صنعت نوغانداری در ایران با نام تربت حیدریه و به خصوص شهر «بایگ» آن درهم تنیده است، منطقه‌ای که سه دهه قبل با هزار و ۲۰۰ کارگاه ابریشم‌کشی فعال، ۷۵ درصد نخ ابریشم ایران را تولید می‌کرده است، اما اکنون تنها نزدیک به ۳۰۰ واحد کارگاهی آن فعالیت دارند و البته آنها هم در وضعیت مناسبی قرار ندارند.
مشکل اصلی و در عین حال تکراری نوغانداری در قطب تولید آن، یعنی تربت حیدریه، کشمکش همیشگی بین طرفداران تخم نوغان ایرانی و چینی است که البته در سال‌های اخیر حتی صادرکنندگان و دست‌اندرکاران عمل‌آوری نوغان چینی را نیز به صف مخالفان واردات آن ملحق کرده است.
اوج این مجادلات هرساله از ۲۰ فروردین آغاز شده و به طور معمول سه ماه به طول می‌انجامد و پس از آن کتاب مشکلات نوغانداری و پیله‌وران تا سال آینده بسته می‌شود.
عطای تخم‌چینی را به لقایش بخشیده‌ایم
غلامرضا مروی نوغان‌دار تربت حیدریه در خصوص مشکلات پیش روی این صنعت گفت: با توجه به تجربه خوبی که از کار با تخم نوغان ایرانی دارم، امسال هم از خرید تخم نوغان چینی امتناع کردم.
او نوغان‌دار اهل تربت حیدریه میزان تلفات تخم چینی را، نسبت به نوع ایرانی به مراتب کمتر عنوان کرد و افزود: در عین حال میزان عملکرد آن به نسبت تخم نوغان ایرانی بسیار پایین‌تر است.
نوغان‌دار اهل تربت حیدریه ادامه داد: در حالی که از هر جعبه تخم نوغان ایرانی نزدیک به ۴۵ تا ۵۰ کیلوگرم پیله به دست می‌آید، از همین میزان نوغان چینی، تنها ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم پیله‌تر حاصل می‌شود و با توجه به نرخ پایین دستمزد، ترجیح ما کار با تخم نوغان ایرانی است.
مروی بیان کرد: البته تخم نوغان چینی یک مزیت دیگر نیز دارد و آن اینکه کرم با مصرف برگ کمتر، به دور خود پیله می‌تند، با این وجود انتخاب ما، همان تخم نوغان ایرانی است.
او خواستار ایجاد کمیته تخصصی به منظور ارایه برنامه آموزشی و همچنین نظارت بر عملکرد پیله‌وران شد و تصریح کرد: ما هنوز به شیوه‌های سنتی کار می‌کنیم که دیگر در دنیا منسوخ شده است و از سوی دیگر باید کارشناسان جهاد کشاورزی بر کار ما نظارت کرده و مشکلات را به مقامات بالادستی منتقل کنند.
دستمزد‌ها پایین است
رضا مصدقی نوغان دار تربت حیدریه گفت: نوغانداران برای آنکه هزینه‌های خود را کاهش دهند، پیله‌ها را زود جمع کرده و به ما تحویل می‌دهند.
او افزود: برداشت زودهنگام پیله از میزان تولید نخ می‌کاهد و این برای تولید کننده مقرون به صرفه نیست.
نوغان دار تربت حیدریه با بیان اینکه از هر ۶ کیلوگرم پیله‌تر یک کیلوگرم ابریشم به دست می‌آید، ادامه داد: نرخ دستمزد امسال ما به ازای هر قلم (پنج کیلوگرم پیله) ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار ریال است که هر چند این رقم نسبت به پارسال، که یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال بود، بهتر است، اما هنوز پاسخگوی زحمات و مشکلات معیشتی ما نیست.
صادرکنندگان چینی از محصول خود ناراضی هستند
علیرضا وثوقی‌نژاد مدیر شرکت تعاونی تولیدی ابریشم‌کشان بایگ تربت حیدریه گفت: کیفیت تخم نوغان بستگی به سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی و مرکز توسعه نوغانداری کشور دارد.
او افزود: در انتخاب تخم مرغوب از کشور چین، باید دقت کافی به عمل آید و این امر مگر با استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان امر در هنگام خرید محصول میسر نمی‌شود.
مدیر شرکت تعاونی تولیدی ابریشم‌کشان بایگ تربت حیدریه ادامه داد: پارسال وقتی در رشت با طرف‌های چینی مذاکره می‌کردیم آنان نیز اذعان داشتند که انواع نوغان سفارش شده توسط وزارت جهاد کشاورزی برای خرید، مربوط به ۲۰ سال قبل است که امروز حتی خود نوغانداران چینی هم به استفاده از ان رغبت نمی‌کنند.
وثوقی‌نژاد بیان کرد: وزارت جهاد کشاورزی هنگام خرید تخم نوغان وارداتی به دنبال انواع ارزان‌تر است و ما حتی زمانی که در مناقصه برنده می‌شویم، مجبور به خرید تخم‌هایی هستیم که وزارت جهاد کشاورزی بدون کسب نظر از کارشناسان، اقدام به خرید آن کرده است و اختیار انتخاب از ما سلب شده است.
