همه وارد دالان مسجد شدیم و از حیات دو ایوانه آن راهی شبستانی شدیم که روز گذشته بخش‌هایی از آن به همراه محرابش تخریب شد. بخش‌هایی از کاشی‌ها و آیات قرآنی کتیبه محراب، نقش زمین بودند و ما در آستانه محرابی که تا نیمه از تزیینات لخت شده بود، ایستاده بودیم. سال‌ها شخصیت های عرفانی و فقهی اصفهان چون حاج آقا رحیم ارباب ، حاج میرزا علی آقای شیرازی در این محراب و شبستان به نماز و سخن می ایستادند و حالا جمعی برای ماندن یا نماندنش گرم چانه زنی بودند.
تا آمدن مدیرکل میراث فرهنگی، صحبت‌ها از طرفین مخالف و موافقِ تخریب، آغاز و سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان میاندار میدان شد تا سخنان همه طرف‌ها را بشنویم.
یکی از نمازگزاران مسجد این چنین شروع کرد: ماجرا از اینجا شروع شد که خیر محترمی آمده بود به مسجد و گفته بود می خواهد هزینه کند تا مسجد مرمت شود؛ دقیقا همین عنوان یعنی مرمت اما دوستان هیات امنا با این پیشنهاد، بحث تخریب کل مسجد حتی حیاط و نوسازی را پیش کشیدند که با پیگیری اهالی محل و نمازگزاران، ماجرای تخریب کل مسجد منتفی و قرار شد، حیاط حفظ شود.
حسن ذهب صنیعی ادامه داد: با این وصف، مساله دیگری از سوی هیات امنا مطرح شد و آن اینکه فضای شبستان مسجد کافی نیست، در حالی که این حرف کاملا اشتباه است. اگر شما برای نماز یومیه به این مسجد بیایید می بینید که یک روز هم نمی شود که فضای این شبستان پر شود مگر برای نماز عید فطر که آن هم نمازگزاران در حیاط مسجد، نماز را به جا می‌آورند.
این نمازگزار اضافه کرد: حرف دوستان هیات امنا در مورد کمبود فضای فرهنگی و وضعیت نامناسب سرویس های بهداشتی درست است. ما هم نمازگزار این مسجدیم و نمی خواهیم مردم اذیت بشوند ولی طرح هایی وجود دارد که بدون دست گذاشتن به شبستان مسجد و به هم زدن معماری و نظم آن قابل اجرا است.
ذهب صنیعی با تاکید بر اینکه اگر هیات امنا قصد اقدام فرهنگی دارند، زمین پشت مسجد کفایت می‌کند، یادآور شد: زمینی به مساحت ۲۵۰ متر در جانب جنوب مسجد قابلیت تبدل شدن به یک مجموعه فرهنگی در شان مسجد کازرونی را دارد و از طرف دیگر طرح اصولی توسط معماران، برای تعبیه سرویس‌های بهداشتی ارائه شده که برای ساخت آن به شبستان مسجد خدشه ای وارد نشود.
در این بین دبیر هیات امنای مسجد کازرونی گفت: از قدیم الایام تمام مساجد اطراف احیا و اصلاح شدند اما این مسجد دست نخورده است؛ دوستان تفکری داشتند که دست به مسجد کازرونی نزنید.
احمد ادیب با اشاره به وضوخانه گوشه شبستان گفت: اینجا را ببینید، این وضوخانه زنانه ماست. از سوی دیگر وضعیت مسجد را با این تفکر به جایی رسانده بودند که بچه هایی که کلاس فرهنگی دارند، در یک دخمه می نشینند.
وی افزود: مسجد کوچک است، زمینی را جنوب مسجد در تصرف داریم که بعد از آن مادی نیاصرم قرار دارد. قرار است آن زمین به شبستان الحاق شود و طبق نقشه ای که به تایید میراث فرهنگی و نظام مهندسی رسیده است، کار پیش برود.
وی یادآورشد: معاونت وقت میراث فرهنگی اصفهان طرح توسعه شبستان را امضا کرده اند و به ما گفتند وقتی خواستید اجرا کنید، به ما خبر بدهید که ما طی یک جسله قبل از عید غدیر، صورت جلسه کردیم و آقای رضی زاده شهردار منطقه یک و آقای موسوی موحد، معاونت وقت میراث فرهنگی تایید کردند که کار شروع شود.
در این بین خبرنگاران این موضوع را مطرح کردند که چگونه در یک تصمیم گیری تخصصی، قانون حرف کارشناسان زبده میراث فرهنگی را نادیده گرفته و اساسا از کجا معلوم که قانون گذار، کارشناس هم بوده است؟
ادیب در در پاسخ گفت: وقتی مُر قانون پای یک برگه خورده، کار تمام است. من و شما که شهروند جامعه هستیم و باید یاد بگیریم وقتی قانون حرفی می زند همه از آن تبعیت کنیم.
