در بخش قابل توجهی از کشور‌های جهان مناظره بین کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری عضو جدانشدنی از سیستم انتخابات است. همچنین جدا از جذابیتی که این‌گونه از برنامه‌ها دارند، باعث داغ شدن تنور انتخابات می‌شوند. پخش شدن انتخابات از طریق تلویزیون، باعث می‌شود تا رسانه ملی در این زمینه مرجعیت پیدا کند.
در سرتاسر جهان، روسای جمهور مستقر یا احزاب حاکم ترجیح می‌دهند از مناظره اجتناب کنند، به‌ویژه زمانی که در نظرسنجی‌ها پیشتاز هستند و تصمیمات دشواری در مورد قالب‌ها، ناظران و اصول انتخاب نامزد‌های دعوت شده برای شرکت در آن وجود دارد. با این حال قوانین یا عرف‌های مسلط شدیدا در حال حرکت به سمت جاانداختن یا حتی اجباری کردن این سنت در سرتاسر دنیاست.
مناظره‌های انتخاباتی را در سه دسته نظریات کلامی، کارکردی و شکلی می‌توان بررسی کرد. با بیانی دیگر، ادبیات مناظره به سه محور محتوا، ساختار برگزاری و کارکرد‌های مثبت و منفی مناظره‌های انتخاباتی برمی‌گردد. در آخرین دسته‌بندی مناظره، تاکید نظریات شکلی روی موضوع شکل و ساختار مناظره است.
آمریکا جزء کشور‌های باقدمت در زمینه برگزاری مناظره‌های انتخاباتی است. همین موضوع باعث شده تا به عنوان یکی از مدل‌های مناظره معرفی شود. الگوی مناظره آمریکایی مبتنی‌بر گفت‌وگوی دو به دوی کاندیدا‌های انتخاباتی است. در آمریکا کمیسیونی به نام «کمیسیون مناظرات انتخاباتی» قرار دارد که بر روند برگزاری مناظرات، نظارت می‌کند. کار این کمیسیون حمایت مالی از مناظره‌های انتخاباتی بین نامزد‌های ریاست‌جمهوری و معاون‌اول ریاست‌جمهوری و برگزاری آنهاست.
در مقابل مدل آمریکایی، مناظره‌های انگلیس هم از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. انگلیس از سال ۲۰۱۰ در مناظره‌های انتخاباتی وارد شد و به‌دلیل مدل جدیدی که استفاده کرد، به‌عنوان مدل دیگری از مناظره معرفی شد. ساختار برگزاری مناظره‌های انتخاباتی در انگلستان چهارچوبی خاص دارد. هر نامزدی یک‌دقیقه فرصت دارد سخنان خود را آغاز کند و وارد برنامه مناظره شود. همچنین در پایان مناظره ۱.۵ دقیقه وقت دارد صحبت‌های خود را به‌پایان برساند. در میانه این دو زمان، سوال‌های مختلفی از آنها پرسیده می‌شود. به‌طورکلی مناظرات در انگلستان، از دو بخش تشکیل می‌شود، ابتدا سوال‌هایی خاص در حوزه‌های موضوعی خاص و سپس در بخش دوم، موضوعات عمومی از نامزد‌ها پرسیده می‌شود. این مدل از برگزاری مناظره‌های انتخاباتی، کم‌ریسک‌تر از مدل آمریکایی است.
الگوی مناظرات تلویزیونی ۲۰۱۷ در فرانسه برخلاف دوره‌های قبل- که تنها بین دو نامزد نهایی برگزار می‌شد- این بار با سازوکاری جدید همراه شد تا بتواند همه مدعیان ریاست‌جمهوری را همراه خود کند. این مناظره‌ها در سه‌مرحله برگزار و در هرکدام از این مراحل رویکردی جدید استفاده شد؛ در اولین مرحله، پنج نامزد اصلی دور یک میزگرد جمع شدند و با حضور یک مجری مرد به مدت سه‌ساعت و ۲۰ دقیقه طول کشید. در مرحله دوم، فارغ از آنکه هر نامزد چه میزان توانسته آرا مردمی را جلب کند هر ۱۱ کاندیدا در گود رقابت گردهم آمدند. برخی کاندیدا‌ها حتی از احتمال جلب یک درصد از آرای مردمی نیز برخوردار نبودند، اما در گود رقابت حضور داشتند. در این رویارویی، نامزد‌ها به‌صورت نیم‌دایره هریک پشت تریبونی ایستادند و برای پاسخگویی به هر یک از سوالات دو مجری زنی که یک‌جا نشسته بودند، حدود یک دقیقه و نیم وقت داشتند.
تا اینجا می‌توان گفت در ایران تمام مدل‌های انتخاباتی انجام شده‌اند؛ مناظره‌های سال ۱۳۸۸، به‌شکل مدل آمریکایی انجام شد. در سال‌های ۱۳۹۲، ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ مناظرات دسته‌جمعی با مدیریت یک مجری برگزار شد. حالا باید دید در انتخابات زودرس ریاست‌جمهوری عوامل موثر در مناظرات قصد دارند چه مدلی را الگو قرار دهند و شبیه به آن عمل کنند؟
منبع: فرهیختگان آنلاین