امروز ۲۱ فروردین چهل و پنجمین سالروز افتتاح حساب شماره ۱۰۰ در بانک ملی توسط امام خمینی در سال ۱۳۵۸ است.
گزارش مسکنی کیهان
روزنامه کیهان در ۱۶ آذر ۱۳۵۵ مصادف با بیست و سومین سالگرد کشتار سه نفر و زخمی شدن جمع زیادی از دانشجویان دانشگاه تهران در دولت کودتای فضل‌الله زاهدی، در گزارشی مفصل به بررسی وضعیت تورمی بازار مسکن ایرانِ عصر پهلوی پرداخت.
در گزارش کیهان، آغاز تورم افسار گسیخته قیمت مسکن سال ۱۳۵۰ اعلام و چنین نتیجه‌گیری شد که افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها در پنج سال قیمت مسکن را ۶ برابر کرد.
قیمت‌های درج شده در گزارش این روزنامه به تناسب فضای سیاسی و اقتصادی و ارزش پول ملی در نیمه نخست دهه ۱۳۵۰ به چاپ رسید.
در بخشی از گزارش کیهان آمد: «یک بررسی آماری نشان می‌دهد که هر مترمربع آپارتمان در تهران‌پارس ۴ هزار تومان، در گیشا ۵ هزار تومان، در عباس‌آباد بین ۶ تا ۷ هزار تومان، در جردن بین ۸ تا ۹ هزار تومان، قیمت دارد و یک سوال پیش می‌آید: چرا؟ اما در جواب این سوال یک پاسخ گنگ وجود دارد، این‌که: در کار ساختمان چرا وجود ندارد.
گشتی هم در شهر و سر کشیدن به بنگاه‌ها و ساختمان‌های فروشی یک نتیجه را به دست می‌دهد، این‌که در تهران، خانه و یا آپارتمان کمتر از مترمربعی ۴ هزار تومان نمی‌توان یافت.
زمین که در تهران لحظه به لحظه قیمت آن سیر صعودی دارد، در حال حاضر بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از هزینه کل ساختمان را می‌بلعد.
۵ سال قبل «سیمان در بازار آزاد کیسه‌ای ۸۵ ریال، آجر فشاری هزاری ۵۸ تومان، آجر سفال هزاری ۱۴۰ تومان، گچ پاکتی ۳۵ ریال، آهن کیلویی ۲۲ ریال، آهک خرواری ۱۵۰ ریال، ماسه مترمکعبی ۳۰۰ ریال، موزاییک ساده مترمربعی ۸۰ ریال، موزاییک مرمر مترمربعی ۳۰۰ ریال و کاشی دانه‌ای ۵ تا ۷ ریال فروخته می‌شد.
آخرین نرخ‌ها را که نتیجه بررسی‌های‌مان است، برای‌تان می‌آوریم: «سیمان کیسه‌ای ۵۰ تومان، آجر فشاری هزاری ۱۶۰ تا ۱۸۵ تومان، آجر سفال هزاری ۶۰۰ تا ۷۰۰ تومان، گچ کیسه‌ای ۱۱۰ ریال، آهن کیلویی ۲۹ ریال، آهک خرواری ۴۰ تومان، ماسه مترمکعبی ۷۰ تومان، موزاییک ساده متری ۲۲۰ ریال، موزاییک مرمر متری ۳۰۰ ریال و کاشی دانه‌ای ۱۰ تا ۱۵ ریال به فروش می‌رود.
در یک مختصر، مهم‌ترین عواملی را که سبب این افزایش قیمت شده‌اند، می‌توان در بورس‌بازی زمین و بالا رفتن سرسام‌آور قیمت آن، عدم توزیع صحیح مصالح ساختمان و عدم تناسب بین عرضه و تقاضا، افزایش نرخ مصالح ساختمان و خدمات ساختمانی، بالا رفتن نرخ انشعاب آب، برق و گاز و بالاخره نبودن یک سیاست مشخص در امر مسکن خلاصه کرد.»
انقلاب اسلامی
دو سال بعد از گزارش کیهان، نهضت اسلامی امام خمینی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به پیروزی رسید و بنیانگذار انقلاب اسلامی وضعیت نابسامان قیمت زمین و مسکن کشور در عصر پهلوی‌ها و به ارث رسیدن آن به نظام سیاسی جدید مورد توجه جدی دادند. ایشان برای حل مشکل حساب شماره ۱۰۰ را در بانک ملی ایران افتتاح کردند و در پیامی به دولت و ملت، خواستار تمرکز دولتمردان و مردم برای حل معضل مستمندان فاقد مسکن شدند.
