ناگفته‌هایی از ویژگی‌های شخصیتی و کاری مرحوم صدرالدین حجازی

شاید این‌بار هم امید داشتیم که خبر درگذشت صدرالدین حجازی مثل یک چند روز پیش، تکذیب شود. اما انگار قسمت بود که روز ۲۴ شهریور به‌عنوان روز پرکشیدن یک بازیگر پیشکسوت و به‌نام او ثبت شود.

حجازی بعد از یک دوره بیماری، وضعیت جسمی‌اش افت می‌کند و سرطان ریه به حنجره او می‌رسد. آن‌طور که یکی از دوستانش می‌گوید، این اواخر صدایش مثل پسربچه‌ها شده بود و با قبل فرق داشت. حجازی حالا برای خیلی از مخاطبان به خاطره آثاری مثل روزی‌روزگاری، مختارنامه، چاردیواری، هوش سیاه وحکم رشد تبدیل شده تا برای همیشه درذهن مخاطبان ماندگارشود. در گزارش پیش‌رو، بابرخی ازهنرمندانی گفتگو داشتیم که در آثار مختلف تلویزیونی و سینمایی با مرحوم حجازی همکاری داشته‌اند. 

رفاقتی که با یک اتفاق ساده عمیق شد

امرا... احمدجو، کارگردانی است که در آثاری مثل روزی‌روزگاری، تفنگ سرپر و فیلم سینمایی شاخه‌های بید، با مرحوم صدرالدین حجازی همکاری داشته است. او نویسنده و کارگردان روزی‌روزگاری بوده و با روایتی که از مرادبیک و زندگی او داشت، یک کار ماندگار را برای مخاطب تلویزیون رقم زد. احمدجو خاطرات زیادی از مرحوم حجازی و همکاری با او دارد. او در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: من در کوچک‌جنگلی با ایشان آشنا شده و بازی داشتم. آنجا در حد سلام‌وعلیک بود. بعد‌ها هم را می‌دیدیم، اما اولین کار حرفه‌ای ما شاخه‌های بید بود که می‌خواستم شروع کنم و از طریق دوستان به ایشان وصل شدم. در انتخاب و صحبت با بازیگران به من خیلی کمک کردند و همکاری با بازیگرانی که شاید برای من در حد آرزو بود، از طریق تلاش ایشان میسر شد. بعد از آن، رفاقت ما عمیق‌تر شد و هر کاری از دستش برمی‌آمد و لازم بود، انجام می‌داد.

این رفاقت آن‌چنان پایه نگرفته بود تا این‌که یک‌بار سر یک پروژه، یک شتر داشتیم و روزی در جایی که کار می‌کردیم در نهر عمیقی گیر کرده بود؛ من نزدیک آنجا شده و دیدم که بسیار شلوغ است و محلی‌ها به واسطه برخی چیز‌هایی که درباره کینه شتر شنیده بودند، برای کمک نزدیک نشده و می‌ترسیدند. آقای حجازی لباس درآورده و مردانه وارد نهر شد و شتر را بیرون آورد. از همان‌جا با او دوست شدم. من در روزی‌روزگاری یکی از نقش‌های برجسته را برای او طراحی کردم که خیلی هم برای کار زحمت کشید. کار بعدی تفنگ سرپر هم همین‌طور بود. در پشت کوه بلند که کار دیگرم بود، قسمت نشد در قامت بازیگردان از او کمک بگیریم.

سال گذشته نزدیک نوروز بود که خبردار شدم، حال خوشی ندارد و پزشک اعلام کرده سرطان ریه او به حنجره زده و فرصت زیادی ندارد. صدایش مثل یک کودک شده بود. تحلیل‌رفتن او را به چشم می‌دیدم. دیدار داشتیم و احوالپرسی می‌کردیم. وی همچنین درباره خصوصیات شخصی مرحوم حجازی عنوان می‌کند: از خصوصیات او که این رفاقت را برای من هم قوام داد، این بود که بسیار مردم‌دار بود و هوای همه آدم‌ها را داشت. انگار می‌گشت پی این‌که چه کسی چه گرفتاری‌ای دارد و اگر بتواند آن را حل کند. موارد متعدد را شخصا شاهد بودم که چطور خودش را به آب‌وآتش می‌زد که مشکلات دیگران را حل کند. ارتباطش با خاص و عام این‌طور بود که با کسی تندی نمی‌کرد، واقعا جایش خالی است. 

