مرتضی فرهادی کیست؟ + فیلم

مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشورمان امروز دوشنبه ۱۹ شهریور در جشنواره تعاونی‌های برتر از تلاش‌های استاد مرتضی فرهادی تجلیل کرد.

دکتر فرهادی از آن دست استادانی است که دغدغه تولید علم بومی را دارد. او ارزشِ کار تولیدی را هنگامی درخور توجه می‌داند که اکثریت روشنفکران ما به جای «مصرف کننده صرفِ تولیدات فرهنگیِ غربی» خودشان نیز کم و بیش تولیدکننده، منتقد و صاحب نظر باشند. از نظر وی کار اصیل و بدیع در حوزه علوم اجتماعی هرچند در تقابل با نظریه‌ها و منافع کشور‌های سلطه گر باشد، می‌تواند با به چالش کشیدن این اقتدار و استیلای فرهنگی، به سرعت مورد استقبال قرار گیرد. دکتر فرهادی به عنوان یک مردم شناس، نقش این رشته را به خوبی یادآور شده است؛ یعنی تکیه بر سنت و تلاش برای بومی سازی این علم و سعی دارد سهم خودش را از این کار ادا کند.

از نظر فرهادی تلاش برای شناخت سنت‌هایی همچون واره، قدمی در جهت درک و شناخت جامعه و فرهنگ بومی، آن هم از نوع بی واسطه و واقعی آن است. در واقع چنین پژوهش‌های مردم شناختی، راهی برای بومی سازی علوم اجتماعی در ایران است. از آنجایی که جامعه شناسان بومی گرا معتقدند که کاربرد روش شناسی و تئوری‌های غربی در مورد مسائل کشور‌های جهان سوم باعث بروز نظریه‌های انحرافی و نامتناسب با واقعیت‌های موجود در آن جوامع می‌شود، حرکت در چنین مسیری نیازمند تلاش بسیاری است. به دلیل عدم توجه به این موضوع است که می‌بینیم قدرت پیش بینی که قاعدتاً نشانه بلوغ علمی است، در علوم اجتماعی ایران به چشم نمی‌خورد؛ بنابراین برای بومی سازی علوم اجتماعی، ما به مفروضاتی جز مفروضات فعلی نیازمندیم.

نیم قرن معلمی

وی متولد ۱۳۲۳ ملایر است. دوره کودکی و زبان آموری را در مهاباد و دوران نوجوانی و جوانی را در خمین گذراند: مرتضی فرهادی پس از طی تحصیلات ابتدایی و متوسطه، تحصیلات دانشگاهی را در مقطع لیسانس در رشتۀ روان شناسی، فوق لیسانس در رشتۀ ارتباطات اجتماعی و دکترا در رشتۀ جامعه شناسی را به پایان رساند. فرهادی هم اکنون عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی می‌باشد.

مرتضی فرهادی از سال ۱۳۴۶ همکاری با مطبوعات را شروع کرده و تا کنون به شکل‌های گوناگون آن را ادامه داده است و در حال حاضر، سردبیری فصلنامة «علوم اجتماعی» دانشکدۀ علوم اجتماعی می‌باشد.

مرتضی فرهادی از کمی قبل از انقلاب اسلامی تا کنون، در دانشکده‌های مختلف به تدریس دروسی نظیر مبانی مردم شناسی، مردم شناسی روستایی، مردم شناسی ایران، مردم شناسی هنر، مردم شناسی فرهنگی، جامعه شناسی ایلات و عشایر، جامعه شناسی روستایی، تعاونی‌های سنتی، نظریه‌ها و سازمان‌های مشارکتی، روان شناسی اجتماعی و … پرداخته است. نخستین پژوهش میدانی و مردم شناسی وی در سال ۱۳۴۷ انجام و در سال ۱۳۴۸، در نخستین ویژه نامة روستایی ایران به نام کتاب روستا به چاپ رسیده است. مرتضی فرهادی در حوزة مردم شناسی و توابع آن، رکورد دار چاپ مقاله در مجلات علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی بوده و تا کنون بیش از ۱۱۹ مقالة چاپ اول در سالنامه ها، فصلنامه ها، گاهنامه‌ها و ماهنامه‌های علمی ـ تخصصی به چاپ رسانده است. از سال ۱۳۵۷ تا کنون از ایشان ۱۰ جلد کتاب و پژوهشنامه و یک جلد کتاب شعر به چاپ رسیده است. همچنین افزون بر چهل مقاله در موضوعات مختلف جامعه شناسی و مردم شناسی در مجلات و نشریات گوناگون از ایشان به چاپ رسیده است.

افتخارات

کتاب «موزه‌های در باد» ایشان کتاب برجسته هشتمین دورة معرفی کتاب‌های برگزیدة دانشگاه تهران و پژوهش برگزیدۀ فرهنگی سال ۱۳۷۵ در زمینة مردم شناسی و تاریخ هنر بوده است.

کتاب «فرهنگ یاریگری در ایران» برنده جایزه نخست نهمین جشنوارة روستایی وزارت جهاد سازندگی، کتاب برجستۀ هفتمین دورة معرفی کتاب‌های دانشگاهی دانشگاه تهران و کتاب برگزیدة سیزدهیمن دورة کتاب سال جمهوری اسلامی در زمینة علوم اجتماعی شده است.

کتاب «واره: نوعی تعاونی سنتی کهن و زنانه در ایران» تالیف وی، در دوره بیستم انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان کتاب سال برگزیده شد.