نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم یکی از قدیمی‌ترین مشاغل خانگی در جهان است که با تولید فرآورده‌های ابریشمی از جمله نخ و پارچه‌های زیبا و نفیس مورد توجه بسیاری از ملل بوده است.
طبق آمارها؛ ۹۰ درصد ابریشم جهان در کشور‌های آسیایی تولید می‌شود و چین در رتبه نخست و هند در رتبه دوم جهان قرار دارد و ایران هشتمین تولید کننده ابریشم جهان است. بخش عمده پرورش کرم ابریشم کشور هم مربوط به استان گیلان است.
گیلان به لحاظ شرایط اقلیمی و سابقه طولانی در تولید محصولات کشاورزی سهم ویژه‌ای از تولیدات کشور از جمله پیله ابریشم را به خود اختصاص داده است. پرورش کرم ابریشم، تولید ابریشم و محصولات ابریشمی طی سالیان متمادی از مشاغل بومی و دارای مزیت در این استان بوده است.
بنا بر اعلام سازمان جهاد کشاورزی گیلان، در حال حاضر ۹ هزار و ۱۷۴ خانوار در این استان به نوغانداری مشغول هستند. شهرستان‌های لنگرود، شفت، لاهیجان، فومن و صومعه سرا به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم پرورش تخم نوغان را دارند.
این استان با تولید حدود یک سوم پیله تر ابریشم کشور مقام نخست تولید این محصول را دارد و استان‌های مازندران، گلستان و خراسان‌های رضوی و شمالی در رتبه‌های بعدی تولید پیله ابریشم قرار دارند.
نوغانداری عبارت است از پرورش کرم ابریشم که پس از طی حدود بین ۴۵ روز تا ۲ ماه کرم‌ها تبدیل به پیله و در نهایت بعد از طی فرآیند ابریشم‌کشی، نخ ابریشم تولید می‌شود. نوغانداران معمولا در اواخر ماه خرداد و تیر ماه پیله‌ها را برداشت می‌کنند.
کارشناسان در تعریف فعالیت نوغانداری گفته اند: در گذشته به تخم حشره کرم ابریشم «نوغان» می‌گفتند، بنابراین فعالیتی که در آن اقدام به پرورش این حشره کنند؛ در اصطلاح «نوغانداری» و فردی که به این حرفه اشتغال دارد را «نوغاندار» می‌گویند. در گیلان به ساختمانی که در آن به روش سنتی کرم ابریشم را پرورش می‌دهند، «تلمبار» می‌گویند.
پرورش کرم ابریشم باید در مکانی مناسب، تمیز، بدون بو، گرم و دارای برگ توت انجام شود، یک کرم ابریشم از همان ابتدا مانند نوزادی می‌ماند که تازه به دنیا آمده است و هر لحظه باید مراقب آن بود، کرم ابریشم باید از هرگونه آسیب از جمله حیوانات و حشرات مثل مورچه به دور باشد، حتی نباید پرورش دهنده و همچنین اعضای خانواده از نرم کننده‌ها و خوش بو کننده استفاده کنند، چرا که همان بوی کرم و عطر سبب مردن همه کرم‌ها می‌شود.
کرم ابریشم فقط از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می‌کند و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد، برگ‌های توت باید بلافاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم دراختیارش قرار گیرد. برگ‌های تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است، در اوایل بهار در دسترس است. برگ‌ها باید عاری از مواد آفت کش باشند.
ابتدای هر تابستان پروانه کرم ابریشم از پیله خارج می‌شود، پروانه ماده پس از جفتگیری ۴۰۰ تخم کوچک می‌گذارد. طی تقریبا ۲ هفته یک کرم ابریشم ۳ میلیمتری از تخم خارج می‌شود به آنها برگ درخت توت سفید داده می‌شود که حریصانه آنها را می‌بلعند.
سپس طی ۴ مرحله پوست اندازی می‌کنند تا کاملا بالغ شوند. بعد از حدود یک ماه هر کرم ابریشم شروع به ساخت پیله اطراف خودش می‌کند، این کار به وسیله غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می‌شود.
