علی محمدی گفت: روز گذشته حین انجام عملیات ساختمانی در بازار قدیمی "سرای امین"، بقایای آب‌انباری تاریخی کشف شد و بلافاصله دستور توقف عملیات عمرانی در محدوده این اثر صادر شد تا بررسی و مستندسازی کارشناسی انجام و جزئیات موضوع روشن شود.
وی اظهار کرد: اکنون قسمت پاشیر و برداشت آب مشخص شده است و در حال انجام عملیات حفاری برای رویت مخزن آب و دیگر قسمت‌های آب‌انبار هستیم.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت‌حیدریه و زاوه گفت: تربت‌حیدریه به دلیل داشتن ۱۳ کاروانسرا و ۶ سرا به شهر "سرا و کاروانسرا" معروف بوده و یکی از سراهای معروف که در سه استان خراسان و حتی در سطح کشور از نظر معماری برجسته است و در راسته بازار فردوسی واقع شده، "سرای امین" است.
محمدی اضافه کرد: هرچند که سرا در لغت به معنی خانه و کاشانه است، اما در اصطلاح معماری قدیم ایرانی، سرا یا "تیمچه" به محلی برای مبادله کالا اطلاق می‌شده است و سرای امین که قدمت آن به سال ۱۳۰۸ قمری بازمی‌گردد توسط حاج محمدرضا لاری ساخته شده و در زمان خود یک مرکز تجاری بزرگ بوده است.
وی ادامه داد: از ۶ ماه پیش با مشارکت کاسبان و همکاری شهرداری و شورای اسلامی، کار بازپیرایی، مرمت و ساماندهی سرای امین آغاز شده است و روز گذشته حین انجام عملیات آجرفرش کف محوطه، آب‌انبار از دل زمین سر برآورد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت‌حیدریه و زاوه گفت: اغلب آب‌انبارهای تربت‌حیدریه و به‌خصوص در بخش مرکزی شهر که در مسیر حرکت کاروان‌های تجاری قرار داشته، مربوط به دوران قاجاریه است.
محمدی افزود: از مجموع ۱۸ آب انبار تاریخی در این ۲ شهرستان، هفت مورد طی ۲ سال اخیر کشف شده است و وجود ۱۵ آب‌انبار تاریخی در تربت‌حیدریه، که یکی از مناطق نیمه‌خشک به‌شمار می‌رود از اهمیت و قدمت این نوع بناها در تاریخ منطقه حکایت دارد.
وی ادامه داد: در گذشته، اشخاص متمول درون خانه‌های خود آب‌انبار می‌ساختند که مخزن آن زیر حیاط یا در قسمت زیرین ساختمان قرار داشت و دسترسی به آن از طریق پایاب (راه یا انتهای محل برداشت آب) یا پلکان ممکن بود و آب این مخازن از قنات‌ها و رودخانه‌های نزدیک شهر تأمین می‌شد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت‌حیدریه و زاوه گفت: هم‌اکنون بزرگترین آب‌انبار کشف‌شده در تربت‌حیدریه، واقع در بازار "شیر چهار سوق"، با گنجایش بیش از هزار و ۷۰۰ متر مکعب، در دست مرمت است، این آب‌انبار از جهات مختلف، نظیر وسعت زیاد، در خراسان رضوی و حتی در سطح کشور کم‌نظیر است.
محمدی افزود: برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد این آب‌انبار، توسط جمعیت قابل توجهی استفاده می‌شده و تأثیر قابل ملاحظه‌ای در تأمین نیازهای اولیه مردم منطقه داشته است.
وی ادامه داد: در دهه‌های اخیر، با گسترش شهرنشینی و خانه‌سازی نوین، بناهای تاریخی تخریب شده یا به زیر خیابان‌ها و معابر رفته است و اکنون با ساخت‌وساز و خاک‌برداری، بقایای آنها از دل خاک بیرون می‌آید.
به گفته وی از مجموع ۷۰ بنای تاریخی شناسایی شده در تربت‌حیدریه ۵۴ اثر شامل ۴۱ بنا و ۱۱ تپه و نیز ۲ اثر معنوی و ناملموس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مرکز شهرستان ۲۲۴ هزار نفری تربت‌حیدریه با مزیت‌های مختلف در حوزه کشاورزی، معدن، صنعت و تجارت در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد.