قرار گرفتن ایران در میان ۱۰ کشور پرمصرف آب دنیا

 محمدجواد بلورچی، متخصص و فعال در حوزه مخاطرات امروز در وبینار عوامل مؤثر بر فرونشست زمین در ایران که در پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد، با اشاره به مطالعات ۲۰ ساله در زمینه فرونشست کشور، گفت: مطالعاتی از سال ۷۴ تا ۸۳ در زمینه تغییرات تراز جاده‌ها انجام شد که در این بازه زمانی بخشی از جنوب غربی تهران دچار افت تراز سطحی زمین بود که مسئولان در آن زمان فراخوانی منتشر و نظرات محققان را جمع‌آوری کردند.

وی افزود: در سال ۸۴ توانستیم نقشه پهنه‌بندی فرونشست زمین در جاده‌ها و دشت تهران را در دستور کار قرار دهیم و در آن سال مشاهده کردیم که نرخ فرونشست در کلانشهر تهران ۱۷ سانتی‌متر در سال است، در حالی که با عوارض شهری، چون عبور شریان‌های آب، برق، گاز و راه و راه آهن مواجه است.

بلورچی ادامه داد: این نقشه در آن زمان در اختیار مسئولان قرار گرفت، ولی متاسفانه به آن توجهی نشد و هر مدیری اعلام می‌کرد که آیا در دوره مدیریتشان اتفاقی رخ خواهد داد یا خیر و ما در پاسخ به آنها می‌گفتیم اگر امروز به پدیده فرونشست توجهی نشود، در آینده با مرگ آبخوان‌ها مواجه می‌شویم.

این متخصص حوزه آب، به تحقیقات محمد شریفی‌کیا در سال ۱۳۹۰ اشاره و خاطر نشان کرد: بر پایه یافته‌های این مطالعات، بیشینه نرخ فرونشست در یک دوره ۱۱۰ روزه از اواخر بهار تا انتهای تابستان سال ۸۹، حدود ۳۶ سانتی‌متر در سال بوده است.

به گفته وی، بیشینه نرخ فرونشست در شمال ورامین در سال ۸۴ به میزان ۱۷ سانتی‌متر در سال، در هشتگرد ۱۷ سانتی‌متر در سال و کرج ۹ سانتی‌متر بوده است.

بلورچی با بیان اینکه ۵۰ درصد از خشکی‌های زمین، میزان بارندگی سالیانه کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر را دارند، اظهار کرد: در این مناطق تغذیه آبخوان بسیار اندک است و شاید تجدید شدن کامل آنها صد‌ها و حتی هزاران سال زمان نیاز داشته باشد؛ از این رو برداشت آب زیرزمینی در این مناطق محدود است و از برداشت بی رویه آب آن جلوگیری می‌شود.

وی با اشاره به رتبه‌های ایران در میان ۱۸۰ کشور دنیا در حوزه آب، گفت: ایران در شاخص برخورداری از منابع آب در رتبه ۵۰، در سرانه منابع آبی رتبه ۱۲۰ و در مصرف آب جزء ۱۰ کشور پرمصرف است.

این فعال حوزه مخاطرات، راهکار‌های مقابله با فرونشست را این گونه بیان کرد:

کاهش سهم منابع آب‌های زیرزمینی در مجموعه منابع آب از طریق کاهش برداشت آب از منابع آب‌های زیرزمینی و جایگزینی نیاز‌ها از سایر منابع آب

 استحصال منابع آب‌های سطحی (داخلی و مرزی) و افزایش سهم آن در مجموعه منابع آب

 استفاده گسترده‏‌تر از پساب‌ها و آب‌های غیرمتعارف (شور و لب‏‌شور) به عنوان منابع جدید آب برای مصارف حفاظت از کیفیت منابع آب‌های تجدیدپذیر (رودخانه‏‌ها و آب‌های زیرزمینی) 

تغذیه مصنوعی با استفاده از آب سیلاب، مازاد آب شبکه‌های آبیاری سد‌ها و بند‌ها و مناطق زه‌گرفته

 کنترل فرونشست زمین با هدف حفظ آبخوان و جلوگیری از کاهش تخلخل مفید محیط متخلخل 

انسداد چاه‌های غیر مجاز و جلوگیری از مازاد برداشت

 احیای قنات به عنوان هوشمندانه‌ترین روش بهره‌گیری مسالمت‌آمیز از آب زیرزمینی

 حمایت از اجرای الگوی کشت مناسب و طرح آمایش سرزمین با هدف تنظیم نوع و میزان کشت بر اساس توان آبی منطقه

 مدیریت مخازن سد‌ها با در نظر گرفتن ویژگی‌های آب‌زمین‌شناختی زمین‌های پایین‌دست

 بهره‌گیری از ارزش واقعی و اقتصاد آب به عنوان کامل‌ترین روش کنترل مصرف 

توسعه و سرعت بخشیدن به طرح تعادل بخشی و اجرای پروژه‌های آن به عنوان تنها راهکار علمی و عملی کنترل‌کننده وضعیت آبخوان‌ها

 احیای روش‌های بومی بهره‌گیری بیشتر آب باران از جمله آب انبارها، آب‌بندان‌ها، بند‌ها و یخدان‌ها.

منبع: ایسنا