کرم ابریشم یک تار ابریشمی نازک ترشح می‌کند و بعد با چسبی که تهیه می‌کند پیله را به صورت سطح صافی به هم می‌چسباند، این کار ۳ روز و ۳ شب طول می‌کشد. ۲ تا ۳ روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می‌شود و تقریبا بعد از ۲ هفته به صورت پروانه از پیله خارج می‌شود. از شفیره کرم ابریشم برای تهیه غذای ماهی و لوازم دارویی و آرایشی استفاده می‌شود.
در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه‌های بالغ فقط به اندازه مورد نیاز اجازه دارند از پیله خارج شوند، باقیمانده به وسیله گرما در درون پیله‌ها کشته شده تا ابریشم بافته و به پارچه تبدیل شوند.
به گفته کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی؛ با پرورش هر جعبه تخم نوغان به طور متوسط بین ۲۵ تا ۳۵ کیلوگرم پیله تر ابریشم تولید می‌شود و از هر ۵ کیلوگرم پیله تر هم پس از فرآوری یک کیلوگرم نخ ابریشم خام به دست می‌آید.
«کچ واچینی» رسمی خاطره انگیز در گیلان
به دلیل محدودیت زمانی برداشت محصول و همچنین همزمانی با فصل برنجکاری و کمبود نیروی کار از زمان‌های گذشته نوغانداران گیلانی، برداشت نوغان را به صورت مشارکتی و در قالب کمک به یکدیگر در راستای آیین یاوری به نام «کج‌چینی» انجام می‌دهند.
«کج‌چینی» اصطلاحی در زبان گیلکی به معنای برداشت پیله تر ابریشم است. این اصطلاح در برخی نواحی استان گیلان «کژچینی» یا «کچ واچینی» نیز تلفظ می‌شود. عنصر میراث ناملموس آیین برداشت پیله تر ابریشم (کج‌چینی/ کژچینی) با شماره ثبت ۲۷۵۷ در سال ۱۴۰۱ هجری شمسی در فهرست میراث ناملموس ملی قرار گرفت.
سپیده آشفته پور لیلاکوهی، مسئول پژوهش و کمیته ثبت میراث ناملموس گیلان در تشریح نحوه برگزاری «کج‌چینی»، میراث ماندگار کشاورزی این استان نوشته است: «یکی از منابع درآمدی مردم استان گیلان پرورش کرم ابریشم یا نوغانداری است که به روش سنتی در سازه‌ای به نام تلمبار انجام می‌شود و دارای آیین‌های مخصوص به خود است.
در این روز نوغاندار، مهمانی بزرگی را تدارک می‌بیند؛ زن صاحبخانه ظرف اسپند را دور سر تک تک مهمانان چرخانده و با صلوات بر محمد (ص) ظرف اسپند را تحویل مرد خانه داده تا به دور تلمبار نیز بچرخاند، مرد وارد تلمبار می‌شود و به همراه چند نفر کار تخلیه تلمبار (محل پرورش ابریشم) را برعهده می‌گیرد، شاخه‌های خشک توت را که پیله‌های تر ابریشم به آن چسبیده‌اند، دسته دسته بر می‌دارند و روی زیرانداز‌هایی که زیر سایه سار توتستان‌ها پهن شده می‌گذارند. همزمان یاوران دیگری پیله‌های سرسیاه و لکه‌دار را نیز در زنبیلی جدا می‌کنند.
افراد حاضر هر یک دسته‌ای از آنها را که روی هم پشته شده‌اند، بر می‌دارند و یکی یکی پیله‌های تر ابریشم را از شاخه‌ها جدا و برگ‌های خشک شده توت را که به پرز پیله‌ها چسبیده‌اند، جدا می‌کنند. بعد از این کار، پیله‌ها را داخل زنبیل‌های کوچکی که کنارشان قرار دارد، می‌ریزند. یک نفر هم در این میان وظیفه دارد زنبیل‌های پر شده را در گونی‌های بزرگ خالی کند، همچنین او وظیفه دارد دسته‌های جدید را جلوی افراد بگذارد و پذیرایی با چای و آب به افراد، هنگام کار هم برعهده اوست.
