باید اقتصاد مولد را شکل دهیم/ نباید ضعف‌ها را با چاپ پول توسط بانک مرکزی جبران کنیم

سعید جلیلی کاندیدای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با حضور در میزگرد اقتصادی شبکه یک سیما حضور یافت. مشاوران سعید جلیلی در این برنامه مجید کریمی و وحید عزیزی هستند که به سوالات یحیی آل اسحاق، داود دانش جعفری و حجت‌الاسلام محمدحسین حسین‌زاده بحرینی کارشناسان میزگرد اقتصادی پاسخ دادند.

جلیلی با تبریک عید سعید قربان گفت: یکی از مباحث مهمی که مردم در مورد آن سوال دارند این است که کاندیدا‌ها باید برنامه‌های خود را معرفی کنند و بگویند که به چه هدفی می‌خواهند برسند.

وی ادامه داد: آنچه باید تحت عنوان شعار مطرح شود باید عصاره برنامه‌ای باشد که کاندیدا برای کشور دارد. یعنی ما آنچه تا کنون در برنامه‌های مختلف بیان کرده‌ایم باور ماست.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری بیان کرد: کتاب‌های زیادی درباره اقتصاد از زمان مشروطه تاکنون را خوانده‌ام. خاطرات کارگزاران اقتصادی را مطالعه کردم و هرچه وسعم بوده درباره اقتصاد مطالعه داشتم.

جلیلی گفت: مسائلی مانند تورم و راه‌حل آن یک موضوع شناخته شده است. سوال این است که چرا آن چیزی که گفته می‌شود راه‌حلش محقق نمی‌شود. 

وی افزود: رئیس‌جمهور باید بداند چه مسائلی مهم، مزمن و دارای اولویت است. چهار موضوع اولویت من است و ذیل برنامه کلی من است. 

نامزد انتخابات ریاست جمهوری اظهار کرد: اگر در شعارم می‌گویند یک جهان فرصت واقعاً به آن باور دارم. در اقتصاد نیز باور دارم که یک جهان فرصت داریم. اگر برخی از کشور‌ها مزیت‌هایی دارند. ما همه مزیت‌ها را داریم. 

جلیلی تاکید کرد: لازمه یک جهان فرصت یک ایران جهش است و این برنامه ما است.  رئیس جمهور باید به برنامه خود اشراف داشته باشد و بداند که دقیقاً قرار است کجا برسد. دولت چهاردهم با آغاز برنامه هفتم همزمانی دارد و این یک فرصت خوب است.

وی ادامه داد: اگر ما می‌گوییم یک جهان فرصت و یک ایران جهش چگونه باید محقق شود؟ ما باور داریم تحقق این امر در این است که هر ایرانی بتواند نقش ایفا کند.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری اظهار کرد: یکی از مباحث در اقتصاد این است که منابع باید با مصارف توازن داشته باشد. منابع باید انضباط لازم را داشته باشند. اگر منابع کسب کنیم، اما تلف شود ما به جایی نمی‌رسیم لذا ما باید با اولویت‌هایی که داریم یک اقتصاد مولد را شکل دهیم همچنین معیشت و رفاه مردم نباید مورد غفلت واقع شود. 

حسین‌زاده بحرینی کارشناسان میزگرد اقتصادی در ادامه گفت: یکی از مشکلات اقتصاد ایران که حتماً رئیس‌جمهور آینده باید برای آن راهی بیاندیشد بحث ارزش پول ملی است. 
متاسفانه ارزش پول ملی ما به صورت مستمر کاهش پیدا کرده و نیازی به ارائه آمار نیست و همه مردم آن را حس کرده‌اند. 

وی ادامه داد: از طرفی ارزش پول ملی ما کم شده است و به موازات آن بازار ارز پیش‌بینی‌پذیری خود را از دست داده است.

حسین‌زاده بحرینی بیان کرد: در چند ماه اخیر در دولت شهید رئیسی بانک مرکزی تلاش‌های خوبی انجام داد تا بازار ارز پیش‌بینی‌پذیر شود و توفیقاتی هم کسب شد مثلاً اتفاقات سیاسی در منطقه اتفاق افتاد، اما شوک ارزی نداشتیم.

کارشناس برنامه بیان کرد: در برنامه هفتم صراحتاً از حفظ ارزش پول ملی صحبت شده است. جنابعالی خودتان در مجمع تشخیص مصلحت نظام هستید و بر سیاست‌ها را اشراف دارید.

وی اظهار کرد: همه می‌دانیم که هم باید ارزش پول ملی حفظ شود و هم بازار ارز پیش‌بینی‌پذیر شود. اصل بحث ما این است که چگونه باید به این هدف برسیم؟ آقای جلیلی به نظرم هر کدام از شما شش کاندیدا اگر رئیس جمهور شود قطعا اولین پرونده‌ای که باز می‌کند این موضوع است. اگر جنابعالی رئیس جمهور شوید مشخصاً باید سیاست شما درباره ارز مشخص باشد.

دولت باید ارزآوری کند

جلیلی در پاسخ گفت: اگر از حفظ ارزش پول ملی صحبت می‌کنیم اولین لازمه آن این است که سازوکاری برای حاکمیت ریال داشته باشیم. اگر بر پول ملی حاکمیت نداشته باشیم طبیعتاً مباحث دیگر را نمی‌توانیم انجام دهیم و ارزش پول را هم نمی‌توانیم حفظ کنیم. یکی از شرایط انضباط مالی همین حاکمیت ریال است.

وی افزود: ما باید در داخل کشور حتماً یک ساز و کار جدی برای حکمرانی پول ملی داشته باشیم. مثلاً سامانه‌ها باید تکمیل و منسجم شوند و شفافیت‌ها صورت بگیرند. ما چند سامانه داریم که باید کاربردی شوند و با هم یک اتصالی برقرار کنند تا بتوانیم در جهت حاکمیت ریال از آن بهره‌مند شویم. 

نامزد انتخابات ریاست جمهوری اظهار کرد: وقتی بودجه ناتراز باشد طبیعتاً به ارزش پول ملی فشار می‌آید. در نتیجه نقدینگی غیرمنطقی و غیرموجه رشد می‌کند.

وی بیان کرد: یکی از برنامه‌های مهم دولت که در تبریک به ریاست جمهوری آقای رئیسی نیز به آن اشاره کردم ارزآوری است. معتقدم دولت باید برای ارزآوری یک برنامه جدی داشته باشد تا ارزش پول ملی حفظ شود.

جلیلی تصریح کرد: فروش نفت به تنهایی کافی نیست و یکی از مسائلی که من دنبال خواهم کرد این است که ارزآوری تبدیل به ماموریت برای تک‌تک دستگاه‌ها شود.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری بیان کرد: دانشگاه‌های ما چه نسبتی با برنامه هفتم دارند و چه ماموریتی برای آنها تعریف شده است؟ یکی از ظرفیت‌های ما نیروی تحصیل کرده و اساتید هستند. آیا ما نمی‌توانیم به دانشگاه برای ارزآوری ماموریت بدهیم؟ مثلاً دانشگاه استنفورد دهمین هلدینگ برتر دنیا است. لذا نمی‌شود کلی صحبت کرد و حتماً باید برنامه داشته باشیم.

وی افزود: دولت یک نقش تنظیم‌گری نیز دارد. برخی از کنش‌ها و واکنش‌های ارزی دارای مشکلات است. برخی از معاملات مجاز ما در بستر غیررسمی انجام می‌شود و این یک واقعیت است و باید شرایطی فراهم شود که این معامله‌ها در فضای رسمی انجام شود. 

