جمهوری اسلامی ایران هم در راستای ضرورت تحصیل دانش‌آموزان و تاثیر آن در توسعه جامعه و با توجه به آموزه‌های اسلامی در حوزه عدالت در علم‌آموزی، امکانات و تجهیزات مختلف را برای آموزش رایگان فرزندان فراهم کرده و این موضوع در پرتو اصل ۳۰ قانون اساسی به صورت یک تکلیف برای دولت درآمده است.
اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام کرده که «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خود کفایی کشور به صورت رایگان گسترش دهد.»
برخورداری از آموزش و پرورش مناسب، بازی و همنشینی با همسالان، لبخند و شادی‌های کودکانه در مدارس و حس کردن مهر معلم هرچند حق طبیعی و قانونی همگان است، اما برای برخی کودکان این موضوعات و ادامه تحصیل تنها یک رویاست و خیلی زود ناگزیرند که بزرگ شوند.
بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان یکی از معضلات همیشگی در نظام آموزشی کشور‌ها محسوب می‌شود که براین اساس آموزش و پرورش هر کشوری مطابق سیاست‌ها و شرایط خود برای کاهشی شدن این موضوع تلاش می‌کند.
در این راستا وزارت آموزش و پرورش، با ساخت و توسعه مدارس دولتی، جذب حداکثری معلم برای دانش‌آموزان در اقصی نقاط کشور و در نهایت فرهنگ‌سازی به منظور حضور حداکثری دانش‌آموزان در کلاس‌های درس تلاش می‌کند تا قانون آموزش رایگان و عمومی را برای همه شهروندان اجرا کند، اما با وجود تلاش‌های انجام شده در این حوزه، همچنان شاهد کودکان بازمانده از تحصیل در اقصی نقاط کشور از جمله در شهر تهران هستیم.
ازدواج، فوت، مهاجرت به خارج یا داخل کشور، کوچ‌نشینی ویژه عشایر، اشتغال به کار کودک، نبود مدرسه یا دوری مدرسه، فقر مالی خانواده، بیماری صعب‌العلاج، شرایط استثنایی کودک مانند معلولیت شدید ذهنی و جسمی و بدسرپرستی و بی‌سرپرستی کودک با عواملی مانند طلاق و اعتیاد از عمده عوامل بازماندگی از تحصیل است البته عوامل دیگری هم در این موضوع دخیل است که متولیان امور آموزشی طی سال‌های گذشته تلاش کرده اند تا با شناسایی و رفع آنان تعداد بیشتری از کودکان و نوجوانان را به محیط مدرسه بازگردانند.
از جمله راهکار‌های عملی در این رابطه نیز می‌توان به مواردی همچون تسهیل شرایط ثبت‌نام و ایجاد قوانین لازم در انعطاف زمان و مکان و محتوای آموزشی، برگزاری کلاس‌های آموزش خانواده برای والدین کودکان جذب‌شده و فرهنگ‌سازی با هدف آگاهی از فواید ادامه تحصیل و اشتغال در آینده، اجرای فعالیت‌های جبرانی و رفع نواقص یادگیری کودکان جذب‌شده با استفاده از ظرفیت دانشجومعلمان و معلمان داوطلب، ارائه خدمات مشاوره‌ای سازشی و تحصیلی تخصصی به دانش‌آموزان و والدین آنان در هسته‌های مشاوره، حمایت و اعطای هزینه کمک تحصیلی به دانش‌آموزان با توجه به علل بازماندگی از تحصیلی و تهیه و توزیع بسته‌های آموزشی اشاره کرد.
براساس اعلام مسئولان آموزش و پرورش با توجه به آمار به دست آمده در مهر ماه سال ۱۴۰۱، حدود ۹۰۰ هزار دانش آموز بازمانده از تحصیل در کشور شناسایی شد که بیش از ۲۰۴ هزار نفر آنها مربوط به دوره ابتدایی هستند و از آنجا که بازگشت فرزندان به چرخه تحصیل به‌ویژه در دوره ابتدایی اهمیت بسیاری دارد با اقدامات انجام شده طی ۲ سال گذشته این آمار کاهش یافته است و البته شعار این وزارتخانه آن است که حتی یک نفر هم نباید از تحصیل باز بماند.
به دلیل اهمیت این موضوع بر آن شدیم تا در گفتگو با حمید حسینی طریفی معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش به واکاوی دلایل بازماندگان از تحصیل و تعداد این دانش آموزان بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در ابتدای این گفتگو به آمار بازماندگان از تحصیل اشاره و اظهار کرد: حدود ۱۹۶ هزار کودک خارج از مدرسه (دوره ابتدایی) تا مهرماه سال گذشته داشتیم که از آن زمان دلایل خارج از مدرسه بودن این افراد مورد بررسی قرار گرفته است.
حسینی طریفی افزود: اکنون نرخ پوشش واقعی تحصیلی ابتدایی ۹۸ درصد است که در مقایسه با کشور‌های دیگر این نرخ بسیار خوب است.