هنگام ظهر را باید زمان اوج شادمانی مراسم کج واچینی دانست، ناهار آن روز هم برعهده نوغاندار است و بانوی خانه در همان باغ زیراندازی پهن می‌کند و روی آن سفره می‌گستراند. غذا‌های خاص آن روز به فراخور وضعیت اقتصادی و سلیقه میزبان عبارتند از: باقلا قاتق، سیر تازه، ماهی شور اشپل‌دار، آلو مسما، فسنجان، قیمه و .... این سفره را باید نوعی سفره ولیمه تلقی کرد، زیرا علاوه بر کسب درآمد برای نوغاندار، نوعی صله رحم هم محسوب می‌شود که در دین اسلام به آن بسیار تأکید شده است. بعد از صرف ناهار از افراد با چای و شیرینی پذیرایی می‌شود.
بعد از کمی استراحت، کار دوباره آغاز می‌شود. در این روز گفتن خاطرات، قصه و همچنین خواندن ترانه‌های محلی نیز مرسوم است تا از نشاط کار کاسته نشود. خوردن عصرانه نیز از دیگر برنامه‌های این روز است، نوغاندار پس از خوردن عصرانه نگاهی به باقی پیله‌های جدا نشده می‌کند تا بتواند بر اساس زمانبندی، قبل از غروب آفتاب، کار برداشت محصول را به پایان برساند.
بعد از پایان کار کیسه‌های بزرگ پیله‌های تر ابریشم را برای فروش به بازار می‌برند، نوغاندار پیش از فروش، گونی‌ها را وزن می‌کند و آنها را در اختیار عوامل فروش قرار می‌دهد».
پیشتازی گیلان در تولید پیله ابریشم
اسدالله عباسی، استاندار گیلان طی بازدید از یکی از مزارع ابریشم این استان از کاهش واردات جعبه تخم نوغان خبر داد و گفت: در سال گذشته ۴۵ هزار جعبه تخم نوغان به کشور وارد شد که این آمار امسال به ۳۶ هزار جعبه کاهش پیدا کرده و مابقی در داخل تهیه می‌شود.
او با تأکید بر لزوم توجه به تقویت تولید پیله ابریشم در گیلان افزود: پارسال ۵۱۰ تن معادل حدود ۲۹ درصد از تولید پیله تر ابریشم کشور در این استان انجام شد.
به گفته استاندار گیلان، تولید پیله ابریشم نقشی مهم و تأثیرگذار در توسعه اقتصاد پایدار در بین خانوار‌های گیلانی دارد.
عباسی همچنین پیله ابریشم مورد نیاز کشور را ۳ هزار و ۳۰۰ تن دانست و تصریح کرد: با توجه به ظرفیت‌های گیلان باید سعی کنیم که بخش اعظمی از نیاز کشور به پیله تر در این استان تولید شود.
بر اساس منابع مکتوب، گیلان به جهت ویژگی‌های مطلوب آب و هوایی همواره یکی از خاستگاه‌های مهم ابریشم ایران و جهان در طول تاریخ بوده است و مروری بر گذشته پرورش کرم ابریشم در این استان، نشان دهنده دوران پر فراز و نشیب صنعت نوغانداری گیلان است؛ از تلاش‌ها برای توسعه صنعت نوغانداری در برخی از دوره‌های تاریخی که باعث جهش و تغییرات مثبت در تولید ابریشم و تجارت این محصول شد تا برخی غفلت‌ها و بی‌توجهی‌ها در ادوار مختلف که گاهی این صنعت را تا سر حد نابودی سوق داد.
از فراز و فرود‌های صنعت نوغانداری گیلان موارد و منابع بسیاری در پیشینه این استان وجود دارد؛ مانند دوره شکوفایی تولید و تجارت پرسود ابریشم در عصر صفویه، رونق نوغانداری این استان در دوره زندیه به نحوی که در آن زمان گیلان را «دارالمنفعت» می‌گفتند یا دوران اوج این صنعت در دهه ۶۰ هجری شمسی که ایران به خودکفایی در تولید تخم نوغان رسید.