فقدان یک بازیگر مؤلف

حسن میرباقری، بازیگر و کارگردانی است که در اثری همچون مختارنامه، با مرحوم حجازی همکاری داشته است. آن‌طور که خودش می‌گوید، در سریال ناریا که هنوز روی آنتن نرفته هم، با مرحوم حجازی همکاری داشته است. میرباقری درباره خاطراتی که از صدرالدین حجازی دارد، به جام‌جم می‌گوید: خدا ایشان را رحمت کند. خاطرات بسیار خوبی در مسیر کار مختارنامه با ایشان داشتم. معتقدم که صدرالدین حجازی از بازیگران مولف در ساحت کار خود بود؛ کمااین‌که زحمات بسیاری در تئاتر کشیده و کار‌های بسیار خوبی از او به یادگار مانده است. وی ادامه می‌دهد: من در کار ناریا هم با ایشان همکاری داشتم. می‌توانم این‌طور بگویم که جز حسن و نیکی از این انسان بزرگ ندیده بودم و به‌نظرم بسیار جایش خالی خواهد بود. 

صمیمیت بچه‌شهرستانی‌ها را داشت

هوشنگ توکلی، بازیگر وکارگردانی که در آثاری مثل تهران۵۳و مدرس، با مرحوم حجازی همکاری داشته است، گفت: حجازی در مدرس، نقش سیدضیاءالدین‌طباطبایی را ایفا کرده که به اذعان توکلی، توانسته بود به بهترین شکل آن را نمایش دهد. توکلی در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: آشنایی من با مرحوم حجازی به بعد از انقلاب و سال‌۱۳۵۹ بازمی‌گردد. به نظرم شخصی مثل مرحوم حجازی ویژگی بچه‌شهرستانی‌ها را داشت. منظورم این ویژگی است که صمیمیت داشت و مثل آنها بود، من از آن دوره او را می‌شناسم. وی ادامه می‌دهد: البته قبل از همکاری با او در سریال مدرس، با هم بودیم. زمانی من در وزارت فرهنگ و او در اداره تئاتر بود.

آنجا مسئولیت‌هایی داشت و بسیاری از کار‌های اداری را در اداره تئاتر انجام می‌داد و بسیار به کارش، مسلط بود و درواقع یکی از معاونان تئاتر در آن دوره بود. در اوایل انقلاب دانش‌سرا‌های هنر منحل شد و مجموعه هنرجویان در تهران مدیریت می‌شدند، ایشان هم در کنار دانشجویان بود تا به آنها کمک کند. بعدتر درسریال مدرس نقش سیدضیاءالدین طباطبایی را بازی کرد که بسیار درخشید. توکلی درخصوص ویژگی‌های کاری مرحوم حجازی هم تصریح می‌کند:آقای حجازی جزوبازیگران خوب آن نسل به شمار می‌رود. بعد از سریال مدرس و در اثر دیگری که کار کردم، دستیار من و بازیگر بود. بعد از آن، بیشتر با امرا... احمدجو کار می‌کرد و خیلی از او خبر نداشتم. جایش خالی است و خدا او را رحمت کند. 

بازیگری که هر روز حرف جدیدی داشت 

حسن لفافیان، کارگردان سریال حکم رشد که با مرحوم حجازی در این مجموعه همکاری داشته است، می‌گوید: صدرالدین حجازی در این سریال، نقشی به‌ظاهر ساده را با هوشمندی، تبدیل به یک کاراکتر تماشایی کرده بود. لفافیان معتقد است که مرحوم حجازی در آثار خود خلاقیت به خرج می‌داد تا شخصیت‌های به‌ظاهر تکراری را حال و‌هوای تازه‌ای بدهد. او دراین‌خصوص به جام‌جم می‌گوید: به‌نظرم آقای حجازی یکی از دقیق‌ترین بازیگرانی است که با او کار کرده‌ام. ایشان از نظر زمان‌بندی و حضور در صحنه، مقید‌بودن به متن و حفظ‌کردن و اخلاق‌مداری بی‌نظیر بود. رفتارش باعث می‌شد همه به او احترام بگذارند و انسان بسیار خاصی بود.

فضا را به‌گونه‌ای رهبری می‌کرد که همه او را دوست داشتند. وقتی با او کار کردم، بسیار از او آموختم. همیشه نکاتی را در بازیگری گوشزد می‌کرد که می‌گفتم چقدر جالب است و به آن فکر نکرده بودم. نه‌تن‌ها از هر کاری به کار دیگر که هر روز که او می‌آمد، نکته و فضای جدیدی برای نقش خودش داشت. وی ادامه می‌دهد: مرحوم حجازی پر از ایده‌های نو و جدید بود که بسیار به نقش کمک می‌کرد. شاید ظاهر او شبیه به نقش‌های دیگر بود، اما وقتی بازی می‌کرد، مشخص بود که شخصیت جدیدی است. از نکاتی که مرحوم حجازی داشت و کمتر بازیگری به آن توجه می‌کرد. شاید بسیاری از بازیگران به تکرار افتاده باشند، اما او تکرار را می‌گرفت و تلاش می‌کرد یک اتفاق تازه‌ای به نقش بدهد. 

منبع: جام جم