وی اظهار داشت: اگر بخواهم به طور دقیق تری بگویم این است که در واقع ۱۹۶ کد ملی داشتیم که کد دانش‌آموزی دریافت نکرده‌اند و بین این افراد همه نوع کودک وجود دارد به طور مثال برخی از این افراد تحت عنوان بازمانده از تحصیل، فوت کرده بودند و آمار ثبت‌احوال به روز رسانی نشده بود.
وی ادامه داد: همچنین بیش از ۵ هزار نفر از این دانش آموزان، افرادی بودند که فوت کردند، تعدادی نیز خارج از کشور رفته و مهاجرت کرده‌اند و کد دانش‌آموزی دریافت نکرده‌اند.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: برای شناسایی چهره به چهره کودکان به منازل آنها رفتیم و آنها با سند و مدرک دلایل مدرسه نرفتن دانش‌آموزان را به ما اعلام کردند. برخی از این کودکان معلولیت شدید دارند که در مدارس استثنایی هم امکان ثبت‌نام ندارند، اما این تعداد کودکان هم در آمار بازماندگان ذکر شده‌اند.
۵ هزار و ۲۰۰ مدرسه با جمعیت زیر ۵ نفر فعال است
حسینی طریفی در ادامه با تاکید بر اینکه حتی اگر یک کودک هم خارج از مدرسه باشد، باید شرایط برای تحصیل آنها هم فراهم شود، گفت: اکنون ۵ هزار و ۲۰۰ مدرسه با جمعیت زیر ۵ نفر فعال هستند و حدود ۵ هزار و ۴۰۰ مدرسه داریم که بین ۶ تا ۱۰ نفر جمعیت دارند.
وی با اشاره به اینکه همچنین ۳۷۰ مدرسه یک‌نفره و ۹۱۶ مدرسه ۲ نفره در کشور فعال است تا امکان تحصیل برای همه دانش‌آموزان مهیا باشد، تاکید کرد: در دور افتاده‌ترین مناطق کشور هم اگر یک دانش‌آموز پیدا کنیم، مدرسه ایجاد و معلم اعزام می‌کنیم.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه نکته مهم برای بازماندگان همکاری سایر دستگاه‌ها با آموزش و پرورش است، افزود: در ماده ۶ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، یک آیین نامه اجرایی تصویب و تکالیف متعددی برای دستگاه‌ها تعیین شده است که یکی از حقوق کودکان دسترسی به آموزش است و در آن بازماندگی از تحصیل یک آسیب اجتماعی و بزه در نظر گرفته شده است.
حسینی طریفی یادآورشد: در واقع اگر کسی برای حل مساله بازماندگی از تحصیل ممانعت ایجاد کند، قانون در آن تکالیفی برای دستگاه‌ها تعیین کرده است، در این راستا آموزش و پرورش سامانه شهید محمود وند را ایجاد کرده است.
وی اضافه کرد: در قالب فعالیت این سامانه بازرسان به محل زندگی کودکان بازمانده از تحصیل می‌روند و علت عدم حضور آنها در مدرسه را مشخص می‌کنند و اگر دلیل موجه وجود نداشته باشد، اقدامات لازم برای جذب دانش آموز به مدرسه انجام می‌شود. همچنین در صورت ممانعت خانواده از تحصیل دانش‌آموز با نهاد‌های قضایی هماهنگی لازم صورت می‌گیرد.
طرح شهید محمودوند با هدف تحقق عدالت آموزشی و شناسایی و پیگیری وضعیت دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل که با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط از بهمن ۱۴۰۲ در مقاطع تحصیلی دوره اول و دوم شروع شد یک نوع پالایش آمار است که در قالب آن مسئولیت پیگیری و علت ترک تحصیل و ایجاد انگیزه برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان، با توجه به آدرس محل سکونت، به مدیران مدارس داده شده است
در این طرح با توجه به فایل اطلاعاتی در سامانه سیدا شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس محل سکونت، مدیران هر منطقه در سراسر کشور با کمک همکاران علاقه‌مند، به در خانه دانش‌آموز مراجعه می‌کنند و یا از طریق کد ملی دانش‌آموز و پیگیری از طریق واحد فناوری و حراست اداره به سوابق تحصیلی و شماره دانش‌آموز دست پیدا کرده و علت ترک تحصیل را جویا می‌شوند و راهکار‌های لازم را برای ادامه تحصیل به دانش‌آموز و خانواده‌اش ارائه می‌کنند.
پس از شناسایی و استخراج دلایل افراد برای بازماندن از تحصیل، دخترانی که به علت ازدواج، ترک تحصیل کرده‌اند می‌توانند در مدارس بزرگسال و از راه دور ثبت نام کنند و ادامه تحصیل دهند و دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی به واحد مشاوره معرفی می‌شوند و در مدارس استثنایی ثبت نام می‌کنند.
بنا بر اعلام مسئولان وزارت آموزش و پرورش از آنجا که مدت زمان زیادی از اجرای این طرح نگذشته و البته به دلیل برخی محدودیت ها، هنوز اطلاعات دقیق تری در رابطه با آمار نهایی بازماندگان از تحصیل و اینکه با اجرای طرح شهید محمودوند چه تعداد از افراد به چرخه تحصیل بازگشته اند در دسترس نیست.
منبع: ایرنا