افول و کم رونق شدن صنعت نوغانداری گیلان در دوره‌های مختلف تاریخ این استان کهن و ریشه دار هم رخ داد؛ از شرایط وخیم تجارت ابریشم در دوره قاجاریه تا رکود این میراث چند هزار ساله گیلانیان در دهه‌های ۸۰ تا ۹۰ هجری شمسی.
اوج و شکوفایی پرورش کرم ابریشم و تولید پیله در کشور به سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با پرورش ۲۰۰ هزار جعبه تخم نوغان و تولید بیش از ۵ هزار تن پیله ابریشم بر می‌گردد.
از دهه ۸۰ صنعت نوغانداری در کشور و گیلان به دلایلی، چون کاهش نرخ تعرفه واردات و به تبع آن ورود پیله خشک و نخ ابریشم وارداتی، مناسب نبودن قیمت خرید تضمینی، رها شدن و تغییر کاربری تدریجی برخی توتستان‌ها، غیرفعال شدن واحد‌های صنعتی ابریشم و کاهش فعالیت برخی کارگاه‌های سنتی ابریشم کشی دچار رکود شد و رغبت نوغانداران هم برای پرورش کرم ابریشم به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرد.
فراز و فرود‌های صنعت نوغانداری گیلان
در بخش‌هایی از کتاب «صنعت نوغان گیلان در مسیر جاده ابریشم» نوشته سیدحسین حسینی‌مقدم، نادیان ره و عباس پناهی از انتشارات دانشگاه گیلان آمده است: «در عصر صفویه به جهت گسترش ارتباط با اروپاییان، صفویان توانستند علاوه بر جهانی کردن ابریشم گیلان، سود سرشاری نصیب خود کنند. این مسئله موجب تشویق بازرگانان اروپایی به گسترش داد و ستد با ایران شد.
پس از سقوط صفویان به جهت آشوب‌های داخلی ایران، ابریشم گیلان نیز دچار خسارت‌های جدی شد. رکود تولید و تجارت ابریشم در دوره قاجار نیز همچنان ادامه یافت. عوامل بسیاری از جمله رواج بیماری‌های کرم ابریشم، ناامنی و سیاست‌های استعماری غرب نیز از جمله تشدید کننده شرایط وخیم تجارت ابریشم ایران و گیلان بود.
با این حال برخی از ایرانیان نظیر امین الضرب (با راه اندازی کارخانه ابریشم کشی در رشت) نخستین تلاش‌ها جهت مدرن کردن صنعت ابریشم را در گیلان پایه ریزی کردند، اما به جهت ساختار ناکارآمد سیاسی و اداری کشور این اقدامات نافرجام ماند ولی مسیر توسعه ابریشم به ویژه در دهه ۵۰ هجری شمسی شروع دوباره‌ای یافت. تأسیس کارخانه حریربافی و بعد‌ها تأسیس مراکز ترویجی صنعتی و بنیادین در زمینه توسعه نوغانداری از این دست اقدامات بود.
با جایگزین شدن ماشین آلات پیشرفته صنعتی با ابزار‌های سنتی در زمینه صنعت ابریشم، ساختار‌های سنتی تولید محصولات ابریشمی در مسیر تولیدات صنعتی قرار گرفت. این تغییرات موجب رشد تولید و تجارت ابریشم در گیلان شد.
برنامه احیای ابریشم طی بیش از ۲ دهه پس از انقلاب اسلامی هم دنبال شد، در اواخر دهه ۶۰ هجری شمسی متخصصان این فن توانسته بودند با بومی سازی فناوری تولید تخم نوغان هیبرید نیاز داخلی به تخم نوغان را در داخل کشور تأمین کنند و ایران توانست در جمع معدود کشور‌های صاحب فناوری اصلاح نژاد کرم ابریشم قرار گیرد، اما پرورش گسترده کرم ابریشم، تولید و فروش تخم نوغان و تولید نخ ابریشم رفته رفته به دلیل نبود کنترل بر واردات غیرقانونی این محصول رو به افول نهاد و رهاسازی و نگه نداشتن توتستان‌های بزرگ دولتی سبب شد که کشور مجددا به واردات تخم نوغان وابسته شود».
