طی ماه‌های اخیر اخبار متعددی از آلوده شدن نخلستان‌های استان کرمان که به عنوان قطب تولید خرما در کشور به شمار می‌رود به آفتی نوظهور و نوپدید به نام «سوسک سرخرطومی حنایی خرما» مواجه شده ایم که موجب تعجب بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی، باغداران و گیاه پزشکان شده است.
این آفت نوظهور قبلا در ایران و خصوصا نخلستان‌های استان کرمان که رتبه اول سطح زیر کشت نخلستان‌های ایران و همچنین رتبه اول تولید خرمای کشور را به خود اختصاص داده است، وجود نداشت.
کرمان رتبه نخست سطح زیر کشت خرما و رتبه اول تولید کشور
علی باقری رئیس سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان با اعلام اینکه استان کرمان یکی از استان‌های مطرح در تولید خرما در کشور و خاورمیانه است، می گوید: استان کرمان با سطح زیر کشت بالغ بر ۳۹ هزار هکتار و تولید سالانه بیش از ۲۵۰هزار تن و متوسط عملکرد حدود ۶ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم محصول در هکتار (با احتساب باغات نخیلات جنوب استان) رتبه نخست سطح زیر کشت و رتبه اول تولید کشوری را به خود اختصاص داده است.
وی افزود: باغات خرمای شمال استان در ۷ شهرستان شامل کرمان، بم، ریگان، نرماشیر، فهرج، گنبکی و ارزوییه قرار داشته و در حال بهره برداری هستند.
باقری تصریح کرد: به طور کلی رقم غالب استان مضافتی است و ارقام پیارم و مجول که از جمله ارقام نیمه خشک هستند در برنامه جایگزینی و توسعه ارقام نیمه خشک به جای رقم مضافتی در دستور کار قرار گرفته اند.
وی گفت: در سال گذشته بالغ بر ۱۶۰هزار تن محصول قابل عرضه از باغات نخیلات استان کرمان برداشت شده است.
آلودگی ۳۳۰۷ هکتار از باغات شمال کرمان به آلودگی آقت سرخرطومی خرما
باقری افزود: آفت سرخرطومی ۳ هزار و ۳۰۷ هکتار از باغات شمال استان کرمان را آلوده کرده است.
باقری گفت: پیشگیری و قرنطینه، مبارزه‌های باغی، رعایت بهداشت باغ، حذف پاجوش‌ها و تنه جوش‌ها و محل‌های امن تخمگذاری، هرس و تکریب مناسب دمبرگ و همچنین حذف تنه جوش و پاجوش در ماه‌های سرد سال، (این آفت به دلیل کاهش دمای پرواز حشره کامل متوقف می‌شود) از مدیریت تلفیقی آفت سرخرطومی حنایی به شمار می رود.
وی افزود: کشاورزان از ایجاد زخم بر روی نخیلات باید جلوگیری کنند، زیرا زخم‌های ایجاد شده باعث جلب حشرات کامل می شود. (محل نفوذ حشره کامل و تخمگذاری آفت بر روی زخم‌ها می‌شود).
باقری تصریح کرد: باید پانسمان زخم‌های روی درخت و محل هرس و به خصوص قطع تنه جوش و پاجوش با گچ، سیمان و یا سموم شیمیایی و همچنین از آبیاری بی رویه نخلستان‌ها جلوگیری شود، زیرا افزایش رطوبت احتمال آلودگی به آفت را افزایش می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه کشت نکردن توام سایر محصولات با نیاز آبی بالا در نخلستان‌ها، رعایت فاصله کشت و تراکم مناسب، سوزاندن و از بین بردن بقایای آلوده و درختان آلوده غیر قابل درمان، محلول پاشی تنه درختان سالم و آلوده حداقل دوبار در سال به منظور کنترل حشره بالغ از دیگر اقدامات برای مدیریت کنترل این آفت است.
باقری افزود: جلوگیری از تخم ریزی روی تنه شکار انبوه آفت با تله‌های فرمونی و مبارزه شیمیایی از دیگر اقدامات در پیشگری از این افت است.
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای آگاه سازی و پیشگیری از آفت سرخرطومی حنایی
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی شمال کرمان گفت: کارشناسان جهاد کشاورزی برای آشنایی با آفت سرخرطومی حنایی و علائم آلودگی و تیمار نخل‌های آلوده حدود ۱۵۰ کارگاه و دوره آموزشی برگزار کردند.
اعظم ناظمی گفت: شهرستان‌های خرما خیز با دعوت از محققان کشوری واستانی، کارشناسان مرکز تحقیقات استان وکارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان‌های خرماخیز دوره‌های آموزشی متعدد برای کشاورزان نیز برگزار کردند.
