عرفه را یکی از این ایام‌الله می‌دانیم. روزی پربرکت که می‌توان آن را زمانی برای پیروزی انسان بر طاغوت نفس دانست. روزی خاص برای آمرزش گناهان، قبولی طاعات و توجه ویژه خداوند به بندگان.
توضیحات آیت‌الله محمدباقر تحریری، استاد سطوح عالی حوزه و تولیت مدرسه علمیه مروی را در مورد این روز بی‌نظیر و همتای شب قدر در ادامه می‌خوانید.
عرفه، روز دعا و نیایش
آیت‌الله تحریری با اشاره به ماه ذی‌الحجه می‌گوید: بنابه فرمایش بسیاری از مفسران شیعه و اهل سنت، شب‌های ده‌گانه‌ای که خداوند در سوره فجر با عبارت شریف «وَالْفَجْر، وَ لَیَالٍ عَشْر» به آن سوگند یاد کرده، ۱۰شب ابتدای ماه ذی‌الحجه است و این سوگند نیز به‌خاطر عظمت آن است. شکل‌گیری بزرگ‌ترین اجتماع سیاسی و عبادی مسلمانان، حج تمتع، روز مهم عرفه و عید قربان نیز همگی بر فضیلت این ایام می‌افزاید.
خداوند در این آیات، این دهه را برتر بیان فرمود تا مردم به عمل خیر و طاعت بیشتر تعجیل کرده و فرصتی را از دست ندهند. در آیات پایانی سوره فجر، خداوند عده‌ای را خطاب می‌کند «یا ایت‌ها النفس المطمئنه إرجعی إلی ربک راضیةً مَرْضِیَّه، فَأدخلی فِی عِبادی». خداوند به نفس مطمئنه خطاب می‌کند حالا که به این مقام رسیدی، فَأدخُلی فی عبادی، حالا اجازه داری در زمره بندگان من وارد شوی. البته همه انسان‌ها بندگان خدا و عبد او هستند، اما این تأکید اضافه تشریفی است که خداوند عده‌ای را خاص خود و برگزیده اعلام کرده است.
ایشان به روز عرفه اشاره کرده و توضیح می‌دهد: براساس آنچه در روایات و ادعیه اهل‌بیت (ع) آمده، خداوند ماه ذی‌الحجه را برای مناجات خود انتخاب کرد و در روز عرفه، نخستین حرکت حاجیان در سرزمین وحی پس از احرام با توقف در صحرای عرفات آغاز می‌شود. آنها باید از اذان ظهر روز نهم ذی‌الحجه تا وقت نماز مغرب در آن بیابان توقف کرده و به ذکر، دعا، تفکر و نیایش بپردازند. عرفه، ایام‌الله خاصی است که خداوند نعمت‌های مادی و معنوی خود را در آن بر بندگانش ارزانی داشته است.
امام صادق (ع) در روایتی درباره عظمت این روز فرموده است: هر که در این روز پیش از رفتن به مراسم دعای عرفه در زیر آسمان دو رکعت نماز بخواند و در پیشگاه خداوند متعال به تمامی گناهان و خطا‌های خود اعتراف کرده و حقیقتاً از درگاه پروردگارش پوزش طلبد، خداوند متعال آنچه برای اهل عرفات مقدر کرده به او نیز عطا می‌کند و تمام گناهان او را می‌آمرزد.
مرحوم علامه مجلسی (ره) در این زمینه می‌گوید: «روز عرفه از اعیاد بزرگ اسلامی است و کسی که بتواند این روز را در عرفات باشد، توفیق بزرگی دارد. این روز اعمال و دعا‌های فراوانی دارد و بهترین عمل در این روز، دعاست».
دستاورد‌های مناجات‌های روز عرفه
تولیت مدرسه علمیه مروی با اشاره به ویژگی خاص عرفه و دعا و نیایش، توضیح می‌دهد: امام حسین (ع) با استفاده از فضای معنوی روز عرفه در صحرای عرفات و در دامنه کوه جبل‌الرحمه مناجات زیبای خود را زمزمه کرده است. دعایی که سرشار از آموزه‌های عرفانی و عقیدتی مانند خداشناسی، بیان صفات الهی، یادآوری نعمت‌های خدا و حمد و سپاس خداوند بر آنها، تضرع به درگاه خداوند و اقرار به گناهان و توبه است. آن حضرت در فرازی از دعا می‌فرماید: پروردگارا، تفکر من در آثار و نشانه‌های تو موجب دوری دیدار می‌شود، پس مرا به خدمتی وادار که با تو پیوندم دهد، چگونه بر وجود تو به چیزی استدلال شود که در وجودش به تو نیاز دارد؟ آیا غیر تو را ظهوری است که برای تو نیست و غیر تو آن‌قدر آشکار است تا تو را آشکارتر کند؟ معبودا! کی پنهان بوده‌ای که نیازمند دلیلی باشی تا بر تو دلالت کند و کی دور بوده‌ای تا آثار ما را به تو برساند؟ تمام فراز‌های این دعا، مضامینی متعالی دارد و نه تنها حاجیان که تمام مردم باید از این دعای ارزشمند و عارفانه برای تقویت رابطه خود با معبود استفاده کنند.