راه اندازی مرکز توسعه نوغانداری کشور
بر اساس آمار رسمی؛ صنعت نوغانداری کشور در دهه‌های ۸۰ تا ۹۰ هجری شمسی دچار افول شد، حجم تخم نوغان مورد مصرف نوغانداران طی آن سال‌ها رکود قابل توجهی را تجربه کرد، به طوری که از عدد ۲۰۰ هزار جعبه در اواخر دهه ۷۰ هحری شمسی که همگی مشتمل بر هیبرید‌های تجاری تولید داخل بود، به کمتر از ۲۰ هزار جعبه در سال ۱۳۹۱ هجری شمسی تقلیل یافت.
به بیانی دیگر، تولید این محصول در فاصله ۱۱ سال از ۵ هزار تن پیله تر ابریشم در سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با حدود ۹۰ درصد کاهش به حدود ۶۰۰ تن در سال ۱۳۹۰ هجری شمسی کاهش یافت؛ بنابراین با کاهش معنی‌داری که تولید پیله ابریشم در ایران به خود دید، قیمت پیله تولید شده نتوانست پاسخگوی زحمات کشاورزان باشد و متأسفانه به دلیل نبود برنامه‌ریزی مطلوب صادرات تخم نوغان به کشور‌های آسیای میانه و بازار‌های آن از دست رفت.
اما هیئت دولت در سال ۱۳۸۹ هجری شمسی، ۶ وزارتخانه و سازمان را متولی سر و سامان دادن به صنعت نوغانداری کرد و از سال ۱۳۹۱ هجری شمسی آستین‌های همت را برای رونق این صنعت بالا زد و در نخستین گام تلاش کرد نرخ خرید تضمینی را متناسب با تورم افزایش دهد.
در ادامه سیاست‌های حمایتی؛ مرکز توسعه نوغانداری کشور به عنوان متولی این بخش برای اعمال وظایف حاکمیتی، نظارتی و توسعه‌ای و اجرای راهکار‌های حمایتی برای جلب اعتماد مردم به صنعت نوغانداری در فروردین ۱۳۹۳ هجری شمسی راه اندازی شد. بر این اساس مقرر شد نهاده‌های مورد نیاز این بخش از جمله نهال توت اصلاح شده و تخم نوغان با کمک‌های یارانه‌ای تولید شود و با حداقل قیمت در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد.
گیلان به دلیل فعالیت متعدد کشاورزی به عنوان استان پایلوت در امور کشاورزی محسوب می‌شود و اکثر مراکز تحقیقات کشاورزی در این استان مستقر هستند، این مرکز نیز به منظور تثبیت اهداف نوغانداری در شهرستان رشت راه اندازی شد تا تمامی استان‌ها از طریق مرکز توسعه نوغانداری کشور پشتیبانی شوند.
با انجام پروژه‌های متعدد اصلاح نژادی طی سالیان متمادی در مرکز تحقیقات ابریشم کشور، ضمن تولید هسته‌های فناورانه و ارائه رایگان آنها به دستگاه‌های اجرایی با تولید هیبرید‌های تجاری پرمحصول و مقاوم شده، گزارش رسمی مرکز توسعه نوغانداری کشور در سال ۱۳۹۵ ارتقای شاخص عملکرد را نشان داد.
هدفگذاری برای خوداتکایی به تولید داخلی
عدیل سروی زرگر، رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور با بیان اینکه نوغانداری یک میراث کهن فرهنگی و اقتصادی است، گفت: این مرکز با افزایش تولید نهال توت اصلاح شده، بهبود تولید تخم نوغان داخلی، حمایت‌های یارانه‌ای تأمین نهاده‌های نوغانداری، انجام آموزش‌های لازم برای کارشناسان و بهره‌برداران، توسعه پرورش پاییزه و امکان ۲ بار پرورش کرم ابریشم به جای یک‌بار پرورش در سال به دنبال استفاده از حداکثر ظرفیت‌ها به منظور بهبود تولید ابریشم و افزایش درآمد نوغانداران و نهایتا خوداتکایی صنعت فرش و منسوجات ابریشمی به تولید داخل است.
