گردشگری با گذر زمان از حالت عمومی خارج شده است و به شاخه‌های تخصصی نظیر گردشگری فرهنگی، ورزشی، مذهبی، سلامت و انواع دیگر تقسیم شده است.
آنچه مبنای این تقسیم‌بندی قرار می‌گیرد نیت یا قصد اصلی گردشگر از گردشگری و سفر است.
گسترش صنعت گردشگری علاوه‌بر نقش و تاثیر آن در ابراز هویت ملی، موجب ارتقای ابعاد وسیع اقتصادی از جمله ایجاد فرصت‌های شغلی، درآمدزایی، کاهش فقر و گسترش عدالت اجتماعی و رفاه در جامعه می‌شود و در این میان یکی از شاخه‌های مهم گردشگری که می‌تواند این مهم را به خوبی محقق کند، گردشگری سلامت است.
بنا بر تعاریف موجود، گردشگری سلامت یا توریسم پزشکی به سفری اطلاق می‌شود که فرد با هدف استفاده از امکانات پیشرفته پزشکی و بهبود بیماری به کشورهای دیگر سفر می‌کند.
این پدیده زمانی شکل می‌گیرد که بیماران در کشور و منطقه خود از تجهیزات درمانی و پزشکی برخوردار نباشند و یا بخواهند هزینه‌های درمانی خود را کاهش دهند و پس از آن در دوران نقاهت را در منطقه‌ای با آب و هوای مطبوع و به دور از شلوغی‌های شهرنشینی سپری کنند.
در این میان چهارمحال و بختیاری از جمله استان‌هایی است که با وجود ظرفیت‌هایی در حوزه گردشگری سلامت اما سال‌هاست که سهمی در این حوزه به خود اختصاص نداده و ظرفیت‌های موجود در جهت رشد و شکوفایی صنعت گردشگری به ویژه در حوزه گردشگری سلامت به کار گرفته نشده است بهطوریکه در آمارهای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سهمی در این خصوص دیده نمی‌شود.
رییس گروه حساب‌های منطقه‌ای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی چهارمحال و بختیاری در خصوص وضعیت بخش‌های مختلف استان در تولید ناخالص داخلی گفت: سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی استان ۲۷ درصد، معدن ۲۳ درصد و کشاورزی ۱۷.۵ درصد است و خدمات که شامل فعالیت‌های بی‌شماری نظیر عمده‌فروشی، خرده‌فروشی، حمل و نقل، تامین غذا و دارو، ارتباطات، فعالیت‌های مالی و بیمه، خدمات عمومی شهری، آموزش، سلامت و پست است، حدود ۵۵ درصد تولید ناخالص داخلی استان را به خود اختصاص داده است.
طاهره اشرفی افزود: در این میان گردشگری با همه زیرمجموعه‌های خود که در رسته خدمات قرار دارد به همراه فعالیت‌هایی نظیر هنر و سرگرمی کمتر از یک درصد تولید ناخالص داخلی استان را به خود اختصاص داده که اگر چه به صورت مجزا آماری در اختیار نداریم که سهم هر یک از بخش‌های زیرمجموعه گردشگری در استان به چه میزان است اما با توجه به آمارهای موجود می‌توان گفت تقریبا سهم گردشگری سلامت در استان در تولید ناخالص داخلی صفر است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد گردشگری سلامت در چهارمحال و بختیاری به تازگی مورد توجه قرار گرفته است و وجود ظرفیت‌های موجود از یک سو و از سوی دیگر شرایط آب و هوایی مطبوع این استان می‌تواند این صنعت نوپا در استان را رفته رفته به مرحله شکوفایی نزدیک کند هرچند تحقق این مهم نیازمند الزامات و رفع برخی چالش‌ها و تنگناهایی است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
ظرفیت‌های استان در حوزه گردشگری سلامت
رییس اداره نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری در ابتدا با ارائه تعریفی از گردشگری سلامت گفت: گردشگری سلامت با هدف ارائه خدمات در بخش گردشگری برای افرادی که در سه بخش درمان، دوران نقاهت و آرامش و سلامت روانی به منطقه‌ای مشخص سفر می‌کنند شکل گرفته است.
جواد عبدالهی تصریح کرد: در این رابطه در استان ظرفیت‌های خوبی وجود دارد اما اقدامات پررنگی در این خصوص شکل نگرفته است با وجود این به تازگی با مجوزهایی که دانشگاه علوم پزشکی دریافت کرده زمینه برای جذب بیماران بین‌الملل فراهم شده است.
چهارمحال و بختیاری و آب و هوای مطبوع
وی به ظرفیت‌های استان در حوزه دوران نقاهت بیمار و استفاده از طبیعت و آب و هوای مناسب آن اظهار داشت: شاید بتوان گفت مهمترین مزیت استان در حوزه گردشگری سلامت، آب و هوا و طبیعت بکر این استان است که برای دوران نقاهت بیماری و دوری از هیاهوی شهرنشینی بسیار مناسب است.
رییس اداره نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: به طور نمونه روستای معدن در دهستان مشایخ کیار یکی از ظرفیت‌های گردشگری استان در حوزه سلامت است که آب گرم این روستا جنبه درمانی دارد و اگرچه گسترده و بزرگ نیست اما می‌توان از آن به عنوان یک جاذبه توریسم درمانی استفاده کرد.
عبدالهی ادامه داد: با توجه به ظرفیت طبیعت استان و آب و هوای مطبوع آن، چهارمحال و بختیاری می‌تواند به عنوان استان مکملی برای کلانشهرهای اصفهان و فارس که در گردشگری سلامت سرآمد هستند، قرار گیرد و بیماران پس از دریافت خدمات بهداشتی و درمانی در این استان‌ها دوران نقاهت خود را در چهارمحال و بختیاری سپری کنند.
وی تصریح کرد: اگرچه مجتمع‌های اقامتی و تفریحی در استان ناکافی است اما برای پذیرش بیماران بین‌الملل و گردشگران داخلی مجتمع‌هایی در نقاط مختلف استان از جمله کوهرنگ، چغاخور، مشایخ و سامان وجود دارد که می‌تواند تا حدی نیاز ها را پاسخگو باشد.
رییس اداره نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۲ دفتر خدمات گردشگری و مسافرتی استان مجوز فعالیت در حوزه گردشگری سلامت را دارند، اظهار داشت: این دفاتر آموزش‌های لازم را از سوی مرکز فراگرفته و می‌توانند در جذب گردشگران بین‌الملل فعالیت داشته باشند.
چهارمحال و بختیاری اگرچه در حوزه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی در وضعیت ایده‌آلی قرار ندارد اما از کادر پزشکی توانمندی برخوردار است که همین موضوع سبب شد تا در سال گذشته بیمارستان کاشانی شهرکرد مجوز پذیرش بیماران بین‌الملل را دریافت کند و بنا بر گفته مسوولان انجام مراحل صدور مجوز IPD (پذیرش بیماران بین‌الملل) برای بیمارستان پارسیان شهرکرد نیز در حال انجام است.
مجوز پذیرش بیماران بین‌الملل در بیمارستان کاشانی شهرکرد
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی چهارمحال و بختیاری در همین خصوص گفت: برای نخستین بار در استان مجوز پذیرش بیماران بین‌الملل (IPD) و بهره‌برداری از بخش (IPD) بیمارستان کاشانی شهرکرد در بهمن سال گذشته صادر شد.
علی مختاری افزود: این گواهی از سوی رییس مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس نتایج ارزشیابی و ممیزی نهایی برای مرکز آموزشی درمانی آیت‌الله کاشانی شهرکرد به مدت ۲ سال صادر شده است.
وی ادامه داد: در این راستا با شرکت‌های گردشگری سلامت برای جذب بیماران بین‌الملل در تخصص‌های مختلف از جمله اعمال پیوند، جراحی زیبایی، لیزیک چشم، جراحی مغز و اعصاب، ارتوپدی و سایر موارد تفاهم‌نامه بسته شده است.
تنها مرکز پیوند کبد غرب کشور در شهرکرد
یکی از ظرفیت‌های درمانی استان در حوزه گردشگری سلامت برخورداری از مرکز پیوند کبد است بهطوریکه این مرکز در کشور تنها در چهار استان کشور فعال است و شهرکرد دارنده تنها مرکز پیوند کبد غرب کشور است.
دبیر شورای سیاستگذاری پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: این مرکز با انجام نخستین عمل پیوند کبد در فروردین سال گذشته فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد و تاکنون ۲۰ عمل پیوند کبد در این مرکز انجام شده است.
رسول رحیمی افزود: با توجه به اینکه چهارمحال و بختیاری تنها استانی در غرب کشور است که در آن عمل پیوند کبد انجام می‌گیرد از همین رو می‌توان از این ظرفیت در راستای رونق گردشگری سلامت در استان استفاده کرد.
وی تصریح کرد: پیوند کبد جزو سخت‌ترین و پیچیده‌ترین جراحی‌ها به شمار می‌رود که تعداد محدودی از استان‌های کشور از امکانات، تجهیزات و توانایی انجام آن برخوردار هستند.
این فوق تخصص جراحی پیوند کبد و کلیه یادآور شد: پیش از این بخش پیوند کلیه در بیمارستان کاشانی شهرکرد فعال شده بود و اکنون با فعالیت بخش پیوند کبد، امکان رشد و پیشرفت در حوزه پیوند اعضا در دانشگاه فراهم شده و ظرفیت خوبی را در استان ایجاد کرده است.
رحیمی تاکید کرد: آنچه می‌تواند ظرفیت‌های موجود در استان در حوزه پزشکی را در بخش گردشگری سلامت به کار گیرد حمایت مسوولان است بهطوریکه اگر حمایت صورت نگیرد این ظرفیت‌ها به حاشیه رفته و در رقابت با سایر استان‌ها عقب نگه داشته می‌شویم.
رییس دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی چهارمحال و بختیاری نیز افزایش پذیرش دانشجوی خارجی در این دانشگاه را از دیگر عواملی دانست که می‌تواند در گردشگری سلامت استان موثر واقع شود.
محمدحسین اعرابی افزود: در تحصیلی جدید ۵۰ دانشجوی خارجی در ۱۱ رشته و از چهار ملیت عراق، پاکستان، افغانستان و هند در دانشگاه مشغول تحصیل می‌شوند و در این رابطه با استقبال خوبی روبرو بوده‌ایم و مراودات علمی و آموزشی با دانشجویان خارجی می‌تواند خود بزرگترین تبلیغ برای استان باشد.
وی تصریح کرد: اقلیم مناسب استان سبب شده تا در حوزه گردشگری ظرفیت‌های خوبی ایجاد شود و می‌توان از این ظرفیت در بخش بهداشت و درمان نیز استفاده کرد اما برای رونق گردشگری سلامت در استان نیاز به زیرساخت‌های مناسب دارد تا بتوان با دیگر استان‌ها رقابت کنیم.
چالش‌ها؛ نبود زیرساخت مناسب و خلا همکاری بین‌بخشی
به عقیده برخی کارشناسان آنچه مانع بهره‌گیری از ظرفیت‌های گردشگری استان از جمله در حوزه سلامت شده، نبود زیرساخت‌های مناسب و همکاری‌های بین‌بخشی ضعیف دستگاه‌های اجرایی استان است.
رییس اداره نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: اگرچه در حوزه گردشگری سلامت این اداره‌کل و دانشگاه علوم پزشکی نقش مهمی دارند اما سایر دستگاه‌های اجرایی نیز می‌توانند تحقق این مهم را تسهیل کرده و در این رابطه نقش‌آفرینی کنند.
جواد عبدالهی افزود: به طور کلی گردشگری یک مقوله چند وجهی است و برای رشد و شکوفایی آن در وهله اول نیاز به زیرساخت‌های مناسبی از جمله راه‌آهن، فرودگاه فعال و محورهای ارتباطی چهار خطه و ایمن است.
وی تصریح کرد: در کنار زیرساخت راه و حمل و نقل مناسب، باید مجتمع‌های تفریحی و گردشگری باکیفیت و در سطح بین‌الملل در استان ایجاد شود که در این رابطه نیاز به ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی است، این در حالی است که شرایط موجود در استان و نبود مشوق‌هایی نظیر معافیت مالیاتی و درگیر کردن سرمایه‌گذار در بروکراسی اداری و طولانی کردن صدور مجوزها سبب شده تا بخش خصوصی در این رابطه حضور کمرنگی داشته باشد.
رییس اداره نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: اطلاع‌رسانی و تبلیغات از دیگر الزامات و بایسته‌های رونق گردشگری در همه ابعاد از جمله گردشگری سلامت است که در این رابطه می‌طلبد دستگاه‌های فرهنگی وارد میدان شوند.
وجود ذخیره‌گاه جهانی زیست‌کره تنگ صیاد و سبزکوه، مناطق حفاظت شده، برخورداری از سه هزار کیلومتر رودخانه، وجود آب و هوای چهار فصل، پایگاه قایق‌رانی و رفتینگ، برخورداری از نخستین سایت سنگ‌فرش پاراگلایدر ایران، وجود مرتفع‌ترین سایت بانجی‌جامپینگ به ارتفاع ۷۵ متر در دوپلان شهرستان اردل در کنار زندگی کوچ‌نشینی عشایر و جاذبه‌های فرهنگی نظیر صنایع‌دستی، سوغات محلی و روحیه مهمان‌نوازی مردم این مرز و بوم، چهارمحال و بختیاری را به یکی از مقاصد گردشگری کشور تبدیل کرده و در سند آمایش سرزمین این استان در کنار کشاورزی و صنعت، گردشگری خود را به یکی از مزیت‌های نسبی این استان برای تحقق توسعه پایدار مطرح کرده است.
این ظرفیت‌ها می‌تواند در رونق گردشگری سلامت در استان نیز موثر واقع شود و در رونق و شکوفایی اقتصاد مردم استان سهم چشمگیری به خود اختصاص دهد.
منبع: ایرنا