همچنین برگزاری مانور‌های متعدد در هر شهرستان با همکاری فرمانداری‌ها وبخشداری ها، دعوت از کارشناسان فائو و بازدید آنها از نخلستان‌های شهرستان نرماشیر وبم و ارائه رهکار‌های لازم از دیگر اقدامات جهاد کشاورزی برای آگاه سازی مردم در زمینه‌ی پیشگیری از آلوده نشدن نخلستان‌ها به آفت سرخرطومی حنایی خرما است.
وی با اشاره به توزیع بیش از ۱۰ هزار پوستر وبروشور ترویجی و نصب بنر‌های متعدد در معابر شعری در این مناطق برای اطلاع رسانی به همه کشاورزان و استفاده از فضای مجازی و ارسال پیامک‌های ترویجی و کلیپ‌های آموزشی از اقدامات این سازمان است افزود: دعوت از کشاورز خبره وآموزش دیده استان سیستان وبلوچستان برای آموزش کشاورزان وکارشناسان و شناسایی نخل های آلوده وتیمار آنها، پایش مستمر باغات به همت بخش دولتی و خصوصی و شناسایی و تیمار در ختان آلوده به محض مشاهده آلودگی نیز از دیگر اقدامات در پیشگیری از این آفت است.
ناظمی تصریح کرد: این آفت اولین بار در مردادماه ۱۴۰۰ در شهرستان کرمان و نرماشیر از شمال استان مشاهده شد.
ناظمی گفت: آلودگی به ترتیب در شهرستان‌های نرماشیر، کرمان (اندوهجرد)، بم، ارزوئیه است و در حال حاضر شهرستان نرماشیر بیشترین آلودگی را دارد.
خسارت جدی آفت سرخرطومی حنایی به دو شهرستان منوجان و عنبرآباد در جنوب کرمان
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان با اشاره به اینکه منطقه جنوب کرمان با سطح زیر کشت بیش از ۳۱ هزار هکتار نخیلات از قطب‌های مهم تولید خرما در کشور محسوب می‌شود، گفت: سالانه مقدار قابل توجهی از تولیدات این منطقه علاوه بر بازار‌های داخلی به بازار‌های خارج از کشور عرضه می‌شود.
وی افزود: متاسفانه آفت سرخرطومی حنایی خرما اولین بار سال ۹۶ از نخلستان‌های شهرستان منوجان واقع در جنوب کرمان گزارش شد و در حال حاضر این آفت مخرب در دو شهرستان منوجان و عنبرآباد گسترش و خسارت جدی را متوجه باغات این دو شهرستان کرده است.
کرد ساردویی تصریح کرد: در شهرستان‌های جیرفت، کهنوج، قلعه گنج و فاریاب نیز این آفت در مناطقی محدود گزارش شد که بلافاصله با عملیات گروه‌های ردیاب و تیمارگر سازمان جهاد کشاورزی کانون کوبی انجام شد.
پایش شهرستان‌های آلوده با تلاش ۲۲ کارشناس و نیروی ماهر ردیاب
وی تصریح کرد: سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان با آموزش تیم‌های ردیاب و تیمار گر و استقرار این تیم‌ها شامل ۲۲ کارشناس و نیروی ماهر ردیاب در شهرستان‌های آلوده عملیات پایش و تیمار درختان آلوده به این آفت را به طور مداوم انجام و نسبت به تامین مواد لازم برای تیمار درختان طبق دستورالعمل‌های سازمان حفظ نباتات کشور اقدام می‌کند.
کرد ساردویی با اشاره به اینکه این سازمان در راستای سیاست‌های سازمان حفظ نباتات کشور و قرارگاه زیستی پدافند غیر عامل استان برای مدیریت تلفیقی آفت سرخرطومی حنایی با برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی و میدانی متعدد از طریق مدیریت ترویج و مرکز آموزش کشاورزی، برگزاری همایش‌ها، استفاده از توان بسیج مهندسین کشاورزی و مشارکت مردمی در کنترل این آفت اقداماتی برداشته است افزود: آموزش مداوم کارشناسان و بهره برداران، ارائه اطلاعیه‌های فنی، برنامه‌های متعدد تلویزیونی و رادیویی، کلیپ‌های آموزشی و اجرای پایلوت‌های مدیریت تلفیقی آفت با استفاده از روش‌های حفاظت فیزیکی از دیگر گام‌های موثر در پیشگیری و کنترل این آفت است که در حال انجام است.