جلیلی اظهار کرد: مادامی که سازوکار مشخص و رسمی نداشته باشیم حتی معاملات مجاز به صورت غیر رسمی انجام می‌شود. اگر قرار باشد حاکمیت ریال نداشته باشیم و معاملات رسمی در بستر غیررسمی انجام شود چگونه می‌خواهیم کشف قیمت کنیم؟

دانش جعفری کارشناس برنامه در ادامه گفت: استراتژی دولت شما استراتژی اختراع چرخ است یا از تجارب سایر کشور‌ها استفاده می‌کنید؟ الگوی شما در اقتصاد شبیه کدام‌یک از دولت‌ها است؟

وی بیان کرد: سوال دوم هم این است که شما مجموعه‌ای تحت عنوان دولت سایه ایجا کردید. می‌خواستم بدانم این چه چیزی است و چه بودجه‌ای داشتید و کلا چی بود؟ سوال سوم هم این است که برنامه شما با سایر نامزد‌ها چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟ 

کارشناس میزگز اقتصادی افزود: سوال چهارم هم این است که شما سکان‌دار مذاکرات برجام بودید آیا از سازوکار‌های اقتصادی هم می‌شود در مذاکرات استفاده کرد؟ به نطر شما اساسا مشکل ایران و آمریکا چیست؟ آیا امید به حل شدن مشکلات وجود دارد و بخش خصوصی می‌تواند رابطه ایجاد کند با آمریکا؟

دانش جعفری اظهار کرد: سوال آخر هم این است که شما همواره شعار مبارزه با مفاسد را می‌گویید. تعریف فساد اقتصادی از دیدگاه شما چیست و ریشه‌های آن را چه می‌بینید؟

دولت سایه گفتمانی است

جلیلی در پاسخ گفت:‌ در این مدت درباره دولت سایه بار‌ها گفتم. حزب و تشکیلات نیست و گفتمانی است. یعنی هر کس در حد وسعی که دارد در جهت رشد کشور کمک کند. من در آن چند سال هر وقت سوال شده که چگونه به دولت سایه وصل شویم گفتم که ما یک گفتمان هستیم. هیچ دولتی هم فرق ندارد. چه دولت رفیق شما باشد و یا آن دولت رقیب شما باشد. ما این را در دولت آقای روحانی شروع کردیم و وظیفه خود می‌دانستیم که به آن دولت کمک کنیم و در بحث برجام قصد ما کمک به آن دولت بود.

وی اظهار کرد: در دولت آقای رئیسی هم به همین منوال بود. تفاوت آن بود که ایشان از استقبال می‌کرد و ما کمک‌های زیادی به ایشان می‌کردیم و شهید رئیسی به سخنان ما در یک یا دو روز توجه می‌کرد و رسیدگی می‌کرد. اعتقاد دارم هر دانشگاه می‌تواند یک دولت سایه باشد.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری اظهار کرد: تدبیر آن است که باید از تجارب دولت‌های دیگر جهان و یا دولت‌های قبلی خود استفاده کنیم. من همه برنامه‌های قبل و هم بعد انقلاب را خواندم و تحقیقات زیادی را در این موضوعات داشتم. از هر تجربه مثبتی باید استفاده کنیم. ما باید مسائل را حل کنیم. تجارب کشور‌های دیگر هم همین است.

جلیلی بیان کرد: باید از تجربه‌های دیگران استفاده کرد. کنگره آمریکا تحقیقی را درباره اقتصاد چین داشته و نشان داده که چه میزان می‌توان پیشرفت داشت و ما باید از تجارب دیگر کشور‌ها استفاده کنیم.

وی ادامه داد:‌ در مباحثی با برخی نامزد‌ها هماهنگی‌هایی وجود دارد و ممکن اسن که اولویت‌های مختلفی داشته باشیم و یا از چه مسیری بخواهیم به هدف نهایی برسیم. کار مهم رئیس‌جمهور این است که به موقع تصمیم بگیرد و دچار تردید و تحول نشود و تصمیم‌های متزلزل نداشته باشد. این تصمیمات را نباید عوض کرد و باید مسائل و راه‌حل‌ها را بشناسیم

نامزد انتخابات ریاست جمهوری تصریح کرد: درباره موضوع ایران و آمریکا باید بگویم که اوست شما را تحریم کرده است. یعنی نه‌تنها به شهروندان خود اجازه روابط تجاری نمی‌دهد بلکه سایر اقدامات خود را برای تحریم‌ها اجرایی کرده است. ما بحثمان این است در دنیایی که ۲۰۰ کشور وجود دارد ظرفیت خودمان را به جا‌هایی ببریم که مشکلات ایجاد نشود.