امام در پیامی که در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ نوشتند، بیان کردند: «برادران و خواهران دلیر و مبارز، ایّدهم‌الله تعالی. اینک به مرحلۀ حساسی از دوران انقلاب اسلامی خود رسیده‌ایم. دوران سازندگی، دورانی که باید از ثمرات انقلاب‌مان مردم محروم و ستمدیدۀ ایران بهره‌مند شوند؛ دورانی که باید شکوه نظام عدل اسلامی را لمس کنید؛ دورانی که همه باید دست به دست هم بدهیم تا ریشۀ فقر و استضعاف را برکنیم.
شما مردم شریف ایران در جریان مبارزه با استعمار و استثمار پیروزی بزرگی به دست آوردید و توانستید با اتکال به خدای متعال و وحدت کلمه و مشارکت همۀ قشر‌ها بر طاغوت زمان غلبه کنید و پشت ابرقدرت‌ها را بلرزانید. اکنون نیز با خودیاری و همکاری برای مبارزه علیه فقر و محرومیت بسیج شوید، و با تأیید الهی به نجات مردم مستضعف کمر همت ببندید.
در رژیم منفور پهلوی مسئلۀ مسکن یکی از مصیبت‌بارترین مشکلات اجتماعی مردم ما بود. بسیاری از مردم در اسارت تهیۀ یک قطعه زمین و داشتن یک لانه بودند و چه بسا تمام عمرشان را زیر بار بانک‌ها و سودجویان و غارتگران به سر می‌بردند تا بتوانند پناهگاهی را برای خود و فرزندان‌شان دست و پا کنند. قشر عظیمی از مستضعفان جامعه هم به کلی از داشتن خانه محروم بودند و در زوایای بیغوله‌ها و اتاقک‌های تنگ و تاریک و خرابه‌ها به سر می‌بردند و چه بسا قسمت مهمی از درآمد ناچیزشان را بایستی برای اجارۀ آن بپردازند؛ و این میراث شوم برای ملت ما باقی مانده و اکنون جامعۀ ما با چنین مصیبتی دست به گریبان است.
نظام اسلام چنین ظلم و تبعیضی را تحمل نخواهد کرد؛ و این از حداقل حقوق هر فرد است که باید مسکن داشته باشد. مشکل زمین باید حل شود و همۀ بندگان محروم خدا باید از این موهبت الهی استفاده کنند. همۀ محرومان باید خانه داشته باشند. هیچ کسی در هیچ گوشۀ مملکت نباید از داشتن خانه محروم باشد. بر دولت اسلامی است که برای این مسئلۀ مهم چاره‌ای بیندیشد، و بر همۀ مردم است که در این مورد همکاری کنند.
اینجانب حسابی به شمارۀ ۱۰۰ در تمام شعب بانک ملی افتتاح کرده و از همۀ کسانی که توانایی دارند دعوت می‌کنم که برای کمک به خانه‌سازی برای محرومان به این حساب پول واریز کنند و در هر محل از بین افراد صالح و مورد اعتماد، گروهی حداقل مرکب از سه نفر از مهندسان و کارشناسان شهرسازی و خانه‌سازی و یک نفر روحانی و یک نمایندۀ دولت انتخاب شوند تا با صرفه‌جویی و دقت کامل خانه‌های ارزان قیمتی بسازند و در اختیار محرومان قرار بدهند و در این طرح به هیچ وجه پولی در برابر خرید زمین پرداخت نشود.
ابتکار امام برای حل مشکل مسکن محرومان
من امیدوارم همۀ کسانی که زمین‌های وسیعی در اختیار دارند به این امر مهم اسلامی ـ انسانی کمک کنند و زمین‌ها را در مناطق مرغوب قابل سکونت در اختیار این طرح بگذارند؛ و نیز هرکس که توانایی دارد، در تأمین انواع مصالح ساختمانی به این خدمت اسلامی کمک و نیروی کار و کارگری به طور وسیع به کار افتد، و دولت نیز تصمیمات لازم را در تأمین آب، برق، آسفالت، وسایل ایاب و ذهاب، مدرسه، درمانگاه و دیگر نیازمندی‌های عمومی فراهم سازد.
بنیاد مستضعفین نیز باید به کمک این طرح بشتابد و از اموال مصادره شدۀ خاندان پهلوی و اطرافیانش در این طرح استفاده شود؛ و نیز دولت باید در طرح‌های اساسی و درازمدت خود برای حل این مشکل در سطح عموم طرح‌هایی تهیه کند.