آیت‌الله تحریری یادآور می‌شود: عرفه روزی برای بارش رحمت و مغفرت الهی است. در روایتی از سیدالساجدین (ع) آمده است ایشان در روز عرفه، مردی را مشاهده کرد که تکدی می‌کند و درخواست خود را با مردم در میان می‌گذارد. حضرت (ع) به او فرمود: وای بر تو! در چنین روزی از غیر خدا طلب حاجت می‌کنی؟ روز عرفه چنان عظمت دارد که امید است حتی جنین‌های در شکم مادر از برکت آن به سعادت برسند.
همچنین امام سجاد (ع) در دعای ۴۷ صحیفه سجادیه پس از شکر و سپاس به پیشگاه باری تعالی و درود و سلام بر پیامبر (ص) و آل او (ع) به ضرورت وجود رهبر پرداخته و در مورد عظمت این روز مقدس می‌فرماید: «پروردگارا امروز روز عرفه است، روزی که به آن شرافت، کرامت و عظمت بخشیده‌ای و در آن روز، رحمت خودت را بر اهل عالم منتشر کرده‌ای و با عفو و گذشت خود در این روز بر بندگان منت نهاده‌ای و عطیه و بخشش خود را در این روز نیکو گردانیده‌ای و به خاطر روز عرفه بر بندگانت تفضل و لطف فرموده‌ای».
انس با خدا، اعتماد به نفس، ایجاد تعادل و آرامش، افزایش قدرت تحمل در مقابل مشکلات، رهایی از وابستگی‌های مادی و دنیوی، پایین‌آمدن از مرکب غرور و خودخواهی، مشخص شدن ارزش انسان و آموزش‌های اخلاقی و اجتماعی از دستاورد‌های ارزشمند دعا‌ها به‌ویژه مناجات‌های روز عرفه است.
روزی همانند قدر، امید به بخشایش
تولیت مدرسه علمیه مروی در مورد اهمیت این روز توضیح می‌دهد: عرفه از نظر اهمیت با شب قدر برابری می‌کند. عرفه روز نیایش با خدا و روز معرفت و شناخت است. روزی بزرگ که در آن توبه قبول است. امام صادق (ع) این امر را در روایتی فرموده است: اگر شخصی گناهکار نتواند در شب‌های با برکت ماه رمضان به‌ویژه شب‌های قدر، خود را در معرض نسیم رحمت الهی قرار دهد و آمرزیده شود، تا سال آینده بخشوده نمی‌شود مگر اینکه عرفه را درک کند و از امتیازات آن روز بهره گیرد.
آیت‌الله تحریری در پایان می‌گوید: در حدیثی نورانی از امام باقر (ع) داریم حضرت (ع) فرمود هیچ فرد، چه نیکوکار و چه بدکاردر عرفات وقوف نمی‌کند، مگر اینکه خداوند دعایش را مستجاب می‌کند. خدای متعال به اهل عرفه بر ملائکه افتخار می‌کند. در روایتی داریم پیامبر خدا (ص) فرمود: خداوند بر اهل عرفات نعمت داده، به‌وسیله آنان بر فرشتگان مباهات کرده، می‌فرماید‌ای فرشتگان من! به بندگانم بنگرید. ژولیده و غبارآلود از هر راه دوری راه سپرده و آمده‌اند. شما را گواه می‌گیرم دعایشان را مستجاب کرده، خواسته‌شان را برآورده‌ام.
خطاکارشان را به خاطر نیکوکارشان بخشیدم و به نیکوکارانشان هر چه از من خواستند، عطا کردم، غیر از حق‌الناس. این روز از ایام‌الله و زمانی خاص برای نیایش و بخشیدن بی‌انت‌های خالق است. باید عرفه را قدر بدانیم و از لحظه لحظه این روز برای دعا و درخواست از خداوند استفاده کنیم و از دعا برای دیگران نیز غافل نشویم.
منبع: روزنامه خراسان