امروز در تقویم ما روز «همبستگی و همدردی با کودکان و نوجوانان فلسطینی» نامیده شده است.
«محمد الدره» نوجوان ۱۲سالهٔ فلسطینی ۲۴ سال پیش در چنین روزی، پشت پدرش پناه گرفته بود که هدف شلیک مستقیم نظامیان صهیونیست قرار گرفت و به شهادت رسید. درحالی‌که تمام ۴۵ دقیقه‌ای که شلیک‌ها صورت می‌گرفت و محمد جان می‌داد، رسانه‌ها در حال فیلم‌برداری و مخابرهٔ تصاویر بودند!
محمد شهید شد و پدرش زخمی. بعد از او هم کودکان زیادی در سرتاسر فلسطین اشغالی به شهادت رسیدند، آواره شدند، زیر آوار‌ها جا ماندند، رنج گرسنگی و تشنگی را چشیدند، دچار نقص‌عضو شدند، شهادت والدین و عزیزانشان را دیدند و...
در این گزارش با حضور «سید پیمان خادم‌الحسینی» عضو هیأت‌مدیرهٔ انجمن سواد رسانه‌ای ایران به بررسی تصویر کودکان فلسطینی در رسانه‌ها و معیار‌های دوگانهٔ بعضی رسانه‌ها در پرداختن به کودکان فلسطینی و غیرفلسطینی می‌پردازیم.
جهنمی که ۷۵ سال اشغال و کشتار ساخت
از روز ۱۴ می ۱۹۴۸ میلادی که رژیم صهیونیستی بعد از ماه‌ها تصرف غاصبانهٔ سرزمین‌های فلسطین، رسماً دست به اشغال فلسطین و بیرون‌راندن مردم فلسطین زد، بیش از ۷۵ سال می‌گذرد.
در این سال‌ها هزاران فلسطینی که بسیاری از آنها را کودکان تشکیل می‌دادند شهید شده‌اند. کار آن‌قدر بالا گرفت که همین چند روز پیش نمایندهٔ اردن در شورای امنیت با اعتراض به جنایات رژیم صهیونیستی گفت «کودکان فلسطینی در جهنمی زندگی می‌کنند که رژیم صهیونیستی برای آنها ساخته است. جنایت‌های جنگی رژیم صهیونیست علیه فلسطینی‌ها، از کشتار کودکان گرفته تا ویرانی مدارس و بیمارستان‌ها، همچنان ادامه دارد... جامعهٔ جهانی باید هرچه سریع‌تر اقدام کند و رژیم صهیونیست را به دلیل این جنایات محکوم کند.»
کشتار ۴ هزار کودک فلسطینی تنها در یک ماه
ابراز نگرانی جهانی از اوضاع فلسطین از این بابت است که تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴ که ۳۵۸ روز از آغاز نسل‌کشیرژیمم صهیونیستی در غزه می‌گذرد، به نقل از «میدل ایست مانیتور» (یک سازمان مطبوعاتی غیرانتفاعی مستقر در لندن) بیش از ۴۱ هزار نفر کشته، ۹۶ هزار زخمی و ۱۱ هزار نفر مفقود شده‌اند.
این رسانه حدود یک سال پیش در گزارشی تعداد غیرنظامیان کشته‌شده در غزه را با اوکراین مقایسه کرده بود «تلفات غیرنظامیان غزه در یک ماه، از تلفات ۲۰ ماه جنگ اوکراین بیشتر شد»
در این گزارش که به نقل از وزارت بهداشت غزه و سازمان ملل تنظیم شده بود آمار مرگ‌ومیر کودکان در کل مناطق درگیری در جهان در سال ۲۰۲۲ حدود ۳ هزار کودک گزارش شده بود. در حالی که تعداد کودکان کشته‌شده توسطرژیمم صهیونیستی در غزه تنها در یک ماه بیش از ۴ هزار نفر بود.
کاربران فضای مجازی: کودک با کودک فرقی ندارد
عملکرد رسانه‌ها و استاندارد‌های دوگانهٔ آنها در پرداختن به موضوع کشتار کودکان در غرب آسیا با مناطق دیگر دنیا، در سال‌های اخیر بیشتر مورد نقد قرار گرفته است. تا جایی که بسیاری از کاربران فضای مجازی و مخاطبان رسانه‌ها معتقدند صهیونیست‌ها با تسلط بر رسانه، تعیین می‌کنند «سنگ در دست کودک فلسطینی نشانهٔ تروریسم است، و اسلحهٔ گرم در دست کودک اوکراینی نماد مقاومت و شجاعت.» تصاویر زیادی با این مضمون در همان روز‌های ابتدای آغاز جنگ اوکراین و روسیه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.