و اکنون این یک تجربۀ تازه از بسیج نیروی ایمان جامعه در راه تعاون اسلامی و مبارزه با محرومیت است که ملت با توفیق الهی باید از آن نیز سرفراز درآید.
من با کمال تواضع از ملت عزیز در این امر حیاتی استمداد می‌کنم و سلامت و سعادت همگان را خواستارم.»
تولد بنیاد مسکن
به دنبال افتتاح حساب ۱۰۰ امام در بانک ملی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی جهت تهیه مسکن برای افراد نیازمند فاقد مسکن تاسیس شد. این بنیاد به سرعت شعبش را در تمام استان‌ها دایر و با همکاری برخی نهاد‌ها نهضت ساخت مسکن را بسترسازی کرد.
بنیاد مسکن در سال ۱۳۶۶ اساسنامه‌اش را برای تصویب تقدیم دومین دوره مجلس شورای اسلامی کرد و این مجلس اساسنامه بنیاد را در ۲۰ ماده تصویب و در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۶۶ ابلاغ کرد.
نمایندگان مجلس با معاف کردن بنیاد مسکن از پرداخت مالیات بر درآمد و عواید حاصل از مشارکت و مالیات سهم سود و شرکت‌های وابسته، منابع مالی مورد نیاز را به این شرح مصوب کردند:
حساب ۱۰۰ حضرت امام مدظله
کمک‌های نقدی و غیر نقدی از قبیل زمین، مستغلات، مصالح ساختمانی و ... که از طرف مردم، دولت و سایر نهاد‌ها و دستگاه‌ها به بنیادواگذار می‌شود.
کمک‌های بلاعوض بنیاد مستضعفان صرفاً برای تأمین مسکن فقرا و محرومان صرف می‌گردد و بنیاد مسکن گزارش فعالیت‌های انجام شده ازمحل اعتبارات فوق را به صورت سالانه به بنیاد مستضعفان ارسال می‌نماید.
کمک‌های دولت که در بودجه سالیانه کل کشور منظور می‌گردد.
درآمد حاصل از فروش مصالح تولیدی کارگاه‌ها و کارخانجات متعلق به بنیاد و توزیع مصالح ساختمانی و ارائه خدمات فنی.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین در مواد یک تا ۸ اساسنامه مذکور وظایف بنیاد مسکن به این شرح مصوب شد:
مطالعه و بررسی در زمینه تشخیص و تعیین نیازمندی‌های مسکن محرومان اعم از روستایی و شهری و فراهم آوردن موجبات اجرای آن بامشارکت، همکاری و خود یاری مردم و دستگاه‌های مختلف.
تهیه طرح مجتمع‌های زیستی و واحد‌های مسکونی ارزان قیمت و اجرای آنها به طور مستقیم یا با مشارکت مردم با همکاری و هماهنگی دستگاه‌های ذیربط در روستا و شهر.
تهیه زمین مورد نیاز طرح‌ها و پروژه‌های بنیاد و آماده‌سازی آنها
کمک در جهت تأمین مصالح ساختمانی کشور از طریق تولید، تهیه، توزیع
نظارت بر پرداخت و مصرف وام‌های قرض‌الحسنه مسکن روستایی و ارزان قیمت شهری که از محل منابع مالی و سیستم بانکی کشورتأمین می‌شود.
تهیه طرح‌های هادی و اصلاح معابر در روستاها، با هماهنگی دستگاه‌های ذیربط و اجرای آن با مشارکت مردم از محل اعتبارات مصوب واگذاری دولت.
تهیه و ارائه طرح‌های لازم برای بازسازی و نوسازی مناطق مسکونی روستایی آسیب دیده در اثر جنگ، سیل زلزله و سایر سوانح طبیعی واجرای آنها با مشارکت مردم و هماهنگی با سازمان‌ها و ارگان‌های ذیربط
فرجام حساب شماره ۱۰۰
سه دهه بعد از افتتاح این حساب توسط امام خمینی، مقامات وقت بانک ملی ایران در تاریخ ۹ مهر ۱۳۸۸ اعلام کردند به دنبال سیاست‌های بانک جهت انتقال حساب‌های غیر متمرکز به متمرکز و لحظه‌ای، شماره حساب ۱۰۰ امام متعلق به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز تغییر کرد. یک بار شماره حساب سیبای ۰۱۰۶۰۵۱۹۲۰۰۰۰ تعیین شد و بار دیگر شماره حساب سیبای ۰۱۱۰۰۱۱۰۰۱۰۰۵ به این کار اختصاص یافت.
منبع: ایسنا