پانصد و هجدهمین جلسه بنیاد قم پژوهی با موضوع تاریخ شفاهی رادیو ندای قم در دهه شصت و هفتاد با حضور جمعی از اعضای این بنیاد و کارشناسان در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد.
دکتر سید مرتضی اسماعیلی طبا، عضو هیئت علمی و مدیر گروه مدیریت دانشکده علوم اجتماعی، رسانه و ارتباطات دانشگاه ادیان و مذاهب و مدیر اسبق رادیو و سیمای استان قم در ابتدای این نشست با اشاره به اهمیت و جایگاه قم در تاریخ تشیع و شکل گیری انقلاب اسلامی ایران گفت:هجرت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به سمت ایران و قم تاریخ ساز بوده و تاثیرات بسیار مهم سیاسی اجتماعی و فرهنگی بر جهان نشیع و کشورمان داشته و شهر قم به برکت حضور مرقد مطهر این بانوی بزرگ جایگاه ویژه‌ای یافته است، اما در مقوله تاثیرات هجرت ایشان کار‌های پژوهشی اندکی انجام شده است.
وی در ادامه موضوع نشست تاریخ شفاهی رادیو ندای قم در دهه شصت و هفتاد را مورد توجه قرار داد و گفت:تاریخ رسانه‌های شنیداری و دیداری (رادیو و تلویزیون) و نحوه شکل گیری آنها بر خلاف مطبوعات در قم مغفول مانده است.
دکتر اسماعیلی طبا در ادامه با اشاره به پیشینه راه اندازی رادیو در قم گفت:با توجه به این که در دوره متوسطه رشته الکترونیک خوانده بودم زمینه ساز علاقه مندی ام به فرستنده‌های رادیویی شد؛ و در سال ۵۶ قبل از انقلاب و در سال ۵۷ در جریان انقلاب در منطقه باجک با فرستنده AM که بسیار کم قدرت بود سخنرانی‌های مذهبی پخش می‌کردیم.
مدیر اسبق رادیو و سیمای استان قم گفت:با توجه به اینکه قم خاستگاه انقلاب و مرکز تصمیم گیری‌ها بود، اما نه رادیو و نه تلویزیون داشت. حدود شش ماه از انقلاب گذشته بود که تصمیم به راه اندازی رادیو گرفتیم.
وی ادامه داد:حتی در اطلاعیه‌ای در نماز جمعه بیان کردیم که بنا داریم رادیو راه اندازی کنیم و از مردم کمک خواستیم و با توجه به اینکه ستاد انقلاب اسلامی کشور در قم و در مجاورت حرم مطهر (هتل کریمه) بود مقدمه راه اندازی رادیو در سال ۵۸ و ۵۹ شد.
دکتر اسماعیلی طبا گفت: به طور جدی‌تر مقدمات تاسیس رادیو قم در سال ۶۴ و ۶۵ همزمان با اوج بمباران‌ها و موشک باران‌های جنگ تحمیلی بود؛ و از آنجایی که وضعیت سفید و قرمز برای پناه گرفتن و اعلام خطر باید به مردم از طریق اعلام می‌شد نیاز به راه اندازی رادیو دو چندان شد.
وی ادامه داد:در آن زمان موضوعِ نبود رادیو در قم برای آگاهی مردم از زمان وضعیت قرمز و سفید را با آقای خلیلیان، فرماندار وقت مطرح کردیم آقای خلیلیان که ارتباطات دیرینه‌ای با حضرت امام داشتند مستقیما با ایشان موضوع را در میان گذاشتند.
مدیر اسبق رادیو و سیمای استان قم گفت:با پیگیری‌ها آن زمان یک فرستند ۵۰ وات موج FM که برای شهر بزرگ قم بسیار کم بود در میدان امام نصب کردیم؛ و تنها کارکرد آن برای اعلام وضعیت سفید و قرمز بود.
وی گفت:پس از مدتی به فرماندار وقت گفتیم این فرستنده پوشش کافی برای قم ندارد، بعد‌ها اطلاع پیدا کردیم فرستنده‌های تامسون فرانسوی دارای باند وسیع و پر قدرت از فرکانس ۱۶۰۰ کیلو هرتز تا ۳۳ مگا هرتز که ساواک در استان‌های مختلف داشته را جمع آوری و در پادگان امام حسن تهران دپو کرده اند.