او توسعه فعالیت پرورش کرم ابریشم از ۲۲ استان به ۳۱ استان کشور را یکی از توفیقات حوزه نوغانداری دانست و افزود: با انجام برنامه‌های توسعه‌ای و حمایت دولت، خوداتکایی صنعت فرش و منسوجات ابریشمی به تولید داخلی طی سال‌های اخیر از ۲۸ درصد به ۵۲ درصد افزایش یافته است.
به گفته رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور، از سال ۱۳۹۷ هحری شمسی (پس از ۲۳ سال وقفه) پرورش دوم یا پرورش پاییزه کرم ابریشم در ۶ استان گیلان، مازندران، گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و تهران به صورت پایلوت به اجرا درآمد. پرورش پاییزه در اقلیم‌هایی که فصل خزانشان با تأخیر شروع می‌شود، امکانپذیر است.
پایان فصل برداشت پیله تر ابریشم در گیلان
سروی زرگر از پایان فصل برداشت پیله تر ابریشم در استان گیلان خبر داد و تصریح کرد: نوغانداران گیلانی امسال ۵۲۰ تن پیله تر ابریشم به ارزش ۲۲۰ میلیارد تومان برداشت کردند.
او با بیان اینکه بهار امسال ۱۳ هزار و ۶۰۰ جعبه تخم نوغان در گیلان توزیع شد، گفت: ۳۳ درصد از ابریشم تولید شده این استان در لنگرود پرورش داده می‌شود و این شهرستان قطب تولید نوغان در کشور است.
رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور همچنین با اشاره به ۳ برابر شدن تولید تخم نوغان داخلی در گیلان افزود: تاکنون ۱۵ هزار تخم نوغان هیبرید، ۸۰ جعبه تخم نوغان بالغ و ۱۱۰ بانک ژن در این استان تولید شده است.
سروی زرگر با بیان اینکه با این مقدار تولید ۳۰ درصد از نیاز تخم نوغان داخلی رفع خواهد شد، تصریح کرد: بخشی از تخم نوغان‌های تولید شده برای تولید ابریشم پاییزه و بخشی در بهار سال بعد در بین نوغانداران سراسر کشور توزیع خواهد شد.
به گفته او، گیلان مرکز تولید تخم نوغان مورد نیاز در کشور است و تولید تخم نوغان داخلی در ۲ سال گذشته از ۴ هزار و ۳۰۰ جعبه به ۱۵ هزار جعبه رسیده است.
رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور همچنین با اشاره به اینکه توزیع تخم نوغان پاییزه از اوایل شهریور ماه آغاز خواهد شد، گفت: نوغان پاییزه چند سالی است که در برخی از استان‌های کشور از جمله گیلان تولید می‌شود تا به بهبود درآمد نوغانداران کمک کند.
اقتصادی کردن نوغانداری با ارتقای بهره‌وری
رضا صورتی زنجانی، رئیس مرکز تحقیقات ابریشم کشور نیز گفت: در حال حاضر در ایران پرورش بهاره و پاییزه کرم ابریشم انجام می‌شود و برای پرورش تابستانه در مناطق گرم به تخم نوغان هیبرید که تنش گرمایی را تحمل کند، نیاز داریم.
او با بیان اینکه در این مرکز تحقیقاتی، تخم نوغان هیبرید برای مناطق سرد، گرم با دمای ۴۰ درجه و معتدل تولید شده است، افزود: از ۳ سال پیش پروژه تحقیقاتی تولید تخم نوغان ایرانی برای پرورش در مناطقی با بالاترین درجه حرارت در مرکز تحقیقات ابریشم کشور آغاز شده است و از سال آینده، تخم نوغان حاصل از این تحقیقات وارد تولید انبوه می‌شود.
به گفته رئیس مرکز تحقیقات ابریشم کشور، نتایج به دست آمده از این پروژه با عنوان «بررسی تنش گرمایی بر روی تخم نوغان‌های ایرانی» امیدبخش بوده و تولید آزمایشی این رقم جدید در این مرکز اکنون در حال انجام است.
