعوی حقوقی یا کیفری مطرح شود، یا به‌طور مستقل به‌عنوان یک دعوی جعل ارائه گردد.
برای اثبات جعلی بودن سند، باید دعوای جعل را به دادگاه مطرح کنید. این دعوا می‌تواند به دو شکل زیر باشد:
جعل حقوقی: اگر سند جعلی به منظور فریب در یک معامله یا قراردادی استفاده شده باشد، دعوای جعل به عنوان یک دعوای حقوقی مطرح می‌شود.
جعل کیفری: اگر سند جعلی به منظور ارتکاب جرم یا فریب در روابط حقوقی استفاده شده باشد و دارای جنبه‌های کیفری باشد، دعوای جعل به‌عنوان یک دعوای کیفری مطرح می‌شود. در این حالت، پرونده به مراجع قضایی کیفری ارجاع داده می‌شود.
برای اثبات جعلی بودن سند، باید دلایل و مدارک کافی به دادگاه ارائه شود. این مدارک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مقایسه اسناد: اگر سند اصلی در دسترس است، می‌توان آن را با سند مورد ادعا مقایسه کرد.
شهادت شهود: اگر افرادی شاهد جعل یا تغییر سند بوده‌اند، می‌توانند به عنوان شاهد در دادگاه شهادت دهند.
اظهارنظر کارشناسان: درخواست از کارشناسان رسمی دادگستری (به‌ویژه کارشناسان امور خط، امضا و اسناد) برای بررسی سند و تشخیص جعلی بودن آن.
یکی از مهم‌ترین مراحل اثبات جعلی بودن سند، ارجاع سند به کارشناس رسمی دادگستری است. دادگاه ممکن است برای بررسی و تعیین جعلی بودن سند، آن را به کارشناس ارسال کند. کارشناس رسمی دادگستری با استفاده از ابزار‌ها و تکنیک‌های خاص، موارد زیر را بررسی می‌کند:
تطابق امضا: بررسی امضا‌ها و دست‌خط‌های موجود در سند برای تطابق با نمونه‌های امضا‌های واقعی.
بررسی مهرها: بررسی مهر‌های موجود در سند و مقایسه آن با مهر‌های رسمی.
بررسی تغییرات ظاهری: جستجوی هرگونه تغییرات یا دستکاریهای انجام شده در متن، تاریخ‌ها یا دیگر بخش‌های سند.
بررسی نوع کاغذ و جوهر: بررسی قدمت کاغذ، جوهر و استفاده از ابزار‌های خاص مانند نور ماوراءبنفش برای تشخیص دستکاریهای احتمالی.
پس از بررسی سند توسط کارشناس رسمی، گزارش کارشناسی به دادگاه ارائه می‌شود. این گزارش نقش مهمی در تصمیم‌گیری دادگاه دارد و می‌تواند به اثبات یا رد ادعای جعل کمک کند. اگر یکی از طرفین نسبت به نظر کارشناس اعتراض داشته باشد، می‌تواند درخواست ارجاع به کارشناس دوم یا هیأت کارشناسان را مطرح کند.
پس از بررسی مدارک، شهادت شهود و گزارش‌های کارشناسی، دادگاه رأی خود را صادر می‌کند. اگر جعلی بودن سند ثابت شود:
سند باطل اعلام می‌شود. ممکن است سارق یا جاعل سند تحت پیگرد قانونی قرار گیرد و مجازات کیفری شامل حال او شود.
منبع: میزان