از آنجا که جسم و روان ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند، و اختلال سلامت در هر یک از اینها سلامت دیگری را به خطر می‌اندازد. امروزه متأسفانه به نظر می‌رسد نوع مردم به‌ویژه در شهر‌های بزرگ و صنعتی آنها را از نیاز‌های طبیعی خود دور کرده است و در نتیجه زمینه را برای ابتلا به بیماری‌های روانی آماده می‌کند. شواهد زیادی نشان می‌دهد که اغلب مردم از نظر سلامت روانی و جسمی در حد مطلوب نیستند. در صورت بی‌توجهی به امر پیشگیری و درمان بیماری‌های روانی این بیماری و بسیاری دیگر از بیماری‌ها مزمن و پایدار می‌شوند و برای همیشه افراد را در زندگی اجتماعی دچار مشکل می‌کند.
متخصصان و سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده‌اند که برای رفع اختلالات روانی در کنار دارودرمانی باید ورزش هم کرد. به اینگونه به نظر می‌رسد شرکت منظم افراد در فعالیت‌های بدنی و ورزش ضمن پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های جسمی و روحی، زمینه مناسبی را برای افزایش کیفیت زندگی انسان فراهم می‌آورد. ورزش عامل خودباوری، تقویت اراده و احساس موفقیت و شادابی است و تخلیه هیجانی و دوری از گوشه‌گیری و افزایش عزت‌نفس را به دنبال دارد. ورزش انسان را از حالت بی‌تفاوتی و افسردگی بیرون می‌آورد و باعث نشاط و امیدواری وی می‌گردد.
بیشتر جامعه‌شناسان عقیده دارند که در شرایط زندگی ماشینی ورزش را می‌توان به عنوان وسیله‌ای مطلوب برای تأمین تجدید قوای جسمی و روحی و نشاط و شادابی افراد در نظر گرفت. در پایان دوره نوجوانی باید افراد را به تفریح‌های سالم و ورزش تشویق کرد. خانواده‌هایی که ورزش را در اوقات فراغت فرزندانشان قرار می‌دهند باعث می‌شود تا شخصیت آنها در مسیر کمال هدایت شود.
نقش ورزش در طول عمر
همه ما آرزو داریم که همواره تندرست بمانیم و عمری طولانی داشته باشیم و یکی از دانشمندان در قرن نوزدهم به نام هربرت اسپنسر گفته است. رمز اصلی طولانی شدن زندگی این است که کاری نکنیم که از طول عمرمان کم شود. این سخن به این معنی است که در زندگی امروزه عادات خوب و پسندیده و سالم را در خود پرورش دهیم و از رفتار‌های غیراخلاقی بپرهیزیم پس اگر در زندگی خود ورزش و بهداشت را بگنجانیم و دارای ایمان و تقوا باشیم طول عمرمان زیاد می‌شود. ورزش خون بیشتری را به مغز می‌رساند وقتی‌که اکسیژن خون بیشتر شود رفتار و اخلاق افراد نیز بهتر می‌شود. ورزش سطح نمک را در مغز پایین می‌آورد و باعث بهتر شدن کیفیت خواب می‌گردد. ورزش باعث ترشح ماده‌ای به نام مرفین می‌شود که باعث نشاط و شادابی افراد خواهد شد.
در ضمن ورزش توان بدنی و تقویت عضلات را به همراه دارد و باعث تناسب قد و وزن و کاهش چربی‌های مضر در بدن می‌شود. از طرف دیگر با ورزش کردن بدن مقاوم‌تر می‌شود و از ورود میکروب به آن جلوگیری می‌شود و مواد زائد و مسموم حاصل از غذا‌ها از بدن دفع می‌گردد. فروید در تحقیقات خود تأکید می‌کند که افراد در انواع ورزش‌ها با ابراز احساسات ناخودآگاه تلاش خود را برای تسلط بر موقعیت‌های ناخوشایند انجام می‌دهند. ورزش انسان را قادر می‌سازد تا بر شرایط نامساعد تسلط یابد. ورزش باعث می‌شود تا تمایلات فردی تحت‌تأثیر خواسته‌های گروهی قرار گیرد و افراد کم‌مهارت و ضعف حمایت شوند و روابط خوب انسانی رشد می‌یابد و روحیه انصاف و عدالت و ادب و احترام به قوانین در افراد شکل می‌گیرد. تمرینات سبک و کم‌فشار ورزشی باعث تقویت سیستم دفاعی بدن می‌شود، این سیستم بدن را در مقابل بیماری‌های عفونی محافظت می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که ورزش مقاومت بدن را در مقابل بیماری‌های بدخیمی مثل سرطان را بالا می‌برد.
نقش ورزش در رشد و اعتلای جامعه
تابه‌حال شده به نقش ورزش در رشد و اعتلای جامعه و دوری افراد از آسیب‌های اجتماعی توجه کنید. حسین‌آبادی، معاون تربیت‌بدنی آموزش‌وپرورش در مورد نقش ورزش و فعالیت‌های بدنی در رشد و اعتلای جامعه می‌گوید: «رشد سریع دانش بشری در عرصه‌های گوناگون، عصر حاضر را به عصر انفجار دانش و اطلاعات تبدیل کرده است. در چنین شرایطی جوامع مختلف برای هماهنگی و همراهی با رشد و توسعه جهانی و قرار گرفتن در طبقه کشور‌های توسعه‌یافته، سعی دارند تا با استفاده از حربه علم و دانش و کاربرد آن در عمل، موقعیت خود را همچنان در سطح کشور‌های توسعه‌یافته حفظ کنند، درواقع به نظر می‌رسد آنچه می‌تواند موجب عقب‌ماندگی و قرار گرفتن در زمره کشور‌های توسعه‌نیافته درحال توسعه شود کم‌توجهی به تحقیق، پژوهش، علم و دانش حاصل از آن است.» حسین‌آبادی می‌افزاید: «بدیهی است هرگونه سستی و کم‌کاری در این ارتباط، رشد فرهنگی هر جامعه‌ای را دچار بحران کرده و در نتیجه آن جامعه عملاً در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بسیاری از زمینه‌های دیگر ناتوان و به دیگران وابسته می‌شود، شاید به همین دلیل است که ادیبان، فرهنگ را معادل دانش، فضل، کمال و ادب، آموختگی و تربیت تعریف می‌کنند.» وی در خصوص تأثیری که دانش و کمال بر الگو‌های رفتاری افراد هر جامعه دارد، اضافه می‌کند: «این موضوع زمینه‌های ارتقای فرهنگی را در عرصه‌های هنر، اعتقادات و ارزش‌ها فراهم می‌آورد.
این امر موجب غنای فرهنگی جوامع و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر می‌شود. به‌این‌ترتیب لازمه رشد و توسعه همه‌جانبه در جوامع بشری ارتقای فرهنگی است، زیرا رشد فرهنگی در هر جامعه موجب می‌شود تا افراد آن جامعه به توانایی‌های بالای ذهنی، اخلاقی، روانی و اجتماعی دست یابند، این توانایی‌ها آنها را قادر می‌کند تا با گرایش به تفکر منطقی و ایجاد روابط خوب و چندگانه به همراه کنترل احساسات و عواطف، جامعه خود را به سمت‌وسوی تعالی سوق دهد. تربیت‌بدنی و ورزش نیز قادر است در کنار شکل دادن به استعداد‌های جسمانی، حرکتی، روانی و اجتماعی افراد ضمن ایجاد زمینه‌های سالم و مفید برای ساختن افرادی بافرهنگ، شرایط مناسبی را برای پر کردن اوقات فراغت و لذت بردن و غنای فرهنگی و ورزش دوستان فراهم آورد.»