او تصریح کرد: البته امسال شاهد انتقادات کمتری از سوی نوغانداران بودیم، اما مسوولان ارشد و تصمیم‌ساز در وزارت جهاد کشاورزی نباید این را به حساب مدیریت خوب خود بگذارند.
مدیر شرکت تعاونی تولیدی ابریشم‌کشان بایگ تربت حیدریه تاکید کرد: امسال شرایط مناسب جوی و بارش‌های بسیار خوب فروردین و اردیبهشت، موجب عقب افتادن فصل گرما شد، و اگر تخم‌های نوغان به گرمی هوا می‌خوردند، هیچ کدام به پیله نمی‌رفتند.
وثوقی نژاد اظهار کرد: بار‌ها اعلام شده است که انواع ایرانی نوغان نسبت به گونه‌های چینی آن، وضعیت بهتری دارد و وزارت جهاد کشاورزی باید سیاست خود را بر روی تولید و تکثیر گونه‌های داخلی متمرکز کند.
او افزود: مهم‌ترین مشکل تخم‌های نوغان چینی، همخوانی نداشتن آنها با شرایط آب و هوایی و اقلیمی منطقه است.
مدیر شرکت تعاونی تولیدی ابریشم‌کشان بایگ، خواستار تشکیل میز خدمت و مشورت برای انعکاس و انتقال دیدگاه‌های بخش خصوصی به تصمیم‌سازان وزارت جهاد کشاورزی در خصوص تهیه و تامین تخم نوغان شد.
وثوقی‌نژاد بیان کرد: در حالی که دولت معاملات نخ ابریشم را از ارزش افزوده معاف کرده است، نوغانداران باید برای تامین ماده اولیه تولید ابریشم یعنی پیله تر، بین ۹ تا ۱۰ درصد ارزش افزوده بپردازند و این از انصاف به دور است.
او تصریح کرد: این تعاونی که از سال ۱۳۷۴ فعال شده است، زمانی افزون بر هزار و ۲۰۰ کارگاه فعال داشت که اکنون از آن رقم تنها ۳۰۰ کارگاه با هزار و ۸۲ نفر سهامدار برجای مانده است و ۹۷۰ نفر عضو این تعاونی هستند.
ما متولی فرش هستیم و به وظیفه خود درست عمل کردیم
یاسر حنیفی معاون امور تولید مرکز ملی فرش ایران در خصوص ارزش افزوده پیله، گفت: از آنجا که متولی نخ ابریشم ما و وزارت صمت هستیم، لذا در زمان مقرر مذاکرات لازم را با وزارت امور اقتصاد و دارایی انجام داده ایم تا زمینه معافیت لازم برای دست‌اندرکاران فرش فراهم آید.
او افزود: البته متولی پیله ابریشم، وزارت جهاد کشاورزی است و باید آنان به موقع وارد عمل می‌شدند، اما شاید قانون را به خوبی مطالعه نکرده بودند و در زمان وضع قانون درست عمل نکردند.
امسال تخم ایرانی وارد خط تولید خواهد شد
عبدالعظیم نصیری رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی با تایید اظهارت فعالان این عرصه در خصوص ناهمخوانی تخم نوغان چینی با اقلیم ایران، گفت: تخم‌های توزیعی امسال، در یک منطقه آب و هوایی بارانی چین تولید شده بود که وضعیت مشابهی با شرایط بارشی بهار امسال در ایران داشت و لذا میزان تلفات نوغان‌ها بسیار ناچیز بود.
او با بیان اینکه انواع وارداتی حتی در برخی نقاط از عملکرد بسیار بالایی برخوردار بود، افزود: تا این لحظه بیشترین میزان عملکرد تولید مربوط به تخم ایرانی در گناباد بوده است که از قرار هر جعبه ۶۲ کیلوگرم پیله‌تر حاصل شده است و بیشترین تولید از تخم نوغان چینی نیز در روستای «قلعه نی» شهرستان زاوه بوده که از هر جعبه ۴۷ کیلوگرم پیله به دست آماده است.
رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی ادامه داد: حتی نوغانداران بخش سلیمان زاوه و دیگر بخش‌های این شهرستان که پارسال عملکرد خوبی نداشتند، امسال همگی از وضعیت راضی بودند.
نصیری با تایید کیفیت بالاتر تخم نوغان ایرانی نسبت به نمونه‌های خارجی، بیان کرد: از ۲ سال پیش همکاری پژوهشی را با دانشگاه تربت‌حیدریه آغاز و با راه‌اندازی پژوهشکده نوغانداری زیر نظر این مرکز آموزش عالی، امسال عملاً شاهد تولید تخم ایرانی در تربت حیدریه خواهیم بود.
او با اشاره به تداوم توزیع تخم نوغان تا نیمه دوم خردادماه، تصریح کرد: تاکنون ۱۷ هزار جعبه تخم نوغان توزیع شده است که از این میزان پنج هزار جعبه انواع ایرانی بوده است.
منبع: ایرنا