دکتر اسماعیلی طبا ادامه داد: به محسن رضایی فرمانده وقت جنگ برای دریافت فرستنده اعلام نیاز کردیم ایشان نامه‌ای نوشتند که سند آن هم موجود است؛ خاطرم هست آن زمان برای ارسال فرستنده به قم با توجه به حساسیت موضوع، مقاومت‌هایی وجود داشت، اما با پیگیری فرماندار قم، نهایتا این فرستنده به قم ارسال شد.
وی بیان کرد: فرکانس فرستنده AM را روی ۱۶۰۰ تنظیم کردیم که حدود ۹۰ متر آنتن داشت و در اتاقی در مجاورت فرمانداری مستقر کردیم؛ فرستنده روی موج رادیو تهران بود؛ به جز زمان‌هایی که باید وضعیت قرمز و سفید را اعلام می‌کردیم؛ این فرستنده شهر قم و حومه را زیر پوشش داشت.
دکتر اسماعیلی طبا ادامه داد با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ، تصمیم گرفتیم برنامه‌های اجتماعی فرهنگی و.. در رادیو ندا تهیه و پخش کنیم. وی عنوان کرد:در قم آن زمان حدود چهل تا پنجاه پناهگاه برای وضعیت قرمز وجود داشت که یک پناهگاه در مجاورت فرمانداری درخیابان آستانه بود این پناهگاه شامل یک اتاق بیست متری بود و یک اتاق ده متری که با دیوار از هم جدا بود، اتاق بیست متری را اتاق فرمان و اتاق ۱۰ متری را تبدیل به استودیوی رادیوی کردیم.
وی در ادامه به کمبود تجهیزات و امکانات اشاره کرد و گفت: میکسر صدا برای رادیو نیاز اولیه بود برای اینکه کار میکسر ترکیب موسیقی با کلام را انجام دهیم از آمپلی فایر فرمانداری استفاده
کردیم.
رادیو ندا کاری کاملا جهادی بود
وی بیان کرد:رادیو ندا کاری کاملا جهادی بود و ما این نیاز را در قم حس کردیم و شبانه روزی بدون توقع با وجود کمبود‌ها و مشکلات فعالیت می‌کردیم.
دکتر اسماعیلی طبا با بیان خاطره‌ای از روز‌های تاسیس رادیو در قم گفت:خاطرم هست جشن نیمه شعبان بود آقای هاشمی رئیس صدا و سیمای وقت برای افتتاح ایستگاه تلویزیونی و FM پرقدرت به قم آمده بود که موضوع راه اندازی رادیو، توسط آقای خلیلیان با ایشان مطرح شد و به دستور ایشان تجهیزات فنی حرفه ای‌تر مثل امپکس، میکسر، میکروفون و… ارسال شد و کار توسعه پیدا کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد:از سوم شهریور ۱۳۶۷ رسما پخش برنامه‌های رادیوی ندای قم را راه اندازی کردیم. رادیویی که برنامه اجتماعی، فرهنگی، خبر و… پخش می‌کند در واقع رادیو قم ا ز وضعیت آژیری به رادیو حرفه‌ای تبدیل شده بود! وی افزود:در آن زمان آقایان نیکونیا، عنایتی، قزانی، سید ابراهیمی، هریسی و طباطبایی که پزشک هستند و مرحوم حمیدی تهیه کنندگان و مجریان برنامه‌ها بودند. آقای خدایاری هم بخش نمایشی را اجرا می‌کرد. هر پنجشنبه و جمعه از ساعت ۱۱ شروع می‌کردیم و ساعت یک اخبار استان پخش می‌شد.
دکتر اسماعیلی طبا در ادامه گفت:ویژه برنامه مجمع ایمانیان در مورد تاریخ قم که آقای ابن رضا نویسندگی آن را بر عهده داشت. همچنین برنامه‌ای برای پیگیری مشکلات مردم با دستگاه‌های دولتی قم تهیه شد که هر هفته با حضور یک مسئول از شهرداری، اقتصاد دارایی و .. در استودیو رادیوی ندا حضور می‌یافتند و به تلفن‌های مردمی راجع به مشکلات شهری پاسخ می‌دادند.
