صنعت نوغانداری یکی از فعالیت‌های دیرین حوزه کشاورزی با قدمتی بیش از ۲۶۰۰ سال به عنوان یک میراث کهن فرهنگی و اقتصادی در کشور است که تامین کننده مواد اولیه صنعت فرش و منسوجات ابریشمی است.
آمارها حاکی از آن است که ۹۰ درصد ابریشم جهان در کشور‌های آسیایی تولید می‌شود و چین در رتبه نخست و هند در رتبه دوم جهان قرار دارد و ایران هشتمین تولید کننده ابریشم جهان است.
هنر فرش بافی در ایران به هزاران سال پیش باز می‌گردد و فرش دستباف در تمام دنیا با نام ایران شناخته می شود که بنابر آمار بیش از نیمی از ابریشم مورد نیاز در داخل تولید و مابقی از طریق واردات تامین می شود که خوداتکایی ۱۰۰ درصدی در این حوزه نیازمند توسعه باغات توت است.
با توجه به شرایط تحریم، صادرات فرش به یک دهم دو دهه گذشته رسیده است که اخیرا رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف گفت: طبق آمار در حال حاضر میزان صادرات از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار به حدود ۴۰ میلیون دلار کاهش یافته و بر اساس قوانینی که گذاشته شده است صادرات و اشتغال‌آفرینی را از بین می‌برد.
سالانه ۶۰۰ تن نخ ابریشم نیاز صنعت فرش کشور است
رضا صورتی زنجانی رئیس مرکز تحقیقات ابریشم کشور با بیان اینکه صادرات فرش طی ۲ دهه گذشته ناشی از شرایط تحریم به یک دهم کاهش یافته است، گفت:حوزه نوغانداری و علاقه مندی به فعالیت در این حوزه خیلی متاثر و وابسته به صنعت فرش است چراکه خروجی های نوغانداری به صنعت فرش گره خورده است. درحالیکه اگر خروجی های دیگر مثل بخش نساجی و تولید پارچه و محصولات جانبی ارتقا پیدا کند، وابستگی نوغانداری به صنعت فرش کمتر می شود.
به گفته او، در حال حاضر ۶۰۰ تن نخ ابریشم نیاز صنعت فرش ما در کشور است، درحالیکه کمتر از ۳۵۰ تن نخ در داخل تولید می شود و به رغم افزایش ۲ برابری در حوزه پیله، ۳۴۰ تا ۳۵۰ تن نخ ابریشم تولید می شود که با افزایش تولید در داخل، خوداتکایی در صنعت فرش افزایش می یابد، در غیراین صورت نخ غیراین صورت وارد می شود.
صورتی زنجانی با تاکید بر این موضوع که با افزایش تولید پیله ابریشم در داخل و تبدیل آن به نخ، خوداتکایی در صنعت فرش افزایش می یابد، افزود: همه ساله به جای واردات پیله و تبدیل تولید نخ در داخل که اشتغال ایجاد شود، عموما ممکن است تجار نخ وارد کنند که براین اساس ممکن است نخ استاندارد و غیر رسمی وارد شود که به صنعت فرش آسیب می زند و آنچه در حوزه نوغان مهم است نگاهمان به صنعت نوغانداری باید بر زنجیره ارزش باشد.
رئیس مرکز تحقیقات ابریشم کشور از واردات ۳۶ هزار جعبه تخم نوغان در کشور خبر داد و گفت: این میزان واردات در سه سال پیش حدود ۴۵ هزار جعبه تخم نوغان بود. اکنون میزان تولید پیله با افزایش ۲ برابری از ۴ هزار جعبه در ۳ سال گذشته به ترتیب ۸۳۰۰، ۱۰ هزارجعبه و امسال ۱۵ هزار جعبه توزیع شد که در بهار سال آینده این ۱۵ هزارجعبه توزیع می شود که برای بهره برداران ۵۰ هزارمیلیارد تومان ارزش افزوده در بردارد.
