اجرای سامانه‌های نوین آبیاری از اوایل دهه ۷۰ در کشور شروع شد و همواره در اسناد بالادستی و برنامه‌های توسعه ای کشور از طرح‌های محوری وزات جهاد کشاورزی بوده است که بنابر آمارها بیش از ۹۰ درصد طرح‌های توسعه سامانه های نوین آبیاری توسط مردم و بخش خصوصی عملیاتی می‌شود و همواره وزارت جهادکشاورزی به عنوان نماینده دولت و حاکمیت با برنامه‌ریزی، سیاست گذاری و نظارت بر اجرا، نقش ۱۰درصدی را در این میان ایفا می کند.
در سند ملی امنیت غذایی کشور ۲۲۱ اقدام برای وزارت جهاد کشاورزی در نظر گرفته شده است که در حوزه آب کشاورزی، افزایش بهره‌وری آب و راندمان آبیاری، کاهش کل مصرف آب کشاورزی و افزایش میزان برخورداری از سامانه‌های نوین آبیاری از جمله تکالیفی است که برعهده این معاونت است. براین اساس در سند ملی امنیت غذایی، اجرای سالانه ۵۰۰ هزار هکتار سامانه‌های نوین آبیاری، افزایش بهره‌وری آب از ۱.۳۹ به ۲.۶ کیلوگرم ماده خشک بر مترمکعب، افزایش راندمان آبیاری از ۴۵ درصد به ۶۰ درصد، کاهش کل آب مصرفی در بخش کشاورزی از ۸۱ میلیارد مترمکعب به ۵۱ میلیارد مترمکعب به عنوان تکلیف وزارت جهاد کشاورزی تا پایان سال ۱۴۱۱ آمده است.
در همین ارتباط فریبرز عباسی مجری طرح توسعه سامانه نوین آبیاری گفت: با توجه به شرایط اقلیمی کشور، توسعه سامانه های نوین آبیاری به شرط تخصیص اعتبار در افزایش بهره وری و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی تاثیر بسزایی دارد.
مجری طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری با اشاره به علل گلایه مندی کشاورزان پیرامون عدم تخصیص اعتبار ۸۵ درصد یارانه بلاعوض افزود: با توجه به تخصیص اعتبار ناچیز پروژه سامانه نوین آبیاری، گلایه مندی کشاورزان به حق است.
به گفته او، با تامین اعتبار ۲۷۰ همت طی یک بازه زمانی ۶ تا ۷ ساله معادل سالانه ۴۰۰ هزار هکتار امکان تجهیز ۲.۶ میلیون هکتار اراضی آبی به سامانه نوین آبیاری وجود دارد.
عباسی گفت: با اجرای سامانه های نوین آبیاری پتانسیل افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی راندمان آب، افزایش ۴۰ تا ۵۰ درصدی بهره وری مدیریت منابع آب کشور در کلان، افزایش عملکرد و کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی وجود دارد.
اجرای سامانه های نوین آبیاری راه حلی مناسب برای افزایش بهره وری تولید
در ادامه سیدجعفرحسینی مشاور اتاق اصناف کشاورزی گفت: با توجه به آنکه بحران آب در کشور جدی است، از این رو وظیفه ذاتی دولت هاست که برای حفظ سرمایه آب در بخش کشاورزی تلاش کنند.
به گفته او، با وجود آنکه دولت وظیفه انتقال میراث آب به آینده را دارد، سرمایه گذاری بزرگی برای بحث آب در بخش کشاورزی باید داشته باشد تا با اجرای سامانه های نوین آبیاری و افزایش بهره وری، راندمان تولید افزایش و مصرف آب کاهش یابد که این امر منجر به اقتصاد پویا و ارتقای درآمدبهره برداران می شود.
حسینی با تاکید بر سرمایه گذاری دولت در حوزه سامانه های نوین آبیاری افزود: سرمایه گذاری دولت در حوزه سامانه های نوین آبیاری هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه گذاری برای آیندگان است که دولت ها بیش از پیش برای رفع بحران آب باید تلاش کنند. این درحالی است که سرمایه گذاری فعلی دولت ها جوابگوی نیاز کشاورزان برای تجهیز باغات و مزارع به سیستم های نوین آبیاری را نمی دهد.
مشاور اتاق اصناف کشاورزی گفت: براساس قانون ۸۵ درصد هزینه سامانه های نوین آبیاری باید بصورت بلاعوض در اختیار بهره برداران قرار بگیرد، درحالیکه در واقعیت اعتبارات مدنظر تامین نمی شود که همین امر موجب شده تا اراضی و باغات کمتری به سامانه های نوین تجهیز شوند که بدین منظور نگاه بیشتری به تامین اعتبارات در بخش کشاورزی باید صورت بگیرد.
اجرای سالانه ۳۵۰ هزار هکتار سامانه‌های نوین آبیاری در برنامه هفتم جزء تکالیف وزارت جهاد کشاورزی است که برای اجرای آن باید منابع مالی مناسب فراهم شود.
ضرورت توسعه سامانه های نوین آبیاری متناسب با اقلیم منطقه
بنابر تاکید مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی بر خودکفایی محصولات کشاورزی و ارتقای امنیت غذایی، دولت سیزدهم مصوبه الگوی کشت را در راستای استفاده بهینه از منابع آب اجرا کرد، هر چند تحقق این امر نیازمند تحویل حجمی آب است که باید توسط وزارت نیرو و همکاری وزارت جهاد مشخص شود، اما به طور کلی اجرای سامانه های نوین آبیاری در مزارع و باغات هم بی تاثیر در افزایش عملکرد تولید و بهره وری در واحد سطح نیست.
عنایت اله بیابانی قائم مقام خانه کشاورز گفت: بهره وری آب در بخش کشاورزی یکی از مهم ترین چالش هایی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و استفاده غیرمجاز و بی رویه آب بدون توجه به ظرفیت منطقه، زیان بلندمدتی در بردارد.
به گفته او، با استفاده از تکنولوژی و سامانه های نوین آبیاری متناسب با شرایط هر استان، امکان مصرف بهینه آب وجود دارد چراکه بدلیل استفاده بی رویه، بسیاری از چاه ها خشک و تولید آسیب پذیر شدند. چنانچه مصرف آب را بر مبنای تکنولوژی جدید پیاده نکنیم، بخش کشاورزی به صحرا تبدیل می شود که قابل استفاده نیست.
بیابانی سرمایه گذاری در مصرف بهینه آب و آموزش به کشاورزان را ۲ فاکتور اصلی بهره وری اعلام کرد و افزود: با توجه به آنکه پتانسیل استان ها از لحاظ منابع آبی با یکدیگر متفاوت است، از این رو حداکثر بهره وری با اجرای سامانه های نوین آبیاری باید مورد توجه قرار بگیرد. هرچند در برخی استان ها عدم جمع آوری آب پشت سدها منجر به خسارت شده است.
با توجه به موضوع تغییر اقلیم و خشکسالی سنوات اخیر، راهی جزء مدیریت بهینه مصرف آب و کاهش فشار بر منابع آب های زیرزمینی وجود ندارد که برای تحقق این امر ناگریز به اجرای سامانه های نوین آبیاری در کشور هستیم.
خبرنگار: آزاده محبی