امحای بیش از هزارو ۷۰۰ درخت خرمای آلوده در جنوب کرمان
کرد ساردویی تصریح کرد: در حال حاضر با توجه به ردیابی‌های انجام شده توسط گروه‌های پایش سازمان جهادکشاورزی جنوب کرمان تعداد ۱۰۹۱۸ درخت نخل آلوده شناسایی که تعداد ۹۱۳۰ نخل تیمار و ۱۷۸۸ تا امحا شده است.
وی عنوان کرد: به کشاورزان و باغداران منطقه جنوب کرمان توصیه می‌شود با توجه به نقش پاجوش آلوده در جابجایی این آفت، حتما از سلامت منطقه و باغی که قصد تهیه پاجوش دارند با مشورت جهادکشاورزی مربوطه مطمئن و از تهیه پاجوش از مناطق آلوده اکیدا خودداری کنند.
کرد ساردویی بیان کرد: کشاورزان برای حمل پاجوش مورد نیاز طبق پروتکل ابلاغی سازمان جهادکشاورزی حتما پاجوش موردنظر را قبل از حمل ضدعفونی کنند.
وی عنوان کرد: همچنین کشاورزان با رعایت بهداشت باغ، عدم زخم کردن درختان در ماه‌های گرم سال که اوج فعالیت آفت می‌باشد و انجام عملیات هرس، تکریب، حذف پاجوش و تنه جوش در فصول سر سال از خسارت این آفت در باغات خود جلوگیری کنند.
کرد ساردویی گفت: آبیاری به موقع، ایجاد تشتک اطراف درخت و تغذیه مناسب نیز از روش‌های مدیریت تلفیقی این آفت است.
ردیابی ۳۰ هزار هکتار نخلستان در سال ۱۴۰۲ در جنوب کرمان
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان با اشاره به اقدامات انجام شده طی یک سال اخیر در زمینه مبارزه با این آفت گفت: در سال ۱۴۰۲ تیم‌های ردیاب و تیمارگر در منطقه بیش از ۳۰ هزار هکتار نخلستان را برای شناسایی این آفت ردیابی کردند که این روند همچنان ادامه دارد و موفقیت آمیز هم بوده است.
پیمان نامور با بیان اینکه سطح و حجم عملیات انجام شده در این سال به تنهایی بیش از ۱.۵ برابر اقدامات انجام شده طی سال‌های گذشته بوده است، افزود: گسترش آفت در مناطق مختلف و ناکافی بودن امکانات و اعتبارات بخش دولتی علی‌رغم حمایت‌های سازمان حفظ نباتات و مدیریت بحران کشور، برای کنترل خسارت آفت در منطقه چاره‌ای به جز مشارکت و همکاری عمومی و به‌ویژه باغداران در برنامه مدیریت آفت باقی نمی‌گذارد.
نامور یکی از مهم‌ترین اقدامات در خصوص جلوگیری از گسترش فعالیت این آفت، را انجام صحیح اقدامات باغی همچون عدم انجام عملیات هرس، تکریب و انتقال پاجوش در ماه‌های گرم سال دانست و گفت: انتقال این فعالیت در ماه‌های سرد همراه با تغذیه و خاک‌دهی پای بوته‌ها از دی تا اواسط اسفند و نیز عدم انتقال پاجوش خرما از مناطق آلوده و بدون گواهی سلامت از دیگر عوامل جلوگیری از انتقال آفت سرخرطومی محسوب می‌شوند.
وی از انجام دو پایلوت طی پارسال به مساحت دو هکتار نخلستان در شهرستان‌هایی که بیشترین میزان نخل را دارند خبرداد و گفت: این عملیات در شهرستان‌های منوجان و عنبرآباد و به صورت حفاظت فیزیکی با نصب توری آلومینیومی روی تنه درختان انجام شده است.
نامور با اشاره به اینکه اقدامات انجام شده علاوه بر تایید سازمان حفظ نباتات و موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور به عنوان یک طرح ملی توسعه‌ای برای مدیریت این آفت تصویب شد افزود: نتایج ارزیابی انجام شده در این طرح نشان داد همه درختان تحت حفاظت کاملا از آسیب آفت مصون ماندند؛ در حالی که آلودگی در درختان حفاظت نشده، آلودگی جدید ایجاد شده و شکار حشره در تله‌های درون پایلوت‌ها در طول مدت اجرای پروژه ثبت شده است.
نامور با ابراز امیدواری از نتایج مثبت عملیات ردیابی آفت سرخرطومی در مصونیت نخلستان‌های جنوب کرمان، گفت: اگر نخلداران به توصیه‌های کارشناسان توجه کنند و در جابجایی پاجوش‌ها به‌خصوص استان‌های همجوار همکاری کنند کنترل آفت بیش از این نتیجه بخش است.
گزارش از فریناز حسینجانی