کاربران توییتری با انتشار تصاویر کودکان کشته‌شدهٔ فلسطینی و کودکان مسلح اوکراینی نوشتند «آیا برای رسانه‌های جهان، کودکان فلسطینی و کودکان اوکراینی فرق دارند؟ مگر کودک با کودک تفاوت دارد؟»، «وقتی نوجوان یمنی، سوری، عراقی یا ایرانی از کشور خود دفاع می‌کند او را کودک‌سرباز و قابل‌انتقاد می‌دانند. اما وقتی نوجوان اوکراینی همان کار را انجام می‌دهد به او افتخار می‌کنند.»
هنوز هم رسانه‌های معروف و بزرگ با پرداختن به رنج و درد کودکان اوکراینی، از کنار کشتار بی‌رحمانهٔ کودکان فلسطینی به‌سادگی می‌گذرند و حتی اخبار آن را سانسور می‌کنند. درحالی‌که حقیقتاً کودک با کودک فرقی ندارد...
نهاد‌های بین‌المللی هم در تبعیض کم نمی‌گذارند
این معیار‌های دوگانه تنها به رسانه‌ها محدود نمی‌شود. سازمان‌های جهانی و بین‌المللی هم ید طولایی در چنین تبعیض‌هایی دارند. فقط به‌عنوان یک مثال خوب است به محرومیت روسیه از حضور در مسابقات بین‌المللی اشاره کنیم. بعد از حملهٔ نظامی روسیه به اوکراین، فیفا و اتحادیهٔ اروپا تیم‌های ملی و باشگاهی روسیه را از حضور در مسابقات بین‌المللی محروم کردند.
درحالی‌که رژیم صهیونیستی بعد از کشتار هزاران کودک فلسطینی از شرکت در هیچ مسابقه و رویدادی بازنمانده است.
رسانه‌ها در خدمت صاحبانشان و منافع آنها هستند
«سید پیمان خادم‌الحسینی» عضو هیأت‌مدیرهٔ انجمن سواد رسانه‌ای ایران دربارهٔ نقد و بررسی هر گونه پوشش خبری در دنیا توصیه می‌کند «باید توجه داشت که رسانه‌ها در خدمت صاحبانشان هستند. آنها هم محتوایی را در رسانه‌ها منتشر می‌کنند که مطابق با اهدافشان است. نحوهٔ بازتاب هر رویداد متأثر از میزان استقلال و آزادگی آن رسانه، میزان دسترسی به اطلاعات، میزان سانسور اخبار هنگام ارسال از محل رویداد و نیز هنگام انتشار آن، جغرافیای قرارگیری رسانه، منافع ملی، روایت‌های رسانه‌ای و کلیشه‌ها، و... است.»
با توجه به این نکات می‌توان دریافت به‌طور مثال، منافع رسانه‌های غربی و صاحبان آنها باعث می‌شود در جنگ اوکراین و روسیه، از دولت اوکراین و شخص زلنسکی حمایت کنند. پوشش خبری گسترده از قربانیان جنگ اوکراین نیز از این مسأله ناشی می‌شود.
مرگ هر کودکی در هر نقطه‌ای از دنیا دردناک است
در تعالیم دینی و اخلاقی ما آمده که هنگام جنگ، حقوق کودکان و سالمندان رعایت شود و با حداکثر رحمت با آنها برخورد شود تا کمترین آسیب را ببینید؛ بنابراین وقتی از بازتاب رسانه‌ای کشتار کودکان فلسطینی و به طور مثال کودکان قربانی جنگ اوکراین و تبعیض میان این دو موضوع صحبت می‌کنیم، اصلاً به معنی بی‌اهمیت پنداشتن کشته‌شدن کودکان اوکراینی نیست. اصولاً دیدگاه ما این است که کودک با کودک فرقی ندارد و باعث تأسف است که کودکی در هر نقطه‌ای از دنیا به هر دلیلی کشته شود.
اما می‌خواهیم ببینیم رسانه‌های غربی در انعکاس این دو دسته خبر چگونه عمل کرده‌اند.
سنگ‌تمام رسانه‌های غربی برای کودکان اوکراینی
خادم‌الحسینی با تأکید بر این نکتهٔ مهم می‌گوید «رسانه‌های غربی خیلی سریع و به‌صورت بسیار گسترده و با وسعت زیاد کشته‌شدن، آوارگی و سیل پناهندگی کودکان اوکراینی را پوشش دادند و اخبار آن را بسیار منظم و مکرر به مخاطبان خود منتقل کردند. روی جنبه‌های انسانی ماجرا تأکید بسیاری داشتند و روایت‌های دردناکی از آنچه بر کودکان و خانواده‌هایشان گذشته به همراه فیلم‌های بسیار تأثیرگذار به‌صورت متناوب منتشر می‌کردند. از شواهد عینی، مصاحبه‌ها، مراجع امدادرسان غربی که در اوکراین حاضر بوده‌اند و... هم استفاده می‌کردند.»
