روابط با کشور‌های حوزه آمریکای لاتین، در بیست سال اخیر از اهمیت ویژه‌ای برای کشورمان برخوردار شده و به نوعی یکی از سیاست‌های راهبردی کشورمان حضور در منطقه‌ای است که به عنوان حیات خلوت آمریکا از آن یاد می‌شد.
منطقه‌ای که به دلیل وجود کشور‌هایی با افکار ضداستکباری و ضداستعمار ارتباط با کشور بزرگی مانند ایران هم برای آنها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از این کشور‌ها ونزوئلا است.
کشوری که از زمان روی کار آمدن هوگو چاوز روابط بسیار نزدیک تری را با کشورمان داشته و این روابط در این سال‌ها با حضور او و حالا نیکولاس مادورو تقریبا در تمامی سال‌ها در سطح بالایی قرار داشته است.
مادورویی که البته همین چند روز پیش مجدد برای دوره‌ای ۶ سالهای دیگر به عنوان رئیس جمهور ونزوئلا انتخاب شد. انتخابی که البته می‌تواند برای ما با توجه به سیاست‌های مشابه ایران و ونزوئلا از اهمیت بالایی برخوردار باشد.
ونزوئلا در سال ۱۳۴۶ اقدام به تاسیس سفارت در تهران کرد. در سال ۱۳۵۱ نیز سفارت ایران در کاراکاس افتتاح شد و به این ترتیب روابط سیاسی کامل بین دو کشور در سطح سفارت برقرار شد.
از این زمان تا پیروزی انقلاب اسلامی، دو کشور خصوصا در اوپک دارای همکاری‌های نزدیکی بودند. از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۷۷، روابط عادی سیاسی بین دوکشور برقرار بود. ازسال ۱۳۷۷ (برابر با سال ۱۹۹۸) با روی کار آمدن هوگو چاوز و انتخاب او بعنوان رئیس جمهوری بولیواری ونزوئلا، فصل جدیدی در روابط فیمابین دو کشور گشوده شد و با نزدیک‌تر شدن مواضع دو کشور بخصوص در عرصه بین المللی، به تدریج تحرک و پویائی بیشتری در مناسبات و همکاری‌های دوجانبه موجود، پدید آمد.
ونزوئلا در این دوره به دلیل سیاست چاوز در پی گسترش روابط با ایران، چین و روسیه برآمد. ایران نیز از ابتدای دولت احمدی‌نژاد بر مبنای گسترش روابط با کشور‌های جهان سوم و ایفای نقش در حیات خلوت آمریکا روابط با ونزوئلا را گسترش بخشید.
روابط ایران و ونزوئلا در دولت یازدهم به دلیل اولویت توافق هسته‌ای برای دولت پیشرفت چندانی نیافت، اما پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، دولت مجدداً به سوی گسترش روابط با کاراکاس حرکت کرد.
ایران در می ۲۰۲۰ با ارسال پنج نفتکش با ظرفیت حدود ۶۰ میلیون گالن بنزین تصفیه شده به کاراکاس، در تلاش برای به چالش کشیدن تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا برآمد. صادرات غیرنفتی ایران به ونزوئلا در بازه مارس ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳ به ۱۱۸ میلیون دلار رسید. در عین حال مهم‌ترین رویداد بین دو کشور در دوره جدید امضای توافق راهبردی همکاری‌های بیست ساله بین دو کشور در سفر نیکلاس مادورو به ایران در سال ۲۰۲۲ بود.
بر اساس آن‌چه «میدل ایست آی» گزارش کرده، در سالهای اخیر، همکاری ایران در بخش ساخت مسکن دولتی، ساخت کارخانه‌های مختلف مونتاژ خودرو و تراکتور و توسعه کارخانه سیمان در ونزوئلا، روابط اقتصادی دو کشور را گسترش داده است.
خاصیت مهم روابط اقتصادی با ونزوئلا فعال‌شدن بخش‌هایی از اقتصاد ایران است که به دلیل وجود تحریم‌ها مشکلاتی در زمینه توسعه آن وجود دارد. از جمله صادرات نفتکش ایرانی که دو واحد آن با نام «افراماکس» برای ونزوئلا تولید شده است.
