ازدست دادن عزیزان تجربه‌ای تلخ و غم‌انگیز است. از گذشته رسم براین بودکه نزدیکان خانواده متوفی برای تسلای خاطر بازماندگان و یادبود ودعابرای آمرزش عزیز ازدست رفته، دور هم جمع می‌شوند. همین رسم به‌تدریج به‌برگزاری مراسم سوم، هفتم وچهلم تبدیل شد.
برگزاری این مراسم در مسجد، به عنوان محلی که با معنویت و احساسات مذهبی و ویژگی‌های فرهنگی ما مسلمانان در ارتباط بوده، از اهمیت بسیاری برخوردار است. اما امروزه همان‌طور که سبک زندگی‌ها تغییر کرده، برگزاری این مراسم هم دستخوش تغییر شده و حالا بسیاری از صاحبان عزاترجیح می‌دهند به‌جای برگزاری مراسم ترحیم در مساجد، آن را به موسسات تشریفات مجالس، تالار‌ها و... بسپارند ومتاسفانه دراین مجالس دیگر ازتلاوت قرآن، دعا، نوحه‌های تسکین‌بخش، ذکر مصیبت توسط مداحان، قاریان یا روحانیون وحتی ذکریک صلوات ونثار فاتحه خبری نیست واغلب این مراسم به شیوه غیرمذهبی برگزارمی‌شود. سید‌محسن منصوری، کارشناس علوم دینی سطح سه حوزه علمیه قم می‌گوید: برگزاری مراسم ختم، هفتم و چهلم برای احترام به متوفی به رسم وفا و جوانمردی و جهت تسلای خاطر صاحبان عزا برگزار می‌شود و این مراسم به نوعی برای همدردی و برقراری آرامش در نزدیکان متوفی است. در روایات آمده زمانی که فردی از دنیا می‌رود، تسلیت گفتن به صاحبان عزا، نزد خداوند بسیار فضیلت دارد.
فلسفه مراسم ترحیم چیست؟
منصوری با اشاره به این‌که ارواح افراد عادی در یک‌سال اول پس از فوت با بدن و قبرشان ارتباط دارند، می‌گوید: در روایات آمده این ارواح تاچهلمین روزارتباطی قوی بابدن و قبرخود داشته ودرطول یک سال به تدریج این ارتباط ضعیف می‌شود و بعد از یک‌سال ارواح کامل در برزخ قرار می‌گیرند و ارتباط‌شان با قبروبدن قطع می‌شود. بر این اساس اگر مراسم ختم، هفتم، چهلم و سالگرد به درستی وساده ومعنوی برگزارشودآثار خوب وپسندیده‌ای برای ازدست رفته به همراه خواهدداشت، ضمن این‌که نزدیکان و بازماندگان داغدیده با برگزاری این مراسم تا میزان زیادی از تالمات روحی‌شان کاسته می‌شود. البته با توجه به این‌که امروزه در برخی مناطق، صاحبان عزا در برگزاری چنین مراسمی افراط و این مراسم را پرخرج و پرهزینه برگزار می‌کنند و از آثار معنوی آن می‌کاهند، توصیه می‌شود این مراسم محدود و در یک الی دو جلسه برگزار شود.
سهل‌انگاری علت تغییر رویه صاحبان عزا
در بسیاری از مناطق شهری متداول شده که تعداد زیادی از صاحبان عزا اقدام به برگزاری مراسم ختم و سوگ در اماکن غیرمذهبی می‌کنند و به جای مداحان و سخنرانان مذهبی افراد و خوانندگان غیرمذهبی را دعوت و استفاده از آلات و ادوات موسیقی همچون نی، دف، فلوت، پیانو و... فقط به خواندن اشعاری حزن‌انگیز واغلب بی‌محتوااکتفا می‌کنند. دراین مجالس تلاوت قرآن، دعا و حتی نثار یک صلوات شنیده نمی‌شود و تاسف‌بارتر این‌که درچنین مجالس مختلطی بانوان ازپوشش‌های نامناسب و ناسازگار باچنین مراسمی پرغم و اندوه استفاده می‌کنند. منصوری می‌گوید:انحرافات وکج‌روی‌هایی که دربرخی محافل ومجالس متداول شده درنتیجه عدم نظارت، سهل‌انگاری وکوتاهی در تبعیت از نظرات علما وروحانیون است. وقتی رهنمون‌هاوآموزه‌های دینی در جامعه اسلامی حکمفرما نباشد واجرایی نشودبه تدریج مردم‌ازروی بی‌اطلاعی، تغییررویه می‌دهند. همین سهل‌انگاری‌هاهم سبب تغییررویه صاحبان عزاشده است. درواقع چنین مراسم غیرمذهبی که فاقدمعنویت است، موردپسند شرع وعقل نیست، ولی موافق طبع برخی انسان‌هاست. انسان‌هایی که یا خود را روشنفکر می‌پندارند یا متفاوت بودن رامی‌پسندندیابه جهت چشم وهم‌چشمی چنین مراسمی می‌گیرندیا این‌که غرض‌ورزی و دین‌ستیزی دارند.
متوفی نیاز به فاتحه و صلوات دارد
منصوری با اشاره به این‌که برگزاری مراسم غیرمذهبی برای متوفی نه تنها فضیلت و ثوابی ندارد، بلکه برای صاحبان عزا و متوفی سبب عذاب ونقمت (گناه) هم می‌شود، می‌گوید: برخی ازاشعار، حالات، رفتارها، عملکرد‌ها وپوشش‌های نامناسب درچنین مراسمی نشان‌دهنده انحراف، جهل و وسوسه‌های شیطانی است وافراد باید بدانند درزمان مرگ عزیزان‌شان ورفتن اوبه جهان ابدی جای شوخی و سهل‌انگاری و ستیزه‌جویی نیست. اغلب افرادی که درطول زندگی‌شان محروم ازارتباطات معنوی با خدا بوده‌اند دست‌کم در زمان مرگ از کرده خود پشیمانندواستغفارمی‌کنند. هدف ازبرگزاری مجالس سوگواری وترحیم برای متوفی، تلاوت قرآن ودعاونثار صلوات و فاتحه برای اوست که درآن دنیابه ثواب وآرامشی برسد. اگرهدف ونیت ازبرگزاری مجالس ترحیم این نباشد، چه نیازی به گرفتن این مراسم خواهد بود. ضمن این‌که برگزاری مراسم غیرمذهبی وغیرمعنوی برای متوفی سبب الگوگیری دیگران از چنین رسومات بی‌محتوا و نامانوسی می‌شود.
منبع: جام جم