وی در ادامه می‌گوید: «در واقع تأثیر ورزش و تربیت‌بدنی به عنوان یک پدیده تربیتی سازنده و مفید در غنای فرهنگی هر جامعه حائز اهمیت است چرا که امروزه تعداد علاقه‌مندان به ورزش به‌مراتب بیشتر از شرکت‌کنندگان آن است. اهمیت تربیت‌بدنی و ورزش در فرهنگ‌سازی و انتقال آن به دیگران در انتقال میراث فرهنگی و ارزش‌های اخلاقی و انسانی جامعه خود به ملت‌های دیگر دوچندان می‌شود.» وی تصریح می‌کند: «این پدیده اجتماعی عصر حاضر که به طور کامل مملو از نقش همبستگی، همکاری، گذشت، فداکاری، دوستی، صمیمیت و بسیاری از ارزش‌های انسانی و اجتماعی دیگر در موفقیت و پیروزی است به‌آسانی می‌تواند ضمن انتقال فرهنگ از یک نسل به نسل دیگر، از یک ملت به ملت دیگر نشان‌دهنده غنای فرهنگی یک جامعه پویا و روبه‌رشد باشد. آنچه مایه نگرانی و تأسف است شتاب زیاد ورزش و تربیت‌بدنی به سمت حرفه‌ای شدن در جهان است که گاهی اثرات نامطلوب آن در رقابت‌های قهرمانی به‌صورت صحنه‌های ضد ورزشی و ضد ارزشی توانایی این هنر عصر حاضر را در انتقال فرهنگ و تمدن کشور‌ها تهدید می‌کند.
درواقع روی دیگر سکه است که جهان باید از هم اکنون به دنبال یافتن راه‌حل مناسبی برای پیشگیری و گسترش آن باشد، زیرا چنانچه ارزش‌های حاکم در رقابت‌های قهرمانی به‌ویژه رقابت‌های بین‌المللی و المپیک کمرنگ و کم‌اثر شود جهان از مزایای این پدیده باارزش اجتماعی در ساختن فرهنگ خود و انتقال آن به جوامع دیگر محروم خواهد شد. به‌این‌ترتیب رشد سریع ورزش حرفه‌ای در جهان و اثرات اجتماعی و نامطلوب آن در دهکده جهانی امروز زنگ خطری است که به علاقه‌مندان رشد و اعتلای فرهنگی در هر جامعه‌ای هشدار می‌دهد. پیام چنین هشداری در این مقطع زمانی ضرورت حفظ و احیای ارزش‌های حاکم بر نهضت المپیک است که روح جوانمردی، گذشت، فداکاری و دیگر ارزش‌های معنوی را در میان هر دو جهان تقویت می‌کند.»
یک جامعه‌شناس نیز در مورد تأثیر ورزش و رشد اجتماعی بیان می‌دارد: «دیدگاه‌ها و نظرات، متفاوت است و آنچه به‌اصطلاح از نظر ما مطرح است در جامعه معمولاً افرادی که ورزشکار هستند از نظر اجتماعی هم جایگاه بالاتری دارند و به نظر من ورزش در ارتقای جایگاه اجتماعی سهم بسزایی دارد و خیلی از شاخص‌ها هستند که در ارتقای جایگاه اجتماعی سهم بالایی دارند. خیلی از شاخص‌ها هستند که در ارتقای پایگاه اجتماعی مهم هستند، در این خصوص من فکر می‌کنم ورزش جایگاه بیشتری دارد و مهم‌تر است. مردم نگاهی که به نخبگان دارند آن را به‌عنوان یک قهرمان درست می‌کنند و می‌خواهند قشر جوان از آن الگو بگیرند.»
وی می‌افزاید: «وقتی اندیشه‌ای در بدن سالم رشد یابد آن بهتر است. جامعه‌ای که به ورزش اهمیت بدهد انحرافات و آسیب‌های اجتماعی در آن کمتر است، انحرافات، جامعه را به سوی انحلال می‌کشاند در جامعه‌ای که ورزش نباشد فساد هم بیشتر است. جامعه‌ای که به سوی ورزش پیش برود حتماً می‌تواند از انحلال و فساد جلوگیری کند، اما نه این که ورزش به‌تنهائی سبب رشد اجتماعی می‌شود، گاهی می‌بینیم بعضی از ورزشکاران در زمانی که به اوج قدرت و قهرمانی می‌رسند به سوی انحراف می‌روند، روابط این دو تنگاتنگ است. همیشه ورزش منجر به رشد اجتماعی نمی‌شود. طبیعت انسان‌ها و عوامل محیطی و موقعیت فرد در اجتماع و نگاه مردم و انتظارات مردم در رشد اجتماعی خیلی مؤثر است، ورزش یکی از شاخص‌هاست و تنها شاخص نیست. در بحث آسیب‌های اجتماعی که فرد را مدنظر داریم به مقوله ورزش نگاه ویژه می‌شود.»