دکتر اسماعیلی طبا گفت:نماز جمعه قم در زمان بمباران در حرم مطهر برگزار می‌شد ما واحد سیار نداشتیم و از یک راهکار خلاقانه برای ارتباط با حرم مطهر استفاده کردیم و آن استفاده از سیم تلفن شرکت مخابرات (بدون بوق) برای انتقال صدا بود. صدا به فرمانداری که فرستنده آنجا بو د ارسال و پخش می‌شد. از جمله فعالیت‌های دیگر رادیو ندای قم، پخش درس اخلاق آیت الله مظاهری بود که در ایام ماه مبارک رمضان در مصلای قم برگزار می‌شد که مخاطبان و علاقه‌مندان بیشماری داشت.
وی ادامه داد:مخاطبان زیادی از طریق تلفن با برنامه ارتباط برقرار می‌کردند آن زمان مثل امروز فضای مجازی وجود نداشت و رادیو ندا رسانه‌ای منحصر به فرد بود.
دکتر اسماعیلی طبا گفت:در بهمن هفتاد در اولین سفر رهبری به قم انجام شد و به کمک ًآقای علی اصغر پور محمدی که آن زمان مدیر گروه اجتماعی رادیو سراسری ایران بود؛ گویندگان معروف رادیو به اضافه تهیه کنندگان صدا برداران را به قم آوردیم و تجهیزات و واحد سیار آوردند و ویژه برنامه شوق دیدار به مناسبت سفر رهبری به قم چندین روز به روی آنتن رفت؛ و در واقع در این زمان بود که خشت اولیه صدا و سیما بنا نهاده شد.
وی ادامه داد:در سال ۷۱ طی حکمی که آقای زورق رئیس رادیو سراسری برای اینجانب صادر کردند دفتر نمایندگی صدای قم در سالاریه را افتتاح کردیم.
دکتر اسماعیلی طبا گفت:ساختمانی که صدا و سیما قم در آنجا مستقر است کارخانه ریسندگی و بافندگی و نیروگاه برق قم به مساحت هفت هکتار بود که در قبل از انقلاب، اداره دارایی به خاطر بدهی مالیاتی آنجا را تعطیل کرده بود این مجموعه یک شرکت سهامی بودو مالک اصلی ان آقای قیصریه بود. این بنا را صدا و سیما پس از انقلاب خریداری کرد. اسناد و مدارک جالبی از این کارخانه به دست آمد از جمله اسنادی از قبض برق‌های صادره برای مردم و فیش حقوقی کارگران به دست آمد برای تاریخ قم جالب توجه است.
وی با بیان اینکه در سال ۷۴ در سفر دوم رهبری شاهد اولین مرکز رسمی صدا و سیما بودیم گفت:مرحوم خاکساران اولین مدیر کل صدا و سیما قم، از مبارزان قبل انقلاب بود.
دکتر اسماعیلی طبا در ادامه با اشاره به گام‌های اساسی برای ثبت تاریخ شفاهی رادیو ندای قم عنوان کرد:شبکه افق با اسناد و مدارک موجود مستند ۴۵ دقیقه‌ای «AM ردیف ۱۶۰۰» را با موضوع رادیو ندای قم ساخته است و ارشاد هم در سال ۹۲ در فصلنامه به آن اشاره کرده است و مرکز اسناد انقلاب هم برای ثبت تاریخ شفاهی رادیو ندای قم اعلام آمادگی کرده است.
در ادامه نشست، آقایان نیکو نیا و عنایتی از دست اندرکاران رادیو ندا به ارئه توضیحات و خاطرات خود پرداختندو از سوی حضار سوالاتی مطرح گردید که پاسخ داده شد.
در پایان دکتر سید مرتضی اسماعیلی طبا با تاکید بر مسوولیت اجتماعی رسانه‌ها و نیز نقشی که رسانه‌ها در فرایند توسعه جوامع دارند گفت:تشکیل رادیو ندا در دهه ۶۰ و ۷۰ با برقراری ارتباط بین مردم و مسوولان و طرح دغدغه‌های آنها، نقش مهمی در پاسخگو کردن مدیران وقت و به تبع آن توسعه رسانه‌ای و استان شدن قم ایفا کرد.