جلیلی گفت: سال ۹۲ رقیب ما این کار را کرد، اما اکنون تحریم‌ها بیشتر شد. برخی‌ها می‌گویند ترامپ آمد مشکل اینجاست نباید کشور را وابسته به یک رئیس‌جمهور در کشوری دیگر کنیم. رئیس‌جمهور باید بداند در چه نقطه‌ای است. امروز فرصت‌های کم نظیری داریم.

آل اسحاق کارشناس برنامه در ادامه اظهار کرد: عدم توجه به تهدیدات مانع انجام کارهای بزرگ است. سوالی که ما همه می‌خواهیم بپرسیم این است که چگونه می‌خواهیم این بالقوه‌ها را به بالفعل برسانیم؟ مسائل اقتصادی با دستور دادن عملیاتی است؟ چرا برنامه‌های کلی ما عمل نمی‌شود؟

کارشناس میزگرد اقتصادی بیان کرد: سوال در این مورد است مجموعه‌ای که می‌خواهد اقدامات را عملی کند چه افرادی هستند؟ آیا تجربه عملیاتی دارند؟ آیا بین این‌ها هماهنگی است؟ سوال این است که طبق برآورد شما ما چه منابعی داریم؟ آیا هشت درصد رشدی که از آن حرف می‌زنید عملی می‌شود با این شکل برنامه‌ریزی؟

آل اسحاق اظهار کرد: صحبت آخر این است آیا شما اجازه حسابرسی سیاست‌های خود را خواهید داد؟ چگونه می‌خواهید جبران مافات کنید. این حسابرسی سیاست‌ها به چه شکلی انجام می‌شود؟ مجموعه مدلی که دارید در برنامه وجود دارد؟ و افکار خود را در موضوع نفت چگونه عملی می‌کنید؟

از تهدید می‌توان استفاده کرد

جلیلی در پاسخ گفت: یادی کنم از شهید سلیمانی و اینکه گاه از تهدید می‌توان استفاده کرد و آنها را به فرصت تیدیل کرد. ضعف را با قدرت می‌توان برطرف کرد و تهدید را با استفاده از فرصت‌ها می‌توان از بین برد.

وی تصریح کرد: شناخت و اشراف به فرصت‌ها می‌تواند تهدیدات را برطرف کند. من قبلا هم عرض کردم برای بافت یک قالی هم باید برنامه داشته باشید و با حرف‌های کلی نمی‌شود کاری کرد. باید معلوم شود که از کجا به کجا می‌خواهید برسید.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری بیان کرد: من تاکید دارم که برای موفقیت در اقتصاد نمی‌شود هر بخش برای خودش کاری جدا انجام دهد و رئیس‌جمهور باید به تیم و دولتش اشراف کامل داشته باشد. رئیس جمهور نباید بگذارد این‌ها جدا کار کنند. در این سازوکار‌ها اگر ایرادی هم وجود دارد باید در جهت اصلاحش کاری کنیم. در دولت ۵۲ شورای قانونی وجود داشت که بعدا به ۶۴ شورا تبدیل شد که هر یک هم تصمیمات جداگانه‌ای برای خودش می‌گیرد در حالی که باید یکی می‌شدند.

جلیلی گفت: من در اراک در هپکو بودم که واگذار شده بود. هپکو‌ که در سال ۸۶ حدود ۱۸۰۰ ماشین می‌ساخته در دهه نود به ۸ یا به صفر رسیده بود، زیرا فردی که به آن واگذار شده بود اهلیت نداشت. بسیاری از افرادی که به آنها جایی سپرده می‌شود اهلیت ندارند. ارزیابی این افراد کجا انجام می‌شود لذا کار رئیس‌جمهور همین باید باشد.