ورزش یکی از شاخص‌های توسعه
نظر علیرضا بهرامی کارشناس املاک در شرق تهران (نیرو هوایی) را در زمینه ورزش و تأثیر آن در رشد فرهنگی و اجتماعی خانواده جویا شدیم. او می‌گوید: هر هفته باشگاه می‌روم و فوتبال بازی می‌کنم. ورزش در روحیه من تأثیر بسزایی داشته و از طریق ورزش بسیاری از سختی‌ها و مشکلات را پشت سر گذاشته‌ام، پسر کوچکم را در مدرسه فوتبال ثبت‌نام کردم و پیگیر فوتبال است.» وی ورزش را بزرگ‌ترین عامل موفقیت و خرسندی در زندگی خود می‌داند.
یکی از شاخصه‌های توسعه در جامعه موفقیت در ورزش است. عیار موفقیت در ورزش هر کشوری مسابقات المپیک و کسب مدال در آن است. هر کشوری که بیشتر مدال کسب کند نشانه پیشرفت در آن است. اخیراً بازی‌های المپیک در پاریس به پایان رسید. برخی کشور‌های صدرنشین در جدول نتایج المپیک، موفقیت خود را به رُخ کشور‌های دیگر کشاند! این موفقیت مدیون برنامه‌ریزی دقیق و اصولی آنهاست. در آنجا زیر ساخت اهمیت فراوانی دارد و بیشتر روی ورزش‌های پایه سرمایه‌گذاری می‌شود.
متأسفانه، در ایران زیرساخت برای ورزش در حد انتظار وجود ندارد و همین باعث ناکامی دائمی ما در المپیک‌هاست و فقط در کشتی یا وزنه‌برداری و جدیداً تکواندو می‌توانیم مدال کسب کنیم. به جز استخر مجموعه بزرگ آزادی متأسفانه هنوز هیچ استخر استانداردِ قهرمانی نداریم. یک استادیوم فوتبال مجهز و پیشرفته و سالم هم نداریم و هنوز درگیر var هستیم! برای موفقیت در ورزش باید به ورزش‌های پایه مانند دو، شنا، ژیمناستیک توجه خاصی کرد. بودجه ورزش را باید بیشتر کرد. چند استخر خوب و مجهز ساخت. همچنین چند پیست تارتان ساخته شود. چند مربی خوب در این ورزش‌ها مشغول به‌کار شود. کشور چین تا سال ۱۹۷۴ در هیچ تورنمنتی شرکت نداشت. پس از ۱۶ اوت ۱۹۷۱ که روابط چین و ایران آغاز شد، بنا به دعوت ایران برای بازی‌های آسیایی تهران برای اولین‌بار شرکت کرد و پس از آن با سرمایه‌گذاری سترگ و عظیم بسیار موفق بود تا جایی که در بازی‌هایی المپیک ۲۰۰۸ پکن که خود میزبان بود قهرمان شد. همچنین چین قهرمان مطلق بازی‌های آسیایی با اختلاف فراوان می‌باشد.
توجه به زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری روی کودکان سبب موفقیت در ورزش خواهد شد. در سایر کشور‌ها به ورزش مدارس و دانشگاه‌ها اهمیت خاصی داده می‌شود. کشتی و بسکتبال در مدارس آنها بسیار طرفدار دارد و اکثر قهرمانان این رشته از کالج‌ها می‌آیند. فدراسیون کشتی به قهرمانان طلایی قول مبالغ کلانی را داده است. طلای المپیک بسیار خوب و باارزش است و ما به‌هیچ‌وجه قصد کم‌اهمیت جلوه‌دادنش را نداریم، اما نه اینکه حدود ۳۰۰ هزار دلار به آنها پرداخت شود. این عدد نجومی حدود ۱۰۰۰ برابر درآمد ماهانه یک کارمند در ایران است. در آمریکا که با ۴۰ طلا قهرمان المپیک شدند، هر طلایی ۳۷۵۰۰ دلار پاداش می‌گیرد! و این رقم حدود ۲۰ برابر حقوق یک کارمند در آمریکاست. با توجه به مقایسه این ۲ عدد پی می‌بریم که پاداش در کشورمان بسیار بسیار بالاست. بهتر است به جای این پاداش‌ها که از بیت‌المال هزینه می‌شود، عملکرد و ضعف فنی خود را اصلاح کند.
منبع: روزنامه کیهان