آیا شب قدر در تمام جهان یک شب است؟

شب‌های قدر از مهمترین شب‌های نیایش مسلمانان در طول سال و بویژه در ماه مبارک رمضان است، اما با توجه به تفاوت افق‌ها در کشور‌های مختلف، آیا شب قدر در تمام جهان یک شب است؟

در پاسخ اجمالی به این پرسش باید گفت، منظور از یکی بودن شب قدر در تمام سال این نیست که برای تمام نقاط مختلف روی زمین در هر سال، شب واحد و مشترکی، شب قدر باشد؛ زیرا زمین کروی است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکی و نیمکره دیگر آن در روشنایی قرار دارد و به این ترتیب اصلا امکان ندارد که در ساعت‌های معیّن و مشترکی در سراسر زمین شب باشد؛ بلکه منظور این است که برای اهالی هر نقطه‌ای بر حسب افق خاصّ آن نقطه و سال قمری خودشان، تنها یک شب قدر وجود دارد.

حقیقت این است که در دین اسلام درباره اهمیت و عظمت «شب قدر» مطالب زیادی وارد شده و از طرف پیشوایان دینی برای این شب که بنا به قول مشهور یکی از شب‌های نوزدهم یا بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه رمضان است، عبادت‌ها و دستورات خاصی به ما رسیده است.

به نظر می‌رسد که «شب قدر» در تمام سال بیش از یک شب نیست ولی از طرفی می‌دانیم که به جهت تفاوت افق، ماه رمضان در بعضی از کشور‌ها یکی دو روز زودتر و در بعضی دیرتر آغاز می‌شود، روی این حساب «شب قدر» این نقاط هم یکی دو شب با هم اختلاف پیدا می‌کنند و بدین ترتیب برای نقاط مختلف، شب قدر‌های متعدّدی به وجود می‌آید.

این وضع، با یکی بودن شب قدر در تمام سال و این که فرشتگان در این شب مخصوص، با رحمت الهی فرود می‌آیند و یا این که شب قدر اختصاصی به زمان پیامبر اکرم (ص) و محیط مکّه داشت و در زمان‌های بعد شب قدر وجود ندارد، چگونه می‌سازد؟

دفتر آیت الله مکارم شیرازی از مراجع شیعه در پاسخ به این موضوع چنین آورده است: از نظر مدارک و دلایل دینی مسلّم است که «شب قدر» اختصاص به زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و محیط حجاز نداشته و در همه زمان‌ها و برای همه نقاط مختلف «شب قدر» با همه عظمت و اهمّیّتش وجود دارد و این مطلب جای بحث و گفتگو ندارد.

ایراد مذکور از این تصوّر پیش آمده که منظور از یکی بودن شب قدر در تمام سال این است که برای تمام نقاط مختلف روی زمین در هر سال، شب واحد و مشترکی، شب قدر معیّن شده بطوری که این شب در ساعت معیّنی در سراسر کره زمین آغاز و در ساعت معیّنی هم پایان می‌پذیرد.

در حالی که این تصوّر اشتباه است، چون می‌دانیم زمین کروی است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکی و نیمکره دیگر آن در روشنایی قرار دارد و به این ترتیب اصلا امکان ندارد که در ساعت‌های معیّن و مشترکی در سراسر زمین شب باشد. منظور از این «شب قدر» در سراسر سال یک شب است، این است که برای اهالی هر نقطه‌ای بر حسب سال قمری خودشان، تنها یک «شب قدر» وجود دارد.

توضیح این که اهالی هر نقطه، سال قمری خود را بر حسب افق خاصّ آن نقطه از اوّل ماه محرّم آغاز می‌کنند و پس از گذشتن چند ماه قمری، ماه رمضان همان نقطه هم برحسب افق خاصّ آن جا آغاز می‌شود و در این ماه، شب نوزدهم یا بیست و یکم و یا بیست و سوّم برای اهالی آن نقطه «شب قدر» است.

این مطلب که اهالی هر نقطه، ایّام و اوقات مقدّس خود را باید با افق خاصّ آن نقطه تعیین کنند اختصاص به شب قدر نداشته، در سایر روز‌ها و اوقات مقدّس اسلامی هم همین حساب وجود دارد؛ مثلا روز عید فطر و قربان در اسلام روز‌های مقدّسی است و برای آنها عبادت‌ها و دستور‌های خاصّی وارد شده و هر کدام از این اعیاد هم در تمام سال بیش از یک روز نیست؛ این روز واحد را در کشور‌های مختلف اسلامی با تفاوت افقی که دارند با مراجعه به افق خاصّ هر کشور تعیین می‌گردد و به این جهت در بسیاری اوقات - مثلا عید قربان در کشور سعودی - یک روز زودتر از ایران و بعضی از کشور‌های دیگر آغاز می‌شود.

باید توجّه داشت که این حساب درباره «شب قدر» با مطالبی مانند این که فرشتگان در این شب نازل می‌شوند منافاتی ندارد، زیرا تمام این جریان‌ها که حکایت از توسعه حرمت خاصّ الهی در این شب می‌کند، برای اهالی هر نقطه‌ای در شب قدر خاصّ آن نقطه صورت می‌گیرد.

منبع: ایرنا