افتتاح فروشگاه‌های ایرانی با فروش محصولات ایرانی در کاراکاس گویای فرصت‌های پیش روی شرکت‌های ایرانی در ونزوئلاست. وابستگی کامل پالایشگاه‌های ونزوئلا به خدمات شرکت‌های چند ملیتی غربی موجب شده تا بعد از تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا، پالایشگاه‌های این کشور با مشکلات جدی مواجه شوند. این مساله فرصتی برای ایران ایجاد کرد تا با صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه انرژی، با رفع مشکلات ونزوئلا ارزآوری کند.
همچنین ساخت پالایشگاه‌های مشترک و یا فراسرزمینی که با تهیه نفت ونزوئلا، محصولات پالایشگاهی برای ایران تولید کند، از جمله طرح‌هایی است که دنبال شده. نخستین پالایشگاه فراسرزمینی ایران با نام «ال پالیتو» در مهرماه ۱۴۰۱ در ونزوئلا ساخته شد. علاوه بر پالایشگاه فراسرزمینی، گزارش‌ها در سال گذشته از در اختیار گرفتن یک میلیون هکتار زمین کشاورزی ونزوئلا توسط ایران برای کشت فراسرزمینی خبر داده‌اند.
در روز‌های گذشته، اما نیکولاس مادور و با رای اکثریت مردم ونزوئلا بار دیگر به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شد. انتخابی که البته با دخالت‌های آمریکایی‌ها و اغتشاشات داخلی در این کشور هم همراه شد.
هادی اعلمی کارشناس مسائل آمریکای لاتین در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: جامعه ونزوئلا جامعه‌ای دو قطبی بود و به نظر می‌رسد طبقه محروم تمایل دارند که مجدد مادورو انتخاب شود. به هر حال بحث توزیع یارانه در آن جا رواج دارد و طبقه محروم نگران بودند که اگر این یارانه قطع شود و طیفی که روی کار می‌آید به ضرر آنها خواهد شد. در مجموع قطبی که حزب سوسیالیست و چاوز و مادورو است این بار هم با بیش از ۵۰ درصد رای آوردند و با اقبال عمومی مواجه شدند.
وی درباره موضع‌گیری آمریکایی‌ها درباره این انتخابات گفت: آمریکایی‌ها دو سالی است که پیگیر مواضع اپوزیسیون ضد مادورو هستند. آنها برای هیئت حاکمه شرط گذاشته بودند که به شکل تدریجی کاهش تحریم‌ها را انجام دهند تا بتوانند مذاکرات گسترده با اپوزسیون را به شکل جدی تری پیگیری کنند. مادورو هم در مقطعی این را قبول کرد و به تفاهم با اپوزسیون رسیدند و تفاهمی که منجر به برگزاری انتخابات شد.
کارشناس آمریکای لاتین گفت: اکنون علی رغم اینکه می‌گویند تقلب گسترده‌ای شده، اما طبق شواهد، انتخاباتی شفاف و عادلانه و آزاد برگزار شده و مادورو رای اکثریت را آورده است. منتهی آمریکای‌ها همیشه موضع گیری منفی داشتند در ارتباط با دولت فعلی و حزب سوسیالیست و این موضع ثابتی بوده. البته بایدن مواضع متعادل تری را نسبت به ونزوئلایی‌ها دارد.
اعلمی درباره روابط ایران و ونزوئلا گفت: دولت مادورو همان دولت چاوز است و راهبرد اصلی‌شان بحث اتحاد استراتژیک در حوزه‌های نظامی، مالی، اقتصادی و فنی و خصوصا حوزه صادرات و واردات انرژی با ما است. حضور مادور به نفع ایران خواهد بود، اما ایران و ونزوئلا هر دو به سرمایه گذاری خارجی بسیار نیاز دارند.
کارشناس آمریکای لاتین اظهار کرد: هر دو کشور ناچار هستند که به طرف جذب سرمایه گذاری خارجی پیش بروند اگر می‌خواهند نو سازی در صنعت نفتشان صورت بگیرد و تشکیلات جدید وارد شود، هر دو باید راه رفع تحریم را پیش روند.
گزارش از نیک خوی متین