وی افزود: یکی از بحث‌های من همین است که نباید سر چهار سال در این زمینه بحث شود برای همین کارگروه دولت سایه مهم است. من اینجا ایرادی به برخی از دوستان دارم. وقتی ما درباره یک هدف صحبت می‌کنیم مولفه‌های مختلفی در آن نقش دارند. برای افزایش بهره‌وری یک بخشش فناوری و یک بخشش مدیریت است. یکی هم نیروی انسانی است که از فرصت‌های خوب کشور ماست.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری بیان کرد: ما موضوعی تحت عنوان هوش مصنوعی داریم. برخی از فناوری‌ها به گونه‌ای است که ۴۰ سال عقب می‌افتند و اگر به آن توجه کنید یک دفعه جلو می‌افتید. یکی از طرح‌های جدی ما این است.

وی اظهار کرد: از ابتدای انقلاب مدیران بانک‌ها یک عده محدود بودند. ما برای این موضوع تربیت هیئت مدیره بانک‌ها را مدنظر قرار دادیم. ما باید بر منابع داخلی و خارجی کار کنیم. خیلی از کشور‌ها آماده هستند برای سرمایه‌گذاری که ما باید برای این‌ها برنامه داشته باشیم. منابع مردمی و منابع داخلی ما از اهمیت بسزایی برخوردار است. در سیستان و بلوچستان در سال ۹۶ حدود ۱۸۰ میلیارد تومان از مردم این استان کلاهبرداری شده بود و این یعنی اگر ما برنامه داشته باشیم می‌توانیم چنین سرمایه‌هایی را به میدان بیاوریم.

جلیلی تاکید کرد: ساخت پترو پالایشگاه‌ها اهمیت بسزایی دارد و ما این موضوع را به مجلس‌های قبل داده بودیم. ما به‌جای اینکه نفت را ۸۰ میلیارد دلار بفروشیم چند برابر می‌توانیم با استفاده از فرآورده‌ها به دست بیاوریم. پالایشگاه ستاره خلیج فارس از همین دست بود.

حسین‌زاده بحرینی کارشناس برنامه در ادامه گفت: یکی از موضوعات مهم حکمرانی نسبت دولت و بانک مرکزی است. در ۶۰ سال قبل همواره بانک مرکزی به‌عنوان چیزی کمتر از وزارتخانه اداره می‌شده است و دولت‌ها همواره این را به‌عنوان یک بخش تحت امر خود می‌دانستند. ریشه این مشکل در قانون بود. مجلس یازدهم سیاست پولی و بانکی را تغییر داد و شورای پول و اعتبار منحل شد. شما اگر رئیس‌جمهور شوید نسبت خود با بانک مرکزی را چگونه تنظیم خواهید کرد؟ ایا تحمل استقلال بانک مرکزی را دارید؟ یا مانند برخی دولت‌ها معتقدید که بانک مرکزی باید جیب دولت شما باشد؟

رئیس‌جمهور باید بر بانک مرکزی نظارت کند

جلیلی در پاسخ گفت: من بسیار این نگاه را قبول داشتم. مهم اقتدار بانک مرکزی بود و من معتقدم آنچه حتما باید انجام شود این است بانک مرکزی وظایفی که در قانون بودجه آمده را رعایت کند و اضافه برداشت نداشته باشد.

وی ادامه داد: بانک مرکزی زمانی تراز خواهد شد که همان‌قدر خلق پول می‌کند لذا باید محو پول هم داشته باشد. فلان بانک ۱۸۰ میلیارد اضافه برداشت داشته است که این خیلی بد است. یکی از بحث‌های مهم دیگر این است که بانک مرکزی زمانی می‌تواند اقتدار داشته باشد که همان افرادی که مشکل‌ساز هستند در آن دخیل باشد و اقتصاددانان باید به میدان بیایند.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری بیان کرد: بانک نباید در ازای خلق پول برای دولت ماموریت تعریف کند. بانک باید مقاصدی که تعریف می‌شود در جهت سیاست‌های نظام کار کند. بانک‌ها باید تخصصی شوند نه مثل الان که در هر عرصه‌ای وارد می‌شوند. باید هر بانکی کارویژه داشته باشد تا نظام بانکی جهت پیدا کند. خلق پولی که انجام می‌دهند باید اقداماتشان در جهت مقاصد کشور باشد.