عضو هیأت‌مدیرهٔ انجمن سواد رسانه‌ای ایران با بیان اینکه این رسانه‌ها در کارگردانی و تهیهٔ اخبار مربوط به جنگ اوکراین بسیار بر روی عواطف و احساسات و تأثیرگذاری کلمات استفاده می‌کردند می‌گوید «آنها عباراتی مثل «قربانیان» و «بی‌گناهان» را برای تحریک عواطف مخاطبان خود به کار می‌بردند و از زوایا و دیدگاه‌های مختلف به مسائل مربوط به جنگ اوکراین و کودکان و پناه‌جویان می‌پرداختند. ضمن اینکه واکنش‌های بین‌المللی از طرف دولت‌ها و مردم در این زمینه را به‌صورت گسترده منتشر می‌کردند.»
وقتی رسانه‌ها بین «جنایت جنگی» و «نسل‌کشی» تفاوت قائل نمی‌شوند
خوب است در این نقطه از گزارش به تفاوت بین «جنایت جنگی» و «نسل‌کشی» اشاره کنیم.
وقتی بین دو نیروی مسلح درگیری اتفاق می‌افتد، به آن جنگ می‌گوییم؛ و گرچه تأسف‌بار است، تبعات طبیعی و اجتناب‌ناپذیری مثل خرابی خانه‌ها، کشته‌شدن انسان‌ها، آوارگی و... دارد.
خادم‌الحسینی می‌گوید «رسانه‌های غربی در خصوص اوکراین کلیدواژهٔ «جنایت جنگی» را استفاده می‌کنند و کودکان کشته‌شده را قربانی جنایت جنگی روسیه می‌دانند. اما در مورد فلسطین کلیدواژهٔ «جنایت جنگی» یا «نسل‌کشی» یا «کشتار هدفمند کودکان» را در رسانه‌های غربی نمی‌بینیم. آنها در خبر‌هایی که منتشر می‌کنند یا آمار‌هایی که می‌دهند، مثل ماجرای اوکراین از واژهٔ «جنگ» استفاده می‌کنند تا به ذهن مخاطبان خود متبادر کنند که در فلسطین هم درگیری رودررو و بین دو کشور مسلح در حال وقوع است. درحالی‌که در غزه یک کشتار سازمان‌یافته و نابرابر بدون رویارویی در جبههٔ نبرد در جریان است که اصلاً مختصات جنگ را ندارد. در خبررسانی رسانه‌های غربی این نکته‌ای اساسی است.»
تعداد کودکان شهید فلسطینی را در دل تلفات کلی منتشر می‌کنند
حدود ۵۰۰ کودک اوکراینی در جنگ با روسیه و حدود ۱۶ هزار کودک از ۷ اکتبر در فلسطین کشته شده‌اند. این دو عدد اصلاً قابل‌مقایسه نیستند. اما نحوهٔ پوشش رسانه‌ای قربانی شدن این دو دسته کودک در مقایسه با همدیگر حاکی از تبعیض شدید و تأکید بسیار بر موضوع اوکراین است.
خادم‌الحسینی با اشاره به این موضوع می‌گوید «کودک اوکراینی با کودک فلسطینی فرقی ندارد. اما جنایت در غزه آن‌قدر بزرگ است که نمی‌شود آن را سانسور کرد و به‌هرحال جریان خبری می‌رسد. ولی در بازتاب اخبار همان تبعیض و تناقض اتفاق می‌افتد. رسانه‌های غربی می‌کوشند آمار کودکان قربانی فلسطینی را در دل تلفات کلی و به همراه بزرگسالان مطرح کنند تا از بار آن بکاهند. اما گستردگی و کیفیت انتشار اخبار کشته‌شدن کودکان اوکراینی بسیار متفاوت است.»
عضو هیأت‌مدیرهٔ انجمن سواد رسانه‌ای ایران معتقد است «منافع رسانه‌های بزرگ که وابسته به غرب و به‌ویژه آمریکا هستند، لابی‌های سیاسی و سیاست‌های سرمایه‌داری جهانی، در ماجرای نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در فلسطین، منافع آمریکا را لحاظ می‌کنند و به موضوع نسل‌کشی و جنایت جنگی نمی‌پردازند. مگر رسانه‌های مستقلی که به‌صورت محدودتری فعالیت می‌کنند.»
منبع: فارس