با بیان این سخنان، در حالی که هنوز، مدیر کل میراث فرهنگی به جمع حاضران نپیوسته بود، به حیات ۲ ایوانه مسجد برگشتیم، اینبار یکی دیگر از اعضای هیات امنا رشته سخن را به دست گرفت: در مسجد امکاناتی برای نمازگزاران وجود ندارد در حالی که محله ای در اصفهان بهتر از عباس آباد نداریم. با این اقدام هم یک مجموعه فرهنگی خوب و هم یک مسجد با امکانات برای اهالی این محله ایجاد می شود.
سید رضا حکیم فعال افزود: بعد از آنکه بحث کمیسون ماده ۵ را گرفتیم مساله دوم این بود که برای نوسازی کل مسجد پروانه بگیریم که با مراجعه دبیر هیات امنا به میراث فرهنگی استان، ما به احترام دوستان میراث طرح دیگری را برای میراث آمادده کردیم.
در این بین محمدرضا کازرونی فرزند علی‌اکبر کازرونی، معمار بنای مسجد کازرونی رو به سخنگوی میراث فرهنگی اصفهان کرد و اینگونه توضیح داد: اگر شبستان به اندازه یک متر بخواهد جلو برود وارد کوچه کناری می‌شود، اگر ۲ متر جلو برود، غناسی در شبستان ایجاد می شود؛ شبستانی که شاید در طول سال یک روز هم احتیاج به افزایش فضا نداشته باشد!
وی گفت: شما پاسدار میراث فرهنگی اصفهان هستید، دلایل برای حفاظت، در برخی موارد، تاریخی و در مواقعی مولفه‌های فرهنگی است. سابقه فرهنگی و پیشینه ای که در شبستان این مسجد وجود دارد، شاید در حیات سنتی و ۲ ایوانه آن وجود نداشته باشد. گُله به گله این شبستان خاطره سیاسی و فرهنگی است و ارزش این شبستان اگر از حیات ۲ ایوانه مسجد بیشتر نباشد کمتر نیست.
کازرونی با اشاره به صحبت های دبیر هیات امنای مسجد کازرونی گفت: تعجب می کنم که آقای ادیب بحث وضوخانه خواهران را مطرح می کنند که اصلا از بنیاد، اینجا وضوخانه نبوده است. وضوخانه خانم ها و آقایان در این مسجد در ۸۰ سال گذشته مستقل بوده و از اول دستشوی ها بیرون از مسجد بوده است. متاسفم که هیات امنایی سال‌های سال در این مسجد به اتفاق هم کار فرهنگی می کردیم، حالا برای اینکه ضرورت گسترش شبستان را نشان بدهند، دستشویی‌ها را نشان می دهند.
وی تاکید کرد: این مسجد از روز اول به نیت فرهنگی و کاملا سیاسی و ایدئولوژیکی ساخته شده و قدیمی های این محل، همچنین امام جماعت این مسجد اجازه اینکه کسی به مسجد دست بزند را نمی‌دادند اما در این برهه خواهش ما از میراث فرهنگی این است که روی فرهنگی و تاریخی بودن این مسجد سنتی و ویژگی‌های بارزش تکیه کند.
در حالی که دبیر هیات امنا به صحبت‌های این مخالف تخریب شبستان مسجد کازرونی و اینکه نباید کالبد مسجد آسیب ببیند، معترض شد، سخنگوی میراث فرهنگی اصفهان میانه صحبت را گرفت و گفت:
بحث آقای کازرونی این است که بافت کالبدی بنا شامل حیات و وضوخانه ارزش فیزیکی دارد و شبستان مسجد بواسطه رخدادهایی که در دوره معاصر در آن رخ داده و در خاطر جمعی اهالی عباس آباد نقش پررنگی داشته، باید حفظ شود اما هیات امنا مایلند شبستان آن را تخریب کنند و آن را توسعه بدهند.
دبیر هیات امنا به میان صحبت‌های شهرام امیری آمد و گفت که این موضوع سلیقه‌ای است اما یکی از مخالفان تخریب شبستان در مقام پاسخ گفت: اصلا بحث سلیقه ای نیست، جای جای این شبستان خاطرات فلسفی، عرفانی و سیاسی دارد. اولین کلاس درس ایدئولوژی در تقابل با میسیونری انگلستان در این مسجد شکل گرفته است و همین موضوع و ریشه شکل‌گیری این مسجد اهمیت حفاظتش را نشان می‌دهد.
محمدرضا کازرونی افزود: زمینی در جانب جنوب، جزو مالکیت مسجد است و هیات امنا می‌توانند از آن فضا برای مقاصدشان استفاده کنند. باور کنید که بچه‌های بسیج به هیچ عنوان به این شرایطی که هیات امنا ایجاد کرده‌اند راضی نیستند.