صورتی زنجانی با بیان اینکه برای توسعه نوغانداری و تغذیه کرم ابریشم به درخت و نهال توت نیاز است، تأکید کرد: از این رو تولید این نهال در سراسر کشور باید افزایش یابد.
رتبه ششم گیلان در صنعت نساجی
حسین محمدیان، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گیلان نیز در نشست تخصصی گیله فرش در رشت با بیان اینکه این استان در حوزه بهره گیری از زنجیره‌های ارزش با چالش فراوان مواجه است، گفت: بیش از ۵۰ محصول کشاورزی در گیلان وجود دارد که در فعال سازی زنجیره ارزش آن اقدامات خوبی انجام شده است.
او با اشاره به نهضت احیای شرکت‌های راکد در استان گیلان افزود: احیای کارخانه پوشش گامی مهم در صنعت نساجی بود که منجر به اشتغال ۱۵۰ نیروی کار شد.
به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گیلان، در کارخانه احیا شده پوشش، پارچه و نخ تولید و تبدیل به پارچه می‌شود، اما زنجیره این صنعت هنوز تکمیل نشده است.
محمدیان همچنین به رتبه یک گیلان در تولید نهال اصلاح شده در کشور اشاره و تصریح کرد: این استان رتبه نخست تولید پیله ابریشم را دارد، اما در تولید نساجی رتبه ششم است و باید در این بخش تلاش‌های بیشتری صورت گیرد.
نوغانداری اگرچه به گفته مسئولان و متولیان امر، طی سال‌های اخیر از پیله انزوا در آمده و در مدار توسعه قرار گرفته است، اما فاصله زیادی با سال‌های شکوفایی خود در گذشته‌های نه چندان دور دارد، این صنعت برای پررنگ شدن به حمایت‌های بیشتر از فعالان این عرصه از جمله افزایش تعرفه واردات ابریشم، تسهیلات مالی برای بازسازی ماشین آلات، راه اندازی صنایع تکمیلی ابریشم، صرفه اقتصادی قیمت این محصول و ثبات بازار نیاز دارد.
کوتاه بودن دوره پرورش کرم ابریشم (۴۵ روز)، امکان ۲ تا ۳ بار پرورش در سال (در مناطق معتدل)، جلوگیری از مهاجرت با اشتغال مولد و سودمند، رونق صنایع دستی، سرمایه‌گذاری کمتر و نقش‌آفرینی در اقتصاد مقاومتی، کاربرد ابریشم در صنایع مختلف و ... از مزایا و ظرفیت‌های نوغانداری است که در صورت تدبیر، برنامه ریزی و حمایت دولت‌ها آینده‌ای روشن را برای فعالان آن ترسیم می‌کند.
سابقه درخشان صنعت نوغانداری در گیلان، ظرفیت‌های کشاورزی و صنعتی این استان، ایجاد اشتغال و توسعه بخش کشاورزی از عواملی است که در صورت سودآور شدن این کار، می‌تواند جوانان را در روستا نگه دارد و مانع از سرازیر شدن آنها به سوی مناطق شهری شود، لذا ضروری است جهاد کشاورزی و سایر نهاد‌های متولی تمام تلاش خود را برای احیا و توسعه نوغانداری به کار بندند.
بازگشت به دوران اوج در گرو همت مضاعف
بر اساس آنچه در این گزارش مرور و بررسی شد، ناگفته پیداست که پرورش کرم ابریشم چه نقش مهمی در توسعه اقتصاد پایدار در بین خانوار‌های گیلانی دارد. به ویژه آنکه تولید پیله ابریشم از جمله کار‌های کشاورزی است که کوتاهترین فرآیند را برای محصول دهی دارد.
همچنین با توجه به حجم کم سرمایه‌گذاری مورد نیاز این صنعت و سودآور شدن آن به مانند گذشته به کاهش مهاجرت روستاییان کمک خواهد کرد؛ بنابراین نوغانداران، صنعتگران و هنرمندان صنایع دستی فعال در این حوزه امید آن دارند با حمایت‌های مالی و نظارتی بیشتر این صنعت به روز‌های اوج خود برگردد. امری که همت بیش از پیش مسئولان، نوغانداران، تولیدکنندگان و هنرمندان این بخش را می‌طلبد.