بنابر آمار از هر ۵.۲ کیلوگرم پیله تولید شده از تخم نوغان ایرانی به یک کیلوگرم نخ ابریشم و هر ۵.۸ تا ۶.۲کیلوگرم پیله تولید شده از تخم نوغان وارداتی به یک کیلوگرم نخ ابریشم تبدیل می‌شود و این حاکی از بالاتر بودن عیار پیله ایرانی نسبت به موارد مشابه وارداتی است.
شرط خودکفایی ۱۰۰ درصدی تولید نخ ابریشم
بسیاری از کارشناسان اذعان می‌کنند که برای توسعه نوغانداری و تغذیه کرم ابریشم به درخت و نهال توت نیاز است که بدین منظور تولید این نهال در سراسر کشور بویژه در استان‌های جنوبی به سبب بحث مدیریت آب باید افزایش یابد.
عدیل سروی زرگر رئیس مرکز توسعه نوغانداری وزارت جهاد کشاورزی گفت: علی رغم کاهش شدید تولید پیله ابریشم در دهه ۸۰ و ۹۰ و تنزل تولید داخلی نخ ابریشم به ۲۸ درصد نیاز کشور که متاثر از عوامل عدیده به ویژه کاهش شدید تعرفه واردات نخ ابریشم بود، خوشبختانه طی سال‌های اخیر شاهد رونق مجدد این حرفه شده ایم به طوریکه ارتقای خودکفایی تولید داخل از ۲۸ درصد به ۵۲ درصد رسیده است
او قیمت فروش هرکیلو پیله ابریشم را ۳۸۰ تا ۴۵۰ هزار تومان اعلام کرد و افزود: برای خوداتکایی ضرورت دارد باغات فرسوده و مستهلک، بازسازی شوند و نسبت به توسعه توتستان‌ها اقدام گردد، بدین منظور مرکز توسعه نوغانداری کشور با رویکرد تامین حداکثری نهال توت موردنیاز نوغانداران کشور و همچنین گروه‌های هدف تحت پوشش کمیته امداد امام (ره) و زنان روستایی و در راستای بهبود و افزایش تولید نهال توت اصلاح شده اقداماتی را انجام داده است.
سروی گفت: مواد اولیه فرش های ابریشم تولید نوغان و نوغانداری است که در دهه ۸۰ و ۹۰ نوغانداری و تولید ابریشم ناشی از کاهش تعرفه واردات نخ ابریشم از ۲۰۰ درصد به ۱۰ درصد افت معناداری داشت به طوریکه بسیاری از نوغانداران بدلیل عدم‌حمایت از تولید داخل از این حرفه قهر کردند و شدیدا با افت مواجه شدیم به طوریکه تنها ۲۸ درصد نیاز در داخل تولید می شد، اما خوشبختانه در سال های اخیر با حمایت هایی دولت، تولید داخل ۵۲ درصد نیاز کشور را پوشش می دهد.
رئیس مرکز توسعه نوغانداری وزارت جهاد گفت: برای رسیدن به خودکفایی ۱۰۰ درصد باید باغات توت توسعه یابد، درغیراین صورت امکان خودکفایی نیست. براین اساس یکی از برنامه های عمده برای دستیابی به خودکفایی تولید نهال توت است که ابتدا باید قلمه توت داشته باشیم، در این راستا باغات مادری توت در استان‌های گیلان و مازندران بهسازی گردیده است و ظرفیت تولید قلمه توت از ۱۷۰ هزار قلمه به بیش از ۵/۱ میلیون قلمه افزایش یافته است.
بنابر آمار سالانه ۶۰۰ تن نخ ابریشم مورد نیاز نیاز صنعت فرش است که کمتر از ۳۵۰ تن نخ در داخل تولید می شود که خودکفایی ۱۰۰ درصدی این صنعت نیازمند توسعه باغات توت است که تحقق این امر در ارتقای کیفیت صنعت فرش اثر گذار است.
خبرنگار: آزاده محبی