وی تاکید کرد: نسبت رئیس‌جمهور باید با بانک مرکزی مطالبه و نظارت باشد که آیا بانک مرکزی وظیفه خود را به درستی انجام می‌دهد یا خیر.

دانش جعفری کارشناس میزگرد اقتصادی در ادامه گفت: لطفا جواب سوالات را نپیچانید؛ آیا شما اگر رئیس‌جمهور شوید دستور می‌دهید که بانک مرکزی پول چاپ کند برای جبران کسری بودجه؟ 

جلیلی در پاسخ گفت: بله در موارد خاص می‌تواند اجازه بگیرد ولی نباید قاعده شود و نباید ضعف‌ها را با این موضوعات جبران کنیم.

دانش جعفری در ادامه بیان کرد: هپکو موضوعش به این‌گونه نبوده است. بعد از واگذاری تعرفه واردات کاهش می‌یابد و از شرکت‌های چینی واردات انجام می‌شود و موضوعش واگذاری به بخش خصوصی نبوده است.

جلیلی در پاسخ اظهار کرد: ما به این موضوع وارد شدیم اتفاقا مشکل همین بوده است. من همین چند روز پیش هپکو بودم ۱۸۰۰ دستگاه به ۴ دستگاه رسیده است آیا دلیل این امر به‌دلیل کاهش تعرفه بوده است؟ خیر.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری تاکید کرد: سفر استانی به همین جهت خوب است که از نزدیک مشکل را ببینید و من از نزدیک شاهد بودم که دلیل این امر چه بوده است.

دانش جعفری از جلیلی پرسید یکی از موضوعات مهم بازرگانی را چه می‌دانید؟ که وی در پاسخ گفت: من همین امروز با تولیدکنندگان جلسه داشتم و حدود ۱۰۰ نفر حاضر بودند. من با ۲۲ صنف جلسه داشتم و مفصل بحث کردیم. ۱۷ محور آمده بود تا ببینیم چه موانعی در کار این‌ها وجود دارد. برخی از موضوعاتی که مطرح می‌کنند این بود که تصمیماتی را دولت می‌گیرد بدون مشورت با اهل فن این رشته‌هاست.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری اظهار کرد: وقتی صحبت از تولید می‌کنید باید قابل پیش‌بینی باشد و بازار صادرات فرجام تولید را مشخص می‌کند. در اطرافمان ۱۵ کشور داریم که ۱۳۵ میلیارد دلار بازار پتروشیمی دارند، اما سهم ما بسیار اندک است. یک وزیر کشاورزی از یک کشور به ایران آمد که چند نفر از بخش خصوصی را با خودش آورده بود و گفت خوشحالم بخش خصوصی من توانست این بازار را بگیرد. دولت ما هم باید در کنار بخش خصوصی حضور داشته باشد.

کریمی مشاور جلیلی در اداه میزگرد اقتصادی گفت: سال ۹۲ آقای جلیلی به رئیس‌جمهور نامه داد و توضیح داد که برای بهبود بازار سرمایه باید چه گام‌هایی بردارند و الان هم برنامه جدی در این زمینه دارند. 

جلیلی در پایان برنامه اظهار کرد: شنیدم که تعدادی از کارگران شازند فوت شدند به همین مناسبت تسلیت عرض می‌کنم. اگر ما امروز از یک جهان فرصت صحیت می‌کنیم باید یک دولت نقش‌آفرین به میدان بیاید و برای هر ایرانی متناسب با استعداد خودش زمینه فراهم بیاورد. این کار بسیار جدی است و رئیس‌جمهور باید بداند چه نقشی دارد و به موقع و درست عمل کند.