وی افزود: در آن زمین در نظر گرفته شده، همه امکانات مد نظر هیات امنا را می‌توان فراهم کرد و مرمت شبستان هم باید زیر نظر متخصصین میراث فرهنگی انجام شود.
بعد از همه این گفت‌و شنودها، مدیرکل میراث فرهنگی عاقبت به جمع حاضران پیوست و وارد حیات مسجد شد. همه دوباره راهی شبستان که در انتظار تصمیمات سرنوشت‌ساز بود، شدیم و مقابل محرابش ایستادیم.
امیر کرم‌زاده نگاهی به محراب انداخت و در حالی که از گرما شکایت می‌کرد، خواست دوباره به حیات برگردیم.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا، مبنی بر لزوم بهره‌گیری میراث فرهنگی از نظرات و خرد جمعی کارشناسان میراث فرهنگی گفت: من مدیر وقت میراث هستم و تصمیمی را که مدیر قبلی ابلاغ کرده را نمی توانم باطل کنم.
کرم‌زاده افزود: از لحاظ معماری چیز خاصی در مسجد کازرونی نمی بینم که این مکان را ثبت آثار تاریخی کنم و اینکه پرورگاندایی رسانه ای ایجاد کنیم که مسجد خراب شده درست نیست.
با بیان این صحبت‌های مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، یکی از اعضای هیات امنای مسجد، خبرنگاران خبرگزاری ایرنا و ایسنا را تهدید به شکایت کرد که با واکنش سخنگوی میراث فرهنگی اصفهان و نمازگزاران مسجد مواجه شد.
مدیرکل میراث فرهنگی در ادامه صحبت‌هایش افزود: با همه این تفاسیر، اگر به مکان‌هایی که در مسجد واجد ارزش تاریخی تشخیص داده شده، تعرضی شود، مجرمان به دادگاه کیفری فرستاده می‌شوند و باید عین به عین اثر را مرمت کنند.
وی افزود: هیا امنا بدون حضور نماینده میراث فرهنگی در مسجد کازرونی نباید هیچ اقدامی داشته باشد و اگر چنین کنند عملیات آن‌ها را متوقف می‌کنیم.
یکی از نمازگزارن مسجد و مخالف توسعه شبستان مسجد کازرونی در این بین اجازه صحبت خواست و حرف او این بود که در شهرهای دیگر چون تهران، بناهایی که ارزش تاریخی به معنای قدمت تقویمی ندارند به سبب ویژگی های بارز معماری معاصر ثبت ملی می‌شوند و چگونه ما نباید از مدیرکل محترم استان انتظار داشته باشیم که این بنای معاصر با ویژگی های مطرح شده را ثبت کند.
وی افزود: فارغ از این مساله، زمین پشت مسجد بایر و هیچ املایی روی آن نوشته نشده است ولی شبستان این مسجد، از ۸۵ سال پیش املای نوشته شده دارد و دوستان هیات امنا باید تحت نظارت شما که متولی ابنیه تاریخی هستید، شبستان را تعمیر کنند نه مخفیانه و بدون ناظر شما.
عطریان افزود: هیات امنا پروانه تخریب نداشت و شهرداری به آن‌ها مجوز تعمیرات جزیی داده بود. دوستان هیات امنا به شهرداری منطقه یک قول داده بودند که با هماهنگی میراث فرهنگی اصفهان شروع کنند اما چنین نکردند.
وی ادامه داد: پشت درهای بسته بدون ناظر میراث فرهنگی هر اتفاقی ممکن است بیفتد.
مدیرکل میراث فرهنگی حرف‌ها را شنیده و گفته ها را گفته بود و حالا با شنیدن آخرین صحبت‌ها که نشان از بی‌اعتمادی نمازگزاران و بیم آن‌ها از تخریب داشت، در حالی که راهی آستانه در مسجد شده بود تا آنجا را ترک کند، گفت: آقای موسوی موحد، معاونت پیشین میراث فرهنگی ناظر این طرح است و وظیفه دارد جابه جا شدن حتی یک آجر مسجد، جز شبستان آن را به ما اعلام کند.
صبح روز گذشته، ۱۹ مرداد، بخش‌هایی از شبستان و کاشیکاری محراب شبستان مسجد واجد ارزش کازرونی توسط هیات امنا به بهانه تعمیرات و بهسازی تخریب شد.
نمازگزاران شب گذشته به دلیل تخریب‌هایی که در این مسجد رخ داده بود در یک حرکت اعتراضی پشت درهای بسته نماز مغرب و عشا را به جا آوردند.
میراث فرهنگی اصفهان پیشتر به ایرنا گفته بود هیات امنا مجوزی برای چنین اقدامی در مسجد نداشته است و هنوز تصمیمی در میراث فرهنگی اصفهان در رابطه با طرح بهسازی ارائه شده از سوی